Page 249 - "Xəzər" 2017
P. 249
ümüz həzz ala bilərik, bu təqdirdə mühit istədiyim kimi yox, tamaşaçının istəyinə 249
məhv olacaq. Әksinə, onu digərləri ilə uyğun ifa etdim. Çox maraqlı idi, çünki 2017
paylaşdıqca, güclənəcək. Dünyanın bütün hər axşam tamaşaçılardan müxtəlif rəylər
ölkələrində aktyorlar eqosentrist olduğu və suallar alırdım. Teatra təsadüf nəticə- Mixail Çexov. Peşəkar aktyorluq dərsləri
üçün tamaşaçı kütləsindən qorxurlar. On- sində düşmüş adamların rəyi ilə bir qrup
ların aktyor karyerası tamaşaçıların rəyin- müəllimin rəyi tam fərqli idi, elə göndər-
dən asılıdır, qorxu o qədər böyükdür ki, dikləri suallar da. Bir məsələyə müsbət
bəzən səhnədə çaşıb qalır, obrazı dolğun yanaşıram: yaşadığımız dövrdə bizim ta-
əks etdirə bilmirlər. Bütün cəhdlər yeknə- maşaçıya, onun da bizə böyük ehtiyacı
səq oyunla, əzbərçiliklə, rola girə bilmə- var, yalnız mühitin köməkliyi sayəsində
məklə sonuclanır. Tamaşaçını əməkdaşlı- bir-birimizlə çox mətləblərdən danışa bi-
ğa dəvət etmək lazımdır ki, o da sizinlə lərik. Burada yenə də maraqlı bir məqam-
birlikdə «oynasın». Çünki tamaşaçı ilə iş- la üzləşirik. Müasir teatrda sözə və onun
birliyinin də öz mühiti var. Mühit bizim gücünə güvənirik, səhnədən o qədər da-
dövrdə çox əhəmiyyətlidir və düşünürəm nışırıq ki, lazım olan şeyləri mühitə ehti-
ki, gələcəkdə də bəşəriyyətin ən mühüm yac duymadan çatdırırıq. Amma mühit ya-
mədəni amillərindən biri kimi qalacaq. rananda – məsələn, sevgi mühiti – siz
Mühit həm bizim, həm də hər bir tamaşa- mənanı unudub elə gözəl sözlər deyə bi-
çının qəlbini, keçirdiyi daxili hissləri açıb lərsiniz ki! Dilimiz, işlətdiyimiz sözlər elə
göstərir. Әgər sənətimizlə başqalarının mənalıdır ki, onlar yalnız söz olaraq qal-
qəlbinə yol tapa bilsək, möcüzə yaratmış mır, böyük mətləblər kəsb edir. Sevgi mühi-
olarıq. Həyati hisslərə ehtiyacımız var, tində nifrət doğuran sözlər deyirsinizsə, bu,
əgər xalqa xidmət etmək istəyiriksə, bu, o çox maraqlı kombinasiyadır, bəzən əkslik-
demək deyil ki, yalnız müasir, yenicə ya- dən doğan effekt köməyə gəlir. Uca hiss-
zılmış pyesləri səhnəyə qoymalıyıq. lərlə alçaq hisslər əkslik doğurur, dəyiş-
məyən isə yalnız insan obrazıdır.
Bu gün insan qəlbinin dərinliklərində
gizlənmiş hissləri oyatmaq məqsədilə yüz Məhz buna görə də mühit ən yaxşı re-
il əvvəl yazılmış əsərə də müraciət etmək jissordur. Mühitin yaratdığı məziyyətləri
lazımdır. Bəli, bu hisslər çox dərindədir, heç bir rejissor təklif edə bilməz. Әgər ak-
canımızı elə sıxır ki, ətrafda nə baş verdi- tyor ondan nə tələb olunduğunu aydın
yini anlamırıq. Bilmirik ki, Hitlerin axırı ne- dərk edirsə, anlaşıqlı mühit yaratmağa ça-
cə olacaq, ümumiyyətlə, heç nə anlaya lışacaq. Şübhə etməyin, görəcəksiniz ki,
bilmirik, sanki hissiyyatımızı itirmişik. An- bu gün dünənkindən daha yaxşı oynamı-
caq hadisələri dərk etməyə borcluyuq. sız, əlbəttə, bu, heç də asan olmayacaq,
Mənəviyyat cılızlaşanda şüur onun qulu- çünki mühit həyat deməkdir, həyatda isə
na çevrilir, Hitlerin kim olduğunu başa oxşarlıq və təkrarlıq mümkün deyil. Yarat-
düşür, onun bəşəriyyətə verdiyi zülümləri dığımız səhnə mühiti bizi ruhlandıracaq,
görürük, bu dəhşətlərin qarşısı alına bilər- qanadlandıracaq, özümüzdə əvvəllər əs-
di, təəssüf ki, belə olmadı. Sosial, mədəni la duymadığımız yeni keyfiyyətlər kəşf
problemlər ali sənətimizin – teatrın kömə- edəcəyik.
yi ilə həll edilə bilər. Mühit isə elə bir vasi-
tədir ki, burada tamaşaçı ilə söz olmadan Tamaşa ideyadır, «nə və nə üçün» sua-
da ünsiyyət qurmaq mümkündür. lına cavab axtarır, hiss, mühit və arzular
toplusudur. Səhnə bizim arzu və istəkləri-
Uzun illər əvvəl Hamleti oynayanda mizlə birbaşa bağlıdır. Səhnə daim hərə-
bir eksperiment apardım. Hamleti özüm
məhv olacaq. Әksinə, onu digərləri ilə uyğun ifa etdim. Çox maraqlı idi, çünki 2017
paylaşdıqca, güclənəcək. Dünyanın bütün hər axşam tamaşaçılardan müxtəlif rəylər
ölkələrində aktyorlar eqosentrist olduğu və suallar alırdım. Teatra təsadüf nəticə- Mixail Çexov. Peşəkar aktyorluq dərsləri
üçün tamaşaçı kütləsindən qorxurlar. On- sində düşmüş adamların rəyi ilə bir qrup
ların aktyor karyerası tamaşaçıların rəyin- müəllimin rəyi tam fərqli idi, elə göndər-
dən asılıdır, qorxu o qədər böyükdür ki, dikləri suallar da. Bir məsələyə müsbət
bəzən səhnədə çaşıb qalır, obrazı dolğun yanaşıram: yaşadığımız dövrdə bizim ta-
əks etdirə bilmirlər. Bütün cəhdlər yeknə- maşaçıya, onun da bizə böyük ehtiyacı
səq oyunla, əzbərçiliklə, rola girə bilmə- var, yalnız mühitin köməkliyi sayəsində
məklə sonuclanır. Tamaşaçını əməkdaşlı- bir-birimizlə çox mətləblərdən danışa bi-
ğa dəvət etmək lazımdır ki, o da sizinlə lərik. Burada yenə də maraqlı bir məqam-
birlikdə «oynasın». Çünki tamaşaçı ilə iş- la üzləşirik. Müasir teatrda sözə və onun
birliyinin də öz mühiti var. Mühit bizim gücünə güvənirik, səhnədən o qədər da-
dövrdə çox əhəmiyyətlidir və düşünürəm nışırıq ki, lazım olan şeyləri mühitə ehti-
ki, gələcəkdə də bəşəriyyətin ən mühüm yac duymadan çatdırırıq. Amma mühit ya-
mədəni amillərindən biri kimi qalacaq. rananda – məsələn, sevgi mühiti – siz
Mühit həm bizim, həm də hər bir tamaşa- mənanı unudub elə gözəl sözlər deyə bi-
çının qəlbini, keçirdiyi daxili hissləri açıb lərsiniz ki! Dilimiz, işlətdiyimiz sözlər elə
göstərir. Әgər sənətimizlə başqalarının mənalıdır ki, onlar yalnız söz olaraq qal-
qəlbinə yol tapa bilsək, möcüzə yaratmış mır, böyük mətləblər kəsb edir. Sevgi mühi-
olarıq. Həyati hisslərə ehtiyacımız var, tində nifrət doğuran sözlər deyirsinizsə, bu,
əgər xalqa xidmət etmək istəyiriksə, bu, o çox maraqlı kombinasiyadır, bəzən əkslik-
demək deyil ki, yalnız müasir, yenicə ya- dən doğan effekt köməyə gəlir. Uca hiss-
zılmış pyesləri səhnəyə qoymalıyıq. lərlə alçaq hisslər əkslik doğurur, dəyiş-
məyən isə yalnız insan obrazıdır.
Bu gün insan qəlbinin dərinliklərində
gizlənmiş hissləri oyatmaq məqsədilə yüz Məhz buna görə də mühit ən yaxşı re-
il əvvəl yazılmış əsərə də müraciət etmək jissordur. Mühitin yaratdığı məziyyətləri
lazımdır. Bəli, bu hisslər çox dərindədir, heç bir rejissor təklif edə bilməz. Әgər ak-
canımızı elə sıxır ki, ətrafda nə baş verdi- tyor ondan nə tələb olunduğunu aydın
yini anlamırıq. Bilmirik ki, Hitlerin axırı ne- dərk edirsə, anlaşıqlı mühit yaratmağa ça-
cə olacaq, ümumiyyətlə, heç nə anlaya lışacaq. Şübhə etməyin, görəcəksiniz ki,
bilmirik, sanki hissiyyatımızı itirmişik. An- bu gün dünənkindən daha yaxşı oynamı-
caq hadisələri dərk etməyə borcluyuq. sız, əlbəttə, bu, heç də asan olmayacaq,
Mənəviyyat cılızlaşanda şüur onun qulu- çünki mühit həyat deməkdir, həyatda isə
na çevrilir, Hitlerin kim olduğunu başa oxşarlıq və təkrarlıq mümkün deyil. Yarat-
düşür, onun bəşəriyyətə verdiyi zülümləri dığımız səhnə mühiti bizi ruhlandıracaq,
görürük, bu dəhşətlərin qarşısı alına bilər- qanadlandıracaq, özümüzdə əvvəllər əs-
di, təəssüf ki, belə olmadı. Sosial, mədəni la duymadığımız yeni keyfiyyətlər kəşf
problemlər ali sənətimizin – teatrın kömə- edəcəyik.
yi ilə həll edilə bilər. Mühit isə elə bir vasi-
tədir ki, burada tamaşaçı ilə söz olmadan Tamaşa ideyadır, «nə və nə üçün» sua-
da ünsiyyət qurmaq mümkündür. lına cavab axtarır, hiss, mühit və arzular
toplusudur. Səhnə bizim arzu və istəkləri-
Uzun illər əvvəl Hamleti oynayanda mizlə birbaşa bağlıdır. Səhnə daim hərə-
bir eksperiment apardım. Hamleti özüm
