Page 233 - "Xəzər" 2017
P. 233
ır, onu ikinci dəfə olduğu kimi yarat- malıdır. Bəzən bunlar, doğrudan da, qa- 233
maq mümkün deyil və burada məqsəd çılmaz olur. Öz təcrübəmdən bir misal 2017
maksimum dərəcədə oxşarlığa nail ol- çəkim və əvvəldən deyim ki, qətiyyən bu-
maqdır. Deməli, sənin sərbəstliyin də «asılı rada haqlı olduğumu, düz elədiyimi büru- Nəyisə olduğu kimi ikinci dəfə yaratmaq mümkün deyil
sərbəstlikdir», yalnız və yalnız oxşarlığa zə vermək istəmirəm, sadəcə olaraq,
xidmət edir. Daha doğrusu, bayaq dedi- gücüm buna çatıb. Məşhur Avstriya yazı-
yim kimi, dillər, təfəkkür və düşüncə tərz- çısı Ştefan Svayqın «Bəşəriyyətin bəxt
ləri, mədəniyyətlər, xalqların adət-ənənə- ulduzları» adlı tarixi miniatürlərindən «Cə-
ləri, deyim tərzi ilə bağlı ifadə imkanları nub qütbü uğrunda mübarizə» novella-
üst-üstə düşmədiyindən, sən nəyisə mütləq sında belə bir yer var: Kapitan Skott ko-
əvəzləməli, dəyişməli, əlavə etməli, itir- mandasının bir neçə üzvü ilə böyük əzab-
məli, itiriləni hansı vasitə ilə isə kompen- əziyyətlər hesabına Cənub Qütbünə ça-
sasiya etməlisən. Göründüyü kimi, ağır tanda, oranın artıq isveçli Amundson tə-
prosesdir, hövsələ, dözüm tələb edən iş- rəfindən kəşf olunduğunu görür və əvvəl-
dir... kilərdən də betər məşəqqətlərlə geri qa-
yıdır. Lakin yolda dəstənin üzvlərini bir-
– Bir tərəfdən «asılılıq», bir tərəf- bir itirir, özünün də sağ qayıtmayacağını
dən də sadaladığınız «əməliyyatlar» – bilə-bilə «lap son ana – barmaqların do-
dəyişmək, əvəz etmək, əlavə etmək və nub qələm əlindən düşənə qədər» gündə-
sairə... Paradoks deyilmi? Yoxsa tər- lik yazır. Axırda da titrəyən barmaqları ilə
cümə nəzəriyyəsində və praktikasın- son arzusunu bildirir: «Bu gündəliyi arva-
da bu «əməliyyatları» tənzimləyən və dıma göndərin». Sonra da dəhşətli bir
ya onlara «hüquqi don geyindirən» əminliklə «arvadıma» sözünü pozaraq
qaydalar, qanunlar var? «duluma» yazır. Orijinal belədir. Alman
dilində «witwe» sifəti (dul, dul qalan) isim
– Xeyr, burada heç bir daşlaşmış qay- kimi tez-tez işlənir, rus dilində də isimləşə
da-qanundan söhbət gedə bilməz, uzaq- bilir, Azərbaycan dilində isə həmişə sifət
başı tövsiyələrdən, müəyyən qanunauy- kimi işlənir. Belə çıxır ki, mən bu cümləni
ğunluqlardan, təcrübəyə söykənən ümu- «duluma göndərin» yazmalı idim və özün
miləşdirmələrdən danışmaq olar. Dəqiq də görürsən ki, gülünc çıxır. Sadəcə ola-
reseptlər əsasında bədii mətnlər yazıl- raq, «dul qalan arvadıma» yazmaq olar-
madığı kimi, həmin reseptlər əsasında dı, ancaq «dəhşətli bir əminliklə poz-
tərcümə də olmur. Bunlar hamısı tərcü- maq»– cümlənin əsas fikir yükü itərdi. Di-
məçinin fərdi qabiliyyəti, duyum və qiy- gər tərəfdən də məntiq pozulurdu: «dul
mətləndirmə bacarığı ilə həyata keçirilir. arvadıma» yazırdısa, niyə pozurdu? Belə
Tərcümənin yaradıcılıq prosesi olmasını olan halda mən çıxış yolunu bu «əvəzlə-
şərtləndirən əsas amil də elə budur. Sən mə»də gördüm: «Ancaq sonra da dəh-
hiss etməlisən ki, nə vaxt əlavə edə, nə şətli bir əminliklə «arvadıma» sözünün
vaxt dəyişə bilərsən. Və sənin bu «əmə- qarşısına əlavə işarəsi qoyur və üstündə
liyyatların» mətnin fikir yükünə, üslubuna həmin dəhşətli sözləri yazır: «Dul qalan».
xələl gətirməməlidir, əksinə, bunların ha- Görürsənmi, «pozmaq» dönüb oldu «əla-
mısı adekvatlıq, ekvivalentlik xətrinə olun- və işarəsi qoyub üstündən yazmaq».
maq mümkün deyil və burada məqsəd çılmaz olur. Öz təcrübəmdən bir misal 2017
maksimum dərəcədə oxşarlığa nail ol- çəkim və əvvəldən deyim ki, qətiyyən bu-
maqdır. Deməli, sənin sərbəstliyin də «asılı rada haqlı olduğumu, düz elədiyimi büru- Nəyisə olduğu kimi ikinci dəfə yaratmaq mümkün deyil
sərbəstlikdir», yalnız və yalnız oxşarlığa zə vermək istəmirəm, sadəcə olaraq,
xidmət edir. Daha doğrusu, bayaq dedi- gücüm buna çatıb. Məşhur Avstriya yazı-
yim kimi, dillər, təfəkkür və düşüncə tərz- çısı Ştefan Svayqın «Bəşəriyyətin bəxt
ləri, mədəniyyətlər, xalqların adət-ənənə- ulduzları» adlı tarixi miniatürlərindən «Cə-
ləri, deyim tərzi ilə bağlı ifadə imkanları nub qütbü uğrunda mübarizə» novella-
üst-üstə düşmədiyindən, sən nəyisə mütləq sında belə bir yer var: Kapitan Skott ko-
əvəzləməli, dəyişməli, əlavə etməli, itir- mandasının bir neçə üzvü ilə böyük əzab-
məli, itiriləni hansı vasitə ilə isə kompen- əziyyətlər hesabına Cənub Qütbünə ça-
sasiya etməlisən. Göründüyü kimi, ağır tanda, oranın artıq isveçli Amundson tə-
prosesdir, hövsələ, dözüm tələb edən iş- rəfindən kəşf olunduğunu görür və əvvəl-
dir... kilərdən də betər məşəqqətlərlə geri qa-
yıdır. Lakin yolda dəstənin üzvlərini bir-
– Bir tərəfdən «asılılıq», bir tərəf- bir itirir, özünün də sağ qayıtmayacağını
dən də sadaladığınız «əməliyyatlar» – bilə-bilə «lap son ana – barmaqların do-
dəyişmək, əvəz etmək, əlavə etmək və nub qələm əlindən düşənə qədər» gündə-
sairə... Paradoks deyilmi? Yoxsa tər- lik yazır. Axırda da titrəyən barmaqları ilə
cümə nəzəriyyəsində və praktikasın- son arzusunu bildirir: «Bu gündəliyi arva-
da bu «əməliyyatları» tənzimləyən və dıma göndərin». Sonra da dəhşətli bir
ya onlara «hüquqi don geyindirən» əminliklə «arvadıma» sözünü pozaraq
qaydalar, qanunlar var? «duluma» yazır. Orijinal belədir. Alman
dilində «witwe» sifəti (dul, dul qalan) isim
– Xeyr, burada heç bir daşlaşmış qay- kimi tez-tez işlənir, rus dilində də isimləşə
da-qanundan söhbət gedə bilməz, uzaq- bilir, Azərbaycan dilində isə həmişə sifət
başı tövsiyələrdən, müəyyən qanunauy- kimi işlənir. Belə çıxır ki, mən bu cümləni
ğunluqlardan, təcrübəyə söykənən ümu- «duluma göndərin» yazmalı idim və özün
miləşdirmələrdən danışmaq olar. Dəqiq də görürsən ki, gülünc çıxır. Sadəcə ola-
reseptlər əsasında bədii mətnlər yazıl- raq, «dul qalan arvadıma» yazmaq olar-
madığı kimi, həmin reseptlər əsasında dı, ancaq «dəhşətli bir əminliklə poz-
tərcümə də olmur. Bunlar hamısı tərcü- maq»– cümlənin əsas fikir yükü itərdi. Di-
məçinin fərdi qabiliyyəti, duyum və qiy- gər tərəfdən də məntiq pozulurdu: «dul
mətləndirmə bacarığı ilə həyata keçirilir. arvadıma» yazırdısa, niyə pozurdu? Belə
Tərcümənin yaradıcılıq prosesi olmasını olan halda mən çıxış yolunu bu «əvəzlə-
şərtləndirən əsas amil də elə budur. Sən mə»də gördüm: «Ancaq sonra da dəh-
hiss etməlisən ki, nə vaxt əlavə edə, nə şətli bir əminliklə «arvadıma» sözünün
vaxt dəyişə bilərsən. Və sənin bu «əmə- qarşısına əlavə işarəsi qoyur və üstündə
liyyatların» mətnin fikir yükünə, üslubuna həmin dəhşətli sözləri yazır: «Dul qalan».
xələl gətirməməlidir, əksinə, bunların ha- Görürsənmi, «pozmaq» dönüb oldu «əla-
mısı adekvatlıq, ekvivalentlik xətrinə olun- və işarəsi qoyub üstündən yazmaq».
