Page 229 - "Xəzər" 2017
P. 229
ndığı o dəqiqə bilinə. Biri də var, kimsə ki, bu ədəbiyyata az-çox bələdliyim var, 229
elə ustalıqla, elə incəliklə yapışdırsın ki, ona görə də hazırlıq işi çox da çətin ol- 2017
yalnız sərraf gözlər onun orijinal olmadı- mur. Boynuma alıram ki, tələbə vaxtı oxu-
ğını seçə bilsin. Tərcümə də elədir, baş- yub heç nə anlamadığım «Yalquzaq»ı Nəyisə olduğu kimi ikinci dəfə yaratmaq mümkün deyil
qa bir dilin qəlibində hazırlanmış mətni, tərcümədən əvvəl təzədən oxumadım.
yəni güzgünü parçalayıb tamamilə başqa Çünki yazıçı və əsərin özü haqda xeyli
bir dilin – fərqi yoxdur, ona yaxın da ola materialla tanış idim, axırda ən azından
bilər, çox uzaq da – qəlibində təzədən yı- özümə elə gəldi ki, onun mahiyyətini an-
ğırsan. Belə olan halda, bilməlisən ki, o, lamışam, ana dilində ifadə edə bilərəm.
hansı materialdan hazırlanıb, necə hazır- Remarkın «Zəfər tağı»nda isə başqa cür
lanıb və ən əsası da özündə nəyi və ne- oldu. Әsəri ləzzətlə axıra qədər oxudum,
cə əks etdirib. Yazıçını yaxşı tanımadan, elə oxuya-oxuya bəzi yerlərini beynimdə
yaradıcılıq manerasına bələd olmadan, ana dilində canlandırmağa çalışdım və
əsərin qayəsini tutmadan, yarandığı dövrü tam şəkildə «özümünküləşdirəndən» son-
bilmədən onu necə tərcümə edə bilər- ra tərcüməsinə başladım. Ancaq mən hər
sən?! Deməli, ilkin hazırlıq, necə deyər- bir halda ilkin hazırlığı vacib hesab edi-
lər, onu özün üçün «doğmalaşdırmaq» rəm. Çünki mətni tam şəkildə qavrama-
mütləqdir. san, onu təxəyyülündə yenidən canlan-
dırmasan, mahiyyətinə varmasan, təzə-
– Ancaq əsəri axıra qədər oxuma- dən «yarada» bilməyəcəksən...
mış, onun tərcüməsinə girişənlər də
olur. Saytlarda, çap mediasında bunu – Elə hallar olub ki, hansı əsərisə
dəfələrlə etiraf edən tərcüməçilər də tərcümə etmək istəmisiz, dediyiniz ki-
var... mi, hazırlıq prosesində «tam şəkildə
qavramağa, onu təxəyyülünüzdə yeni-
– Sözün düzü, mən də bunu xatırlayı- dən canlandırmağa, mahiyyətinə var-
ram... Düzdür, söhbət uğurlu tərcümədən mağa» çalışmısız, ancaq mürəkkəbli-
gedirsə, bu, mənə absurd görünür, an- yinə, yaxud başqa xüsusiyyətlərinə
caq mümkündür. Yəqin, həmin adam o görə alınmayıb?
dərəcədə peşəkardır və tərcüməçi üçün
vacib olan dil duyumu o qədər yüksəkdir – Әlbəttə, olub! Nəinki olub, hətta nis-
ki, prosesin özündə hər şeyi müəyyən- gil kimi ürəyimdə qalıb. Məsələn, Tomas
ləşdirə bilir. Başqa cür də ola bilər, məsə- Mannın «Sehrli dağ», «Həzrəti Yusif və
lən, kimsə hansı müəllifdənsə çoxlu tərc- qardaşları», «Doktor Faustus» romanla-
ümələr edib, ona yaxşı bələddir, onun rı, onun klassik novella üslubundakı «Ve-
hər hansı əsərini axıra qədər oxumadan nesiyada ölüm»ü, «Aldanmış qadın»ı və
tərcüməsinə girişir. Məndə isə bir az baş- sairə və ilaxır... Nə qədər çalışsam da,
qa cürdür; tələbəlik illərindən alman dili ən çox sevdiyim yazıçılardan olan Tomas
ilə bərabər, onun ədəbiyyatını da dərin- Mannı «özümünküləşdirə» bilmədim. Elə-
dən öyrənməyə çalışmışam. Sonra da bu cə də Hessenin «Muncuq oyunu»nu... Nə
ədəbiyyatdan müxtəlif kurslarda icmal- yaxşı ki, Kifayət xanım bu əsəri dilimizə
mühazirələr oxumuşam. Deməyim odur çevirdi, peşəkar tərcüməçi, dostum İlqar
elə ustalıqla, elə incəliklə yapışdırsın ki, ona görə də hazırlıq işi çox da çətin ol- 2017
yalnız sərraf gözlər onun orijinal olmadı- mur. Boynuma alıram ki, tələbə vaxtı oxu-
ğını seçə bilsin. Tərcümə də elədir, baş- yub heç nə anlamadığım «Yalquzaq»ı Nəyisə olduğu kimi ikinci dəfə yaratmaq mümkün deyil
qa bir dilin qəlibində hazırlanmış mətni, tərcümədən əvvəl təzədən oxumadım.
yəni güzgünü parçalayıb tamamilə başqa Çünki yazıçı və əsərin özü haqda xeyli
bir dilin – fərqi yoxdur, ona yaxın da ola materialla tanış idim, axırda ən azından
bilər, çox uzaq da – qəlibində təzədən yı- özümə elə gəldi ki, onun mahiyyətini an-
ğırsan. Belə olan halda, bilməlisən ki, o, lamışam, ana dilində ifadə edə bilərəm.
hansı materialdan hazırlanıb, necə hazır- Remarkın «Zəfər tağı»nda isə başqa cür
lanıb və ən əsası da özündə nəyi və ne- oldu. Әsəri ləzzətlə axıra qədər oxudum,
cə əks etdirib. Yazıçını yaxşı tanımadan, elə oxuya-oxuya bəzi yerlərini beynimdə
yaradıcılıq manerasına bələd olmadan, ana dilində canlandırmağa çalışdım və
əsərin qayəsini tutmadan, yarandığı dövrü tam şəkildə «özümünküləşdirəndən» son-
bilmədən onu necə tərcümə edə bilər- ra tərcüməsinə başladım. Ancaq mən hər
sən?! Deməli, ilkin hazırlıq, necə deyər- bir halda ilkin hazırlığı vacib hesab edi-
lər, onu özün üçün «doğmalaşdırmaq» rəm. Çünki mətni tam şəkildə qavrama-
mütləqdir. san, onu təxəyyülündə yenidən canlan-
dırmasan, mahiyyətinə varmasan, təzə-
– Ancaq əsəri axıra qədər oxuma- dən «yarada» bilməyəcəksən...
mış, onun tərcüməsinə girişənlər də
olur. Saytlarda, çap mediasında bunu – Elə hallar olub ki, hansı əsərisə
dəfələrlə etiraf edən tərcüməçilər də tərcümə etmək istəmisiz, dediyiniz ki-
var... mi, hazırlıq prosesində «tam şəkildə
qavramağa, onu təxəyyülünüzdə yeni-
– Sözün düzü, mən də bunu xatırlayı- dən canlandırmağa, mahiyyətinə var-
ram... Düzdür, söhbət uğurlu tərcümədən mağa» çalışmısız, ancaq mürəkkəbli-
gedirsə, bu, mənə absurd görünür, an- yinə, yaxud başqa xüsusiyyətlərinə
caq mümkündür. Yəqin, həmin adam o görə alınmayıb?
dərəcədə peşəkardır və tərcüməçi üçün
vacib olan dil duyumu o qədər yüksəkdir – Әlbəttə, olub! Nəinki olub, hətta nis-
ki, prosesin özündə hər şeyi müəyyən- gil kimi ürəyimdə qalıb. Məsələn, Tomas
ləşdirə bilir. Başqa cür də ola bilər, məsə- Mannın «Sehrli dağ», «Həzrəti Yusif və
lən, kimsə hansı müəllifdənsə çoxlu tərc- qardaşları», «Doktor Faustus» romanla-
ümələr edib, ona yaxşı bələddir, onun rı, onun klassik novella üslubundakı «Ve-
hər hansı əsərini axıra qədər oxumadan nesiyada ölüm»ü, «Aldanmış qadın»ı və
tərcüməsinə girişir. Məndə isə bir az baş- sairə və ilaxır... Nə qədər çalışsam da,
qa cürdür; tələbəlik illərindən alman dili ən çox sevdiyim yazıçılardan olan Tomas
ilə bərabər, onun ədəbiyyatını da dərin- Mannı «özümünküləşdirə» bilmədim. Elə-
dən öyrənməyə çalışmışam. Sonra da bu cə də Hessenin «Muncuq oyunu»nu... Nə
ədəbiyyatdan müxtəlif kurslarda icmal- yaxşı ki, Kifayət xanım bu əsəri dilimizə
mühazirələr oxumuşam. Deməyim odur çevirdi, peşəkar tərcüməçi, dostum İlqar
