Page 232 - "Xəzər" 2017

və ya mətni «gözəlləşdirmək» üçün oriji- ümələrdə hiss olunur. Әvvəllər deyirdik

nalın ruhuna uyğun olmayan ifadələr iş- ki, mürəkkəbi qurumamış, ancaq indi

lədilir, daha dəqiq desək, xüsusilə bədii kompüterdə son cümləni yazan kimi

mətnlərin tərcüməsi üçün vacib olan funk- göndərirlər, orada da necə varsa, eləcə

sional, dinamik ekvivalentliklə formal ekvi- «ekrana» qoyurlar. Hətta bəzən mənə elə

valentlik arasında sərhədlər itir. Belə olan gəlir ki, diqqətlə oxumurlar, oxusalar, bu

halda, görürsən ki, müəyyən fikir hasil olsa şəkildə verməzlər, çünki saytlarda işlə-

da, sözlər arasında sanki «əlaqə» yoxdur. yənlərin çoxunu şəxsən tanımasam da,

Deməli, yuxarıda adını çəkdiyiniz «qızıl qələmlərinə, SÖZə münasibətlərinə bə-

qayda»lardan biri də düzgün söz seçimi- lədəm...

dir. Әslində söz seçimi dil duyumu ilə şərt-

ləndirilən bir amildir və deyərdim ki, tərc- – Demək, siz tərcümə edərkən, şair

ümə prosesində ən çətin andır, əsl peşə- demiş, «heç yerə, heç yana tələsmirsi-

karlıq da burada özünü büruzə verir – niz»?

müstəqim və məcazi mənalardan, sinonim

cərgələrdən ən uyğununu tapmalısan... – Bəli. Ancaq bu, mənim hünərim de-

232 yil, sadəcə bizim nəsil, necə deyərlər, be-

– Doğrudanmı hər cümlənin üzə- lə «tərbiyə alıb». Xahiş edirəm, buna keç-
2017 rində bu qədər baş sındırmaq lazım- miş üçün qəribsəmək kimi baxma, doğru-

dır? Hər söz saf-çürük edilməlidir? Axı dan da, o vaxt heç kim redaksiyaya «çiy»

Nəyisə olduğu kimi ikinci dəfə yaratmaq mümkün deyil onda, hətta qısa bir mətnin tərcüməsi- material aparmazdı, çünki bununla özün

nə belə xeyli vaxt sərf etmək lazım gə- öz yolunu bağlamış olurdun. Digər tərəf-

lər... dən də, əgər biz, doğrudan, tərcüməni

yaradıcılıq prosesi hesab ediriksə, bu pro-

–Yox, həmişə belə olmur. Mən sadə- sesdən yaranan «məhsul»a da son dərə-

cə prosesi izah etmək istədim. Bu, mətn- cə diqqətli olmalıyıq. Bu sahədə az-çox

dən, müəllifin yaradıcılıq manerasından, səriştəsi olan bir adam kimi deyə bilərəm

SÖZə münasibətindən asılıdır. Әlbəttə, ki, hətta peşəkarın peşəkarı da olsan,

Tomas Mann, Hesse, Markes, Dostoyev- necə deyərlər, bir oturuma edilən və çap

ski kimi yazıçıların bəzən bir cümləsinin olunan tərcümə uğurlu alına bilməz. Baş-

üzərində saatlarla, hətta günlərlə düşün- qaları bir yana, hətta özün də bir neçə

mək, dilin alt qatına yollar axtarmaq la- aydan, ildən sonra onu oxuyanda, çox

zım gələcək. Ancaq elə müəlliflər də var sözün yerində olmadığını, ifadə tərzinin

ki, onlarda sanki sözlər özü dilə gəlib de- sönüklüyünü və ya şişirdildiyini hiss edir-

yir ki, məni yaz. Bununla belə, tərcümə sən. Axı tərcümə ilkin yaradıcılıq prosesi

tələskənliyi sevmir. Çünki söz seçimində deyil ki, özünü təxəyyülün qoynuna atıb

tərcüməçinin məsuliyyəti müəllifin məsu- xumarlana-xumarlana bədii sözün əngin-

liyyətindən çoxdur, müəllifdə fəhmlə olan liklərində cövlan edəsən. Səndən qabaq

bir proses tərcüməçidə düşünülmüş şə- bunu yaradıblar və sən həmin yaradılanı

kildə gedir. Bəlkə də, indicə dediyim gi- təzədən yaradırsan, deməli, asılısan, an-

leylərin bir səbəbi də elə bu tələskənlik- caq, eyni zamanda, nədəsə sərbəst də

dir. Bu da ən çox saytlarda gedən tərc- ola bilərsən. Yəni yaranan bircə dəfə ya-