Page 121 - "Xəzər"
P. 121
durğunluğu) kimi dəyərləndirmək olar, hər şeyin bitməsiylə bağlı düşüncəsini 121
bu isə xəstəyə kənar qüvvələrdən asılı bölüşmək istəməmişdi. Və o axşam Qoqol 2016
olmaq həyəcanı yaşadır, bədəninə və xidmətçisi olan bir oğlanın iştirakıyla bütün
şüuruna mənfi təsir edir. Müasirləri Qoqolun əlyazmalarını yandırdı (o cümlədən, bu O.F.Yerışev, A.M.Sprints. Taleyə çevrilən yaşantılar
dəfn mərasimlərindən bərk qorxduğunu, hadisəyə qədər bəzi hissələrini toplum
hətta mərhum yaxın çevrədən olsa belə, üçün oxuduğu “Ölü canlar”ın ikinci cildini
hər vəchlə orada iştirak etməkdən də). Bundan bir qədər sonra o, yatağa
yayındığını xatırlayırlar. düşdü və ölənə kimi ayağa durmadı. Öncə
üzünü divara çevirib geyimli yatırdı, suallara
Sovet dövründə bizə yazıçının Romada qısa cavab verirdi, deyirdi ki, “artıq ölməyə
yaşayanda irticaçıların və mistiklərin təsiri hazırlaşır” və dilinə heç nə vurmurdu. Bu
altına düşdüyünü təbliğ edirdilər. İlk dönəmdə yazıçı öz yaşantıları haqda heç
növbədə rəssam A.A.İvanovu da (“İsanın kimə danışmırdı, heç ondan da bu barədə
xalq arasında zühuru” əsərinin müəllifi) soruşan yox idi. O, dəhşətli dərəcədə
bu qəbil insanlardan hesab edirdilər, o da arıqlamışdı, həkimlərin biri bunu “qarnına
təqibolma maniyasından əzab çəkən ruhi əl vuranda onurğasına dəyirdi” kimi
xəstə idi. Qoqol rəssam dostuyla onun xatırlayır. Onu ən azı dörd həkim müalicə
absurd ideyalarını bölüşür və təsəvvürünə edirdi, onlar ölüm öncəsi, o vaxtkı tibbi
gətirdiyi təqibçilərlə necə davranmaq lazım vasitələrin bütün arsenalını – vanna, nəm
olduğunu öyrədirdi. örtüyə bürümələr, qanalmalar, zəli və hətta
hipnoz tətbiq edərək sözün hərfi
Sonuncu dəfə Qoqolun vəziyyəti 1852- mənasında onu sağalda bilmişdilər. Onu
ci il yenicə qədəm qoyanda pisləşmişdi. zor gücünə yedizdirməyə çalışsalar da,
Bu vaxt uzun illərin rəfiqəsi E.M.Xomyako- heç nə kömək etmirdi. Qoqolun şüuru
va (yazıçı “öyüd-nəsihətini” heyranlıqla daim üstündəydi, tibbi prosedurlara könül-
dinləyən kübar qadınlarla ünsiyyətdə süz reaksiya verirdi və xahiş edirdi ki,
olmağı sevirdi) vəfat etmişdi. Qoqol çox onu rahat buraxsınlar. Görünür, həkimlər
məyus olmuşdu, rəfiqəsinin dul qalmış öz pasientlərinin psixi durumunun ağırlığını
ərinə – şair A.S.Xomyakova təsəlli verirdi, kifayət qədər qiymətləndirə bilməmişdilər.
özü isə getdikcə daha çox özünə qapılır, Böyük yazıçının xəstəliyi haqda xəbər
qaraqabaq olurdu. O ərəfədə yazıçı Pre- sürətlə Moskvaya yayıldı və xalq kütlələri
obrojensk xəstəxanasına (ruhi xəstəxa- onun mənzili önünə yığışmağa başladı.
naya) gedir, orada havalı öncəgörən Yalnız ölümdən 6-7 saat öncə o, huşunu
İ.Y.Koreyşa olurdu və bütün Moskva itirdi və sonra özünə gəlmədən dünyasını
məsləhət üçün onun yanına axışırdı. Qoqol dəyişdi. Bu, 21 fevral 1852-ci ildə baş
bir qədər qapının ağzında vaxt keçsə də verdi (yeni təqvimlə martın 4-də). Dahi
xəstəxanaya girmir və evinə qayıdır. Onun yazıçının vaxtsız və faciəli ölümünü
vəziyyəti gündən-günə pisləşirdi, getdikcə şərtləndirən əsas səbəblər bunlar idi: qi-
daha çox qapalı olur, demək olar, heç nə dalanmaqdan imtina etdiyinə görə
yemirdi, sanki oruc tuturdu. Yazıçı kirayə üzülmüşdü, öz növbəsində xəstəliyin
qaldığı evin sahibindən – qraf A.P.Tol- törətdiyi həyəcandan asılı vəziyyətə
stoydan əlyazmaları olan portfelini özüylə düşmüşdü (sərsəm ideyalar və olsun ki,
götürməsini xahiş etmişdi, o isə “utan-
mışdı”, yazıçının təlx olmuş ovqatını və
bu isə xəstəyə kənar qüvvələrdən asılı bölüşmək istəməmişdi. Və o axşam Qoqol 2016
olmaq həyəcanı yaşadır, bədəninə və xidmətçisi olan bir oğlanın iştirakıyla bütün
şüuruna mənfi təsir edir. Müasirləri Qoqolun əlyazmalarını yandırdı (o cümlədən, bu O.F.Yerışev, A.M.Sprints. Taleyə çevrilən yaşantılar
dəfn mərasimlərindən bərk qorxduğunu, hadisəyə qədər bəzi hissələrini toplum
hətta mərhum yaxın çevrədən olsa belə, üçün oxuduğu “Ölü canlar”ın ikinci cildini
hər vəchlə orada iştirak etməkdən də). Bundan bir qədər sonra o, yatağa
yayındığını xatırlayırlar. düşdü və ölənə kimi ayağa durmadı. Öncə
üzünü divara çevirib geyimli yatırdı, suallara
Sovet dövründə bizə yazıçının Romada qısa cavab verirdi, deyirdi ki, “artıq ölməyə
yaşayanda irticaçıların və mistiklərin təsiri hazırlaşır” və dilinə heç nə vurmurdu. Bu
altına düşdüyünü təbliğ edirdilər. İlk dönəmdə yazıçı öz yaşantıları haqda heç
növbədə rəssam A.A.İvanovu da (“İsanın kimə danışmırdı, heç ondan da bu barədə
xalq arasında zühuru” əsərinin müəllifi) soruşan yox idi. O, dəhşətli dərəcədə
bu qəbil insanlardan hesab edirdilər, o da arıqlamışdı, həkimlərin biri bunu “qarnına
təqibolma maniyasından əzab çəkən ruhi əl vuranda onurğasına dəyirdi” kimi
xəstə idi. Qoqol rəssam dostuyla onun xatırlayır. Onu ən azı dörd həkim müalicə
absurd ideyalarını bölüşür və təsəvvürünə edirdi, onlar ölüm öncəsi, o vaxtkı tibbi
gətirdiyi təqibçilərlə necə davranmaq lazım vasitələrin bütün arsenalını – vanna, nəm
olduğunu öyrədirdi. örtüyə bürümələr, qanalmalar, zəli və hətta
hipnoz tətbiq edərək sözün hərfi
Sonuncu dəfə Qoqolun vəziyyəti 1852- mənasında onu sağalda bilmişdilər. Onu
ci il yenicə qədəm qoyanda pisləşmişdi. zor gücünə yedizdirməyə çalışsalar da,
Bu vaxt uzun illərin rəfiqəsi E.M.Xomyako- heç nə kömək etmirdi. Qoqolun şüuru
va (yazıçı “öyüd-nəsihətini” heyranlıqla daim üstündəydi, tibbi prosedurlara könül-
dinləyən kübar qadınlarla ünsiyyətdə süz reaksiya verirdi və xahiş edirdi ki,
olmağı sevirdi) vəfat etmişdi. Qoqol çox onu rahat buraxsınlar. Görünür, həkimlər
məyus olmuşdu, rəfiqəsinin dul qalmış öz pasientlərinin psixi durumunun ağırlığını
ərinə – şair A.S.Xomyakova təsəlli verirdi, kifayət qədər qiymətləndirə bilməmişdilər.
özü isə getdikcə daha çox özünə qapılır, Böyük yazıçının xəstəliyi haqda xəbər
qaraqabaq olurdu. O ərəfədə yazıçı Pre- sürətlə Moskvaya yayıldı və xalq kütlələri
obrojensk xəstəxanasına (ruhi xəstəxa- onun mənzili önünə yığışmağa başladı.
naya) gedir, orada havalı öncəgörən Yalnız ölümdən 6-7 saat öncə o, huşunu
İ.Y.Koreyşa olurdu və bütün Moskva itirdi və sonra özünə gəlmədən dünyasını
məsləhət üçün onun yanına axışırdı. Qoqol dəyişdi. Bu, 21 fevral 1852-ci ildə baş
bir qədər qapının ağzında vaxt keçsə də verdi (yeni təqvimlə martın 4-də). Dahi
xəstəxanaya girmir və evinə qayıdır. Onun yazıçının vaxtsız və faciəli ölümünü
vəziyyəti gündən-günə pisləşirdi, getdikcə şərtləndirən əsas səbəblər bunlar idi: qi-
daha çox qapalı olur, demək olar, heç nə dalanmaqdan imtina etdiyinə görə
yemirdi, sanki oruc tuturdu. Yazıçı kirayə üzülmüşdü, öz növbəsində xəstəliyin
qaldığı evin sahibindən – qraf A.P.Tol- törətdiyi həyəcandan asılı vəziyyətə
stoydan əlyazmaları olan portfelini özüylə düşmüşdü (sərsəm ideyalar və olsun ki,
götürməsini xahiş etmişdi, o isə “utan-
mışdı”, yazıçının təlx olmuş ovqatını və
