Page 116 - "Xəzər"
P. 116
ti”, “Burun”, “Portret”, “Şinel”, “Dəlinin Psixi nasazlığın ilk qabarıq təzahürləri
qeydləri”) oxucularını valeh etmişdi. Bun- onda 1833-1837-ci illərdə özünü göstər-
dan başqa “Taras Bulba”, “Müfəttiş” kimi mişdi. Bu vəziyyət aylarla çəkirdi və
əsərlərini yazmış, nəhayət, teatr quruluşları yaradıcılıq durğunluğu, ovqat məyusluğu,
haqda bir sıra təsəvvürləri dəyişən “Ölü fiziki zəiflik və mədənin “anormal fəaliyyəti”
canlar”ı təqdim etmişdi. Qoqolun böyük kimi xarakterizə edilirdi. Qoqol öz halını
yaradıcılığına qiymət vermək üçün bu belə təsvir edirdi: “Narahatlıqlarım qəflətən
yarımçıq siyahı da kifayət edər. O, öz əsəb qıcıqlanmalarına çevrildi. Hər şey
əsərlərini ciddi şəkildə cilalayır, yenidən ürəyimə yük oldu... Qorxdum; öz
işləyib düzəldirdi, povestləri yeni redaktədə vəziyyətimi anlamırdım; məşğələlərimi
təkrar çap olurdu. Bu əsərlər yumorla atdım, bunun, özümə qapılma və oturaq
doluydu, o zamankı həyatın qüsur və həyat tərzimdən əmələ gələn hərəkət
iyrənclikləri lağa qoyulurdu. Yumoristik, çatışmazlığı olduğunu düşündüm.
satirik obrazlar bolluğu o dövrün Yeriməyə və yorulana qədər hərəkət
hadisələrinin gedişi fonunda “kiçik (adi – etməyə başladım və nəticəsi daha da pis
müəllif) insanın” sarsıdıcı yaşantılarına oldu. Әsəb pozğunluğum, qıcıqlanma
116 işıq salır, ona dərin rəğbət aşılayırdı. Qo- dəhşətli dərəcədə artdı, indiyə qədər heç
vaxt duymadığım ağrılar və təzyiq çoxaldı...
2016 qolun özünəməxsus düşüncə tərzi və Bütün bunlara təsvir edə bilməyəcəyim
yaradıcılıq üsulu elə əsərlər yaratmağa
əzabverici bir kədər də əlavə olundu. Elə
O.F.Yerışev, A.M.Sprints. Taleyə çevrilən yaşantılar imkan verirdi ki, bundan nəinki rus yazı- bir vəziyyətə gəlib çıxdım ki, neyləyəcəyimi,
çıları, dünya ədəbiyyatının nümayəndələri hara gedəcəyimi bilmədim. Nə yataqda,
də heyranlıqla bəhrələnirdilər, təssüf ki, nə oturduğum yerdə, nə də ayaq üstə
sağlığında bu əsərlər layiqli qiymətini ikicə dəqiqə belə rahatlıq tapa bilmirdim.
almamışdı. Məsələn, “Burun” povesti – Ah, bu, dəhşət idi”.
yüz il sonra F.Kafka yaradıcılığına təkan
Bundan sonra yüksəliş dövrü gəldi və
vermişdi (onun “Çevrilmə” əsərini Qoqol yaxın çevrəsini yumor və sarkazmla
xatırlayın). Bu və bir çox başqa əsərləri heyran qoya-qoya yaradıcılığa davam
Qoqol təxminən 12 il ərzində yazmışdı. etdi. O, 1840-cı ildə yazırdı: “Mən gümrah
Həmin dövrdə xəstəliyinin bir neçə ağır gəncliyimi yenidən hiss etməyə başladım,
dönəmlərini yaşaması xüsusilə, təəccüb ən əsası isə, sinirlərim oyandıqca,
doğurur (bu barədə artıq yuxarıda şüurumun əsəb yorğunluğundan məruz
xatırlatmışıq), ovqatı çox pis olmuş, demək qaldığı letargik fəaliyyətsizliyindən
olar yaradıcılıq qabiliyyəti itmiş, qarın qurtulduğunu duydum... Başımda düşün-
nahiyəsində xoşagəlməz ağrılar baş cələrin qıcıqlandırılmış arı pətəyi kimi
qaldırmış, qəbizliyə tutulmuşdu. O dövrün necə qaynaşdığını, təxəyyülümün necə
həkimləri düşünmədən ona “babasil həssas olduğunu hiss etməyə başladım...
xəstəliyi” diaqnozu qoymuşdular. Xəstəliyin Hər şeyi unudaraq köçümü çoxdan olma-
başlanğıcında mədə-bağırsaq pozun- dığım bir aləmə saldım, elə o andan da
tusuna (depressiv vəziyyətlərdə tez-tez işimə qurşandım... ”
üzə çıxan simptom) düçar, olan Qoqol da Ancaq yazıq o cür “müvəqqəti
bu terminologiya ilə razılaşırdı. dirçəlmələrdən” heç də canını tam sağlam
qeydləri”) oxucularını valeh etmişdi. Bun- onda 1833-1837-ci illərdə özünü göstər-
dan başqa “Taras Bulba”, “Müfəttiş” kimi mişdi. Bu vəziyyət aylarla çəkirdi və
əsərlərini yazmış, nəhayət, teatr quruluşları yaradıcılıq durğunluğu, ovqat məyusluğu,
haqda bir sıra təsəvvürləri dəyişən “Ölü fiziki zəiflik və mədənin “anormal fəaliyyəti”
canlar”ı təqdim etmişdi. Qoqolun böyük kimi xarakterizə edilirdi. Qoqol öz halını
yaradıcılığına qiymət vermək üçün bu belə təsvir edirdi: “Narahatlıqlarım qəflətən
yarımçıq siyahı da kifayət edər. O, öz əsəb qıcıqlanmalarına çevrildi. Hər şey
əsərlərini ciddi şəkildə cilalayır, yenidən ürəyimə yük oldu... Qorxdum; öz
işləyib düzəldirdi, povestləri yeni redaktədə vəziyyətimi anlamırdım; məşğələlərimi
təkrar çap olurdu. Bu əsərlər yumorla atdım, bunun, özümə qapılma və oturaq
doluydu, o zamankı həyatın qüsur və həyat tərzimdən əmələ gələn hərəkət
iyrənclikləri lağa qoyulurdu. Yumoristik, çatışmazlığı olduğunu düşündüm.
satirik obrazlar bolluğu o dövrün Yeriməyə və yorulana qədər hərəkət
hadisələrinin gedişi fonunda “kiçik (adi – etməyə başladım və nəticəsi daha da pis
müəllif) insanın” sarsıdıcı yaşantılarına oldu. Әsəb pozğunluğum, qıcıqlanma
116 işıq salır, ona dərin rəğbət aşılayırdı. Qo- dəhşətli dərəcədə artdı, indiyə qədər heç
vaxt duymadığım ağrılar və təzyiq çoxaldı...
2016 qolun özünəməxsus düşüncə tərzi və Bütün bunlara təsvir edə bilməyəcəyim
yaradıcılıq üsulu elə əsərlər yaratmağa
əzabverici bir kədər də əlavə olundu. Elə
O.F.Yerışev, A.M.Sprints. Taleyə çevrilən yaşantılar imkan verirdi ki, bundan nəinki rus yazı- bir vəziyyətə gəlib çıxdım ki, neyləyəcəyimi,
çıları, dünya ədəbiyyatının nümayəndələri hara gedəcəyimi bilmədim. Nə yataqda,
də heyranlıqla bəhrələnirdilər, təssüf ki, nə oturduğum yerdə, nə də ayaq üstə
sağlığında bu əsərlər layiqli qiymətini ikicə dəqiqə belə rahatlıq tapa bilmirdim.
almamışdı. Məsələn, “Burun” povesti – Ah, bu, dəhşət idi”.
yüz il sonra F.Kafka yaradıcılığına təkan
Bundan sonra yüksəliş dövrü gəldi və
vermişdi (onun “Çevrilmə” əsərini Qoqol yaxın çevrəsini yumor və sarkazmla
xatırlayın). Bu və bir çox başqa əsərləri heyran qoya-qoya yaradıcılığa davam
Qoqol təxminən 12 il ərzində yazmışdı. etdi. O, 1840-cı ildə yazırdı: “Mən gümrah
Həmin dövrdə xəstəliyinin bir neçə ağır gəncliyimi yenidən hiss etməyə başladım,
dönəmlərini yaşaması xüsusilə, təəccüb ən əsası isə, sinirlərim oyandıqca,
doğurur (bu barədə artıq yuxarıda şüurumun əsəb yorğunluğundan məruz
xatırlatmışıq), ovqatı çox pis olmuş, demək qaldığı letargik fəaliyyətsizliyindən
olar yaradıcılıq qabiliyyəti itmiş, qarın qurtulduğunu duydum... Başımda düşün-
nahiyəsində xoşagəlməz ağrılar baş cələrin qıcıqlandırılmış arı pətəyi kimi
qaldırmış, qəbizliyə tutulmuşdu. O dövrün necə qaynaşdığını, təxəyyülümün necə
həkimləri düşünmədən ona “babasil həssas olduğunu hiss etməyə başladım...
xəstəliyi” diaqnozu qoymuşdular. Xəstəliyin Hər şeyi unudaraq köçümü çoxdan olma-
başlanğıcında mədə-bağırsaq pozun- dığım bir aləmə saldım, elə o andan da
tusuna (depressiv vəziyyətlərdə tez-tez işimə qurşandım... ”
üzə çıxan simptom) düçar, olan Qoqol da Ancaq yazıq o cür “müvəqqəti
bu terminologiya ilə razılaşırdı. dirçəlmələrdən” heç də canını tam sağlam
