Page 251 - 2017-4
P. 251
səhnəyə çıxır, bu “xəstəlikləri” də dar- sonra da səhnədə canlandırmaq demək- 251
tıb özümüzlə ora gətiririk. Bəzi ölkələrdə dir. Əsl aktyor səhnədə, onun ətrafında 2017
formalaşmış teatr məktəbində bu, məq- baş verənləri öz psixologiyasına uyğun
bul sayılır. Səhnədə nəinki “xəstəlik” ya- dərk edir, demək istədiklərini şüurunun Mixail Çexov. Peşəkar aktyorluq dərsləri
yırıq, hətta varlığımızdan, hiss və duyğu- diktəsi ilə yox, jestlərin dili ilə çatdırır.
larımızdan uzaq durmağa çalışırıq. Dərk Ümumiyyətlə, teatrda şüurun diktəsi ilə
etmirik ki, bununla mənəviyyatımızı iflic oynamaq çox təhlükəli ənənədir, çünki
vəziyyətinə salırıq. Çünki düşünürük, səh- belə diktə istər-istəməz stereotip yaradır,
nədəki varlığımız pyes müəllifinin dili ilə fərdi yaradıcılığın qarşısını alır, nəticədə
danışır, kənara addım atmağa, rolu öz aktyor sönür. Bunu “ölü, hərəkətsiz psi-
xarakterimizə uyğunlaşdırmağa haqqımız xologiya” adlandırsaq, yanılmarıq. Şüur
yoxdur. Haradansa tapdığımız kələfin hisslərimizlə, obrazdan doğan daxili tə-
ucundan yapışıb düz xətt boyunca ucuz- latümlərimizlə ahəng təşkil edəndə əsl
luğa gedirik. Nəticədə, olan-qalan baca- aktyorluq psixologiyası, peşəkarlıq işə
rığımızı, istedadımızı da məhv edirik. düşür. Bu, müəyyən inkişaf xətti üzrə
yüksələn gizli psixoloji prosesdir. Məsə-
Şübhəsiz, söylədiyim bu cəhətləri heç lən, “Mən dərd-qəm içindəyəm” anlayışı-
də bütün sənət adamlarına şamil etmək nın jestlə tərənnümünü təhlil edək. İnsan
olmaz. Müxtəlif ölkələrdə xeyli aktyor var psixologiyasının müəyyən vəziyyəti belə
ki, səhnəyə “xəstəlik” daşımır, əksinə, adlanır, yəni insan konkret halını bu sözlər-
əvəzsiz oyunla səhnə həyatını sağlam- lə ifadə edir. Sizcə, aktyor səhnəyə çıxıb
laşdırır, obrazlara yeni ömür bəxş edir. tamaşaçıya deməlidir ki, “dərd-qəm için-
Amma unutmaq olmaz ki, aktyorun səh- dəyəm”? Əsla yox! Əsl aktyor bunu bir
nədə fərdi xüsusiyyətlərini itirməsi, yaxud psixoloji jestin, yaxud jestlərin vasitəsi ilə
onu qiymətləndirə bilməməsi teatrın əhə- çatdırmağı bacarmalıdır. Həmin jest oyun
miyyətini azaldır. Vəzifəmiz aktyoru, ne- zamanı qeyri-ixtiyari görünə bilər, başlı-
cə deyərlər, həyata qaytarmaq, teatra yeni cası, aktyor “dərd-qəm” içində olduğunu
nəfəs bəxş etməkdir. Çünki bu gün teat- bildirən jestləri tamaşaçıya aşılamalıdır.
rın tərəqqiyə, parlaq simalara, əvəzsiz Hər şey oyunla paralel gedərək təbii
ifaya böyük ehtiyacı var. Tamaşaçının görünməli, aktyorun ifa tərzinə, obrazın
qarşısına bir “alətlə” çıxırıq – həmin “alət” tərənnümünə xələl gətirməməlidir. Bu hal-
elə biz özümüzük. Deməli, aktyor həyatı- da, tamaşaçı ona təqdim olunan obrazın
nı yaşatmaq, ona ruh verib səhnənin əbə- əsl mənəvi durumunu anlayıb şəksiz qə-
di günəşinə çevirmək yalnız bizdən asılı- bul edəcək, pyesin psixoloji məziyyətləri-
dır, bu işi bizim əvəzimizə kimsə görmə- ni asanlıqla qavrayacaq.
yəcək. Ona görə də bədənimiz və hisslə-
ri ifadə edən jestlər səhnə həyatını can- xarakterlər yaratmaq sənəti –
landırıb ona mənəvi qida vermək üçün jestlərin dili
yararlanacağımız yeganə üsuldur. Buna
isə gərgin məşqlər sayəsində nail olmaq Xarakterlər yaratmaq sənəti ilə yaxın-
mümkündür. dan tanış olsaq, görəcəyik ki, hər bir xa-
rakter nə qədər mürəkkəb olsa da, jest-
Səhnə vasitəsilə aktyorun fərdi key-
fiyyətlərini gücləndirmək – mətndəki sözlə-
rin əsl mənasını, məğzini dərk edib görmək,
tıb özümüzlə ora gətiririk. Bəzi ölkələrdə dir. Əsl aktyor səhnədə, onun ətrafında 2017
formalaşmış teatr məktəbində bu, məq- baş verənləri öz psixologiyasına uyğun
bul sayılır. Səhnədə nəinki “xəstəlik” ya- dərk edir, demək istədiklərini şüurunun Mixail Çexov. Peşəkar aktyorluq dərsləri
yırıq, hətta varlığımızdan, hiss və duyğu- diktəsi ilə yox, jestlərin dili ilə çatdırır.
larımızdan uzaq durmağa çalışırıq. Dərk Ümumiyyətlə, teatrda şüurun diktəsi ilə
etmirik ki, bununla mənəviyyatımızı iflic oynamaq çox təhlükəli ənənədir, çünki
vəziyyətinə salırıq. Çünki düşünürük, səh- belə diktə istər-istəməz stereotip yaradır,
nədəki varlığımız pyes müəllifinin dili ilə fərdi yaradıcılığın qarşısını alır, nəticədə
danışır, kənara addım atmağa, rolu öz aktyor sönür. Bunu “ölü, hərəkətsiz psi-
xarakterimizə uyğunlaşdırmağa haqqımız xologiya” adlandırsaq, yanılmarıq. Şüur
yoxdur. Haradansa tapdığımız kələfin hisslərimizlə, obrazdan doğan daxili tə-
ucundan yapışıb düz xətt boyunca ucuz- latümlərimizlə ahəng təşkil edəndə əsl
luğa gedirik. Nəticədə, olan-qalan baca- aktyorluq psixologiyası, peşəkarlıq işə
rığımızı, istedadımızı da məhv edirik. düşür. Bu, müəyyən inkişaf xətti üzrə
yüksələn gizli psixoloji prosesdir. Məsə-
Şübhəsiz, söylədiyim bu cəhətləri heç lən, “Mən dərd-qəm içindəyəm” anlayışı-
də bütün sənət adamlarına şamil etmək nın jestlə tərənnümünü təhlil edək. İnsan
olmaz. Müxtəlif ölkələrdə xeyli aktyor var psixologiyasının müəyyən vəziyyəti belə
ki, səhnəyə “xəstəlik” daşımır, əksinə, adlanır, yəni insan konkret halını bu sözlər-
əvəzsiz oyunla səhnə həyatını sağlam- lə ifadə edir. Sizcə, aktyor səhnəyə çıxıb
laşdırır, obrazlara yeni ömür bəxş edir. tamaşaçıya deməlidir ki, “dərd-qəm için-
Amma unutmaq olmaz ki, aktyorun səh- dəyəm”? Əsla yox! Əsl aktyor bunu bir
nədə fərdi xüsusiyyətlərini itirməsi, yaxud psixoloji jestin, yaxud jestlərin vasitəsi ilə
onu qiymətləndirə bilməməsi teatrın əhə- çatdırmağı bacarmalıdır. Həmin jest oyun
miyyətini azaldır. Vəzifəmiz aktyoru, ne- zamanı qeyri-ixtiyari görünə bilər, başlı-
cə deyərlər, həyata qaytarmaq, teatra yeni cası, aktyor “dərd-qəm” içində olduğunu
nəfəs bəxş etməkdir. Çünki bu gün teat- bildirən jestləri tamaşaçıya aşılamalıdır.
rın tərəqqiyə, parlaq simalara, əvəzsiz Hər şey oyunla paralel gedərək təbii
ifaya böyük ehtiyacı var. Tamaşaçının görünməli, aktyorun ifa tərzinə, obrazın
qarşısına bir “alətlə” çıxırıq – həmin “alət” tərənnümünə xələl gətirməməlidir. Bu hal-
elə biz özümüzük. Deməli, aktyor həyatı- da, tamaşaçı ona təqdim olunan obrazın
nı yaşatmaq, ona ruh verib səhnənin əbə- əsl mənəvi durumunu anlayıb şəksiz qə-
di günəşinə çevirmək yalnız bizdən asılı- bul edəcək, pyesin psixoloji məziyyətləri-
dır, bu işi bizim əvəzimizə kimsə görmə- ni asanlıqla qavrayacaq.
yəcək. Ona görə də bədənimiz və hisslə-
ri ifadə edən jestlər səhnə həyatını can- xarakterlər yaratmaq sənəti –
landırıb ona mənəvi qida vermək üçün jestlərin dili
yararlanacağımız yeganə üsuldur. Buna
isə gərgin məşqlər sayəsində nail olmaq Xarakterlər yaratmaq sənəti ilə yaxın-
mümkündür. dan tanış olsaq, görəcəyik ki, hər bir xa-
rakter nə qədər mürəkkəb olsa da, jest-
Səhnə vasitəsilə aktyorun fərdi key-
fiyyətlərini gücləndirmək – mətndəki sözlə-
rin əsl mənasını, məğzini dərk edib görmək,
