Page 247 - 2017-4
P. 247
Bu tipli yazıların üstündə dayanıb, vaxt özlüyündə hesabat üçün ciddi bir zaman 247
itirməyək, onları bir kənara qoyub, bu hə- vahididir, digər tərəfdən isə həmin 25 il 2017
qiqəti deyək ki, tənqid həmişə tənqid olu- ədəbiyyatın tarixi müqabilində bir andır,
nub, ancaq tənqidi tənqid edən də elə ancaq biz bilirik ki, hər anın da öz hökmü elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib?
tənqid özü olub və bu yazının əvvəllərin- var.
də də qeyd etdiyim kimi, tənqid özünü
tənqid edə bilirsə, bu özünütənqidin nə- Bu müddətdə biz tənqidimizdə “Söz
zəri-estetik səviyyəsi varsa, deməli, bir azadlığı”nın yaratdığı imkanlardan tam
tərəfdən tənqidin zəifliyini göstərirsə, o istifadə edə bilməmişik və ədəbi prosesi-
biri tərəfdən özünün qadirliyini də ifadə miz bunu aydın şəkildə göstərməkdədir.
edir. Orasını da nəzərə alsaq ki, bu müddət
təməlqoyma dövrüdür, deməli, itkilərimiz
Sovet dönəmində tənqidin tənqidi ilə daha artıq əhəmiyyət daşıyır və bu itkilər
bağlı Azərbaycan tənqidinin çox tutarlı bir növbəti 25 ildə daha qlobal itkilərə aparıb
ənənəsi yaranmışdı və Məmməd Cəfər çıxara bilər.
Cəfərovun, Cəfər Cəfərovun, Kamal Ta-
lıbzadənin, Yaşar Qarayevin tənqid haq- Allaha təvəkkül, yoxsa qələmə?
qında məqalələri dediyim həmin ikiliyi – Ancaq mən bu yazını daha pozitiv bir
öz zəifliyini göstərmək bacarığını – ifadə nöqtə ilə bitirmək istərdim və elə buna
edən yaxşı nümunələr idi, ancaq bu mə- görə də bu yaxınlarda, xatirimdə deyil,
qalələrin özləri də ideoloji çərçivələr ara- hansı mətbuat orqanındasa gözəl lirik şair
sında sıxılırdı, demək istədiyi sözün miq- A.Kuşnerin söylədiyi bir fikir yadıma düşdü.
yası o ideoloji çərçivələrə dirənib qalırdı. Deyir ki, yasəmən ağacı sovet hakimiy-
yəti zamanı necə çiçək açırdısa, indi də
Ancaq biz deyə bilərikmi ideoloji çər- elə çiçək açır və məncə, bu sözlərdə çox
çivələrdən azad olmuş tənqidimizin hə- vacib bir həqiqət var: istedad epoxal də-
min ənənəsi bu gün qol-budaq atıb? Yox, yişikliklərin belə, fövqündədir, çünki han-
nəinki qol-budaq atıb, ilin sonundakı bəzi sı epoxa olur-olsun, istedad o yasəmən
icmal məqalələri (məruzələri) nəzərə al- ağacının çiçəklənməsini mütləq görəcək
masaq, o ənənələr unudulmaq üzrədir. və bəşəri ədəbiyyatın min illərlə tarixi bu-
Aydın məsələdir, “Söz azadlığı” olmadan nu çoxdan sübut edib.
böyük ədəbiyyat yaratmaq çətin işdir, an- Tənqidçi də həqiqi tənqidçidirsə, əl-
caq eyni zamanda “Söz azadlığı” antiədə- bəttə, o da istedad sahibidir və öz missi-
biyyat üçün də münbit zəmin yaradır və yasının öhdəsindən gələcək.
bu baxımdan bizim tənqidimiz həm “Söz Sadəcə vaxt itirməyək.
azadlığı” şəraitində böyük ədəbiyyatın
(yəni istedadın, professional, geniş bədii- 2017
estetik mündəricata malik ədəbiyyatın!)
təəssübünü yaranmış əlverişli şəraitə la-
yiq şəkildə çəkə bilmir, həm də ədəbi pro-
sesdə özünütənqidə adda-budda rast gə-
lirik…
Hələlik belədir.
Mən bu qeydləri yazmağa başlayan-
da dedim ki, 25 il az deyil, yəni 25 il öz-
itirməyək, onları bir kənara qoyub, bu hə- vahididir, digər tərəfdən isə həmin 25 il 2017
qiqəti deyək ki, tənqid həmişə tənqid olu- ədəbiyyatın tarixi müqabilində bir andır,
nub, ancaq tənqidi tənqid edən də elə ancaq biz bilirik ki, hər anın da öz hökmü elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib?
tənqid özü olub və bu yazının əvvəllərin- var.
də də qeyd etdiyim kimi, tənqid özünü
tənqid edə bilirsə, bu özünütənqidin nə- Bu müddətdə biz tənqidimizdə “Söz
zəri-estetik səviyyəsi varsa, deməli, bir azadlığı”nın yaratdığı imkanlardan tam
tərəfdən tənqidin zəifliyini göstərirsə, o istifadə edə bilməmişik və ədəbi prosesi-
biri tərəfdən özünün qadirliyini də ifadə miz bunu aydın şəkildə göstərməkdədir.
edir. Orasını da nəzərə alsaq ki, bu müddət
təməlqoyma dövrüdür, deməli, itkilərimiz
Sovet dönəmində tənqidin tənqidi ilə daha artıq əhəmiyyət daşıyır və bu itkilər
bağlı Azərbaycan tənqidinin çox tutarlı bir növbəti 25 ildə daha qlobal itkilərə aparıb
ənənəsi yaranmışdı və Məmməd Cəfər çıxara bilər.
Cəfərovun, Cəfər Cəfərovun, Kamal Ta-
lıbzadənin, Yaşar Qarayevin tənqid haq- Allaha təvəkkül, yoxsa qələmə?
qında məqalələri dediyim həmin ikiliyi – Ancaq mən bu yazını daha pozitiv bir
öz zəifliyini göstərmək bacarığını – ifadə nöqtə ilə bitirmək istərdim və elə buna
edən yaxşı nümunələr idi, ancaq bu mə- görə də bu yaxınlarda, xatirimdə deyil,
qalələrin özləri də ideoloji çərçivələr ara- hansı mətbuat orqanındasa gözəl lirik şair
sında sıxılırdı, demək istədiyi sözün miq- A.Kuşnerin söylədiyi bir fikir yadıma düşdü.
yası o ideoloji çərçivələrə dirənib qalırdı. Deyir ki, yasəmən ağacı sovet hakimiy-
yəti zamanı necə çiçək açırdısa, indi də
Ancaq biz deyə bilərikmi ideoloji çər- elə çiçək açır və məncə, bu sözlərdə çox
çivələrdən azad olmuş tənqidimizin hə- vacib bir həqiqət var: istedad epoxal də-
min ənənəsi bu gün qol-budaq atıb? Yox, yişikliklərin belə, fövqündədir, çünki han-
nəinki qol-budaq atıb, ilin sonundakı bəzi sı epoxa olur-olsun, istedad o yasəmən
icmal məqalələri (məruzələri) nəzərə al- ağacının çiçəklənməsini mütləq görəcək
masaq, o ənənələr unudulmaq üzrədir. və bəşəri ədəbiyyatın min illərlə tarixi bu-
Aydın məsələdir, “Söz azadlığı” olmadan nu çoxdan sübut edib.
böyük ədəbiyyat yaratmaq çətin işdir, an- Tənqidçi də həqiqi tənqidçidirsə, əl-
caq eyni zamanda “Söz azadlığı” antiədə- bəttə, o da istedad sahibidir və öz missi-
biyyat üçün də münbit zəmin yaradır və yasının öhdəsindən gələcək.
bu baxımdan bizim tənqidimiz həm “Söz Sadəcə vaxt itirməyək.
azadlığı” şəraitində böyük ədəbiyyatın
(yəni istedadın, professional, geniş bədii- 2017
estetik mündəricata malik ədəbiyyatın!)
təəssübünü yaranmış əlverişli şəraitə la-
yiq şəkildə çəkə bilmir, həm də ədəbi pro-
sesdə özünütənqidə adda-budda rast gə-
lirik…
Hələlik belədir.
Mən bu qeydləri yazmağa başlayan-
da dedim ki, 25 il az deyil, yəni 25 il öz-
