Page 141 - 2017-4

, öz mahiyyətinə görə iki əks axın ru-
huma hakim kəsilib onu bölməli olduğu
halda, daim yenilənən tarazlıq yaratdı.
Orada ölənlər yenidən həyata qayıdırdı
ki, bir daha məhv olub təzədən doğul-
sunlar. Sözlə Hərəkətin vəhdətinə dair öz
versiyam daxilimdəki cihazın (bütün müna-
qişələri, əks fikirləri ilə birgə) ikiqütblü ol- özünün idarə elədiyi fantaziyalara söykə-
masının təsdiqinə istinad edirdi.
Elə ki o mərhələyə yetişdim, Sözün
qütbünə əks olan çoxdankı marağım ilk
bəhrəsini verdi. Hərəkətin qayəsini dəh-
şətli dərəcədə ölüm istəyi təşkil edir. Am-
ma o istək süstlük və iradəsizlikdə yox,
hədsiz gücdə, çiçəklənən həyatda və
mübarizə ruhundadı. Ədəbiyyatın antipo-
du elə budu. Söz isə ölümdən eyni vaxt-
da həm mühərrik, həm də fəaliyyətsizlik
vasitəsi kimi istifadə edir; bütün güc xam
xəyallar qurmağa xərclənir. Bu zaman hə-
yat cidd-cəhdlə mühafizə edilir, uzun-
müddətli saxlanma üçün qablaşdırılır;
ölümü də ədviyyat kimi ona yüngülcə əla-
və edirlər, zəruri konservantlar da qatırlar
və bunların hamısı qeyri-adi dərəcədə
əbədi əsər yaratmaqdan ötrüdü. Əlbəttə,
başqa məcazlar da yazmaq olar. Əgər
Hərəkət çiçək kolunun tökülən yarpağı-
dırsa, Söz əbədi yarpaqların yaranması-
dı. Onu da unutmayaq ki, əbədi çiçəklər
– süni çiçəklərdi.
Sözlə Hərəkətin vəhdətinin əsas qa-
yəsini həqiqi çiçəklənməni əbədiyyətə
bağlamaq, yəni insan ruhunun iki əks
yönünü birləşdirmək və o xəyalları birdə-
fəyə həyata keçirmək məqsədi təşkil edir.
Nəticə etibarilə bu, nəyə gətirib çıxa-
ra bilər? Əgər iki həqiqətdən biri doğru-
dursa, onda birinin yalan olması labüddü.
Bu isə o deməkdir ki, hər iki həqiqətin
1 Kvazi – latın dilindən tərcümədə “sanki” mənasını verir. Sözönü kimi istifadə olunur; yəni “xəyali”,
“gerçək olmayan” (məsələn, kvazi ölüm).
məğzini anlamaq, mənşəyini araşdırmaq, 141
sirlərini aşkara çıxarmaq onları bir-biri ba- 2017
rəsində xəyallardan məhrum edəcək. Hə-
rəkəti götürək. O, özünü gerçək hesab yukio Misima. Günəş və polad
edərək Sözə xəyal kimi yanaşır. Bu za-
man özünün doğru olduğuna şahidliyi
onun boynuna qoyur. Xəyallarını isə
nən Sözə həvalə edir – epik poemalar
belə yaranır. Amma həqiqətin məhz Söz
olduğunu hesab eləmək ədəbiyyata xas-
dı. Hərəkət isə yerinə yetirilməli oyundan
başqa bir şey deyil. Bununla belə, Söz
yaratdığı mürəkkəb bədii dünyanın ən ali
zirvəsinə məhz Hərəkəti qaldırır və bütün
məramı ilə o ilğıma can atır. Nəticədə
ədəbiyyat etiraf etməyə məcbur olur ki,
onun üçün hazırlanan fəlakət xəyalın məh-
sulu deyil, əgər yazıçının əsəri həqiqət-
dirsə, onda bunun ardınca başqa bir real-
lıq gələcək – ölüm. Bu, zatən həyat əla-
məti olmayan biri üçün, həqiqətən də,
qorxunc sonluqdu. Amma yenə də Sözü
gerçək kimi qəbul edənlər tez-tez Hərə-
kət dünyasının uydurması olan kvazi1
ölümün xəyalına dalırlar.
***
Sözün Hərəkətlə bağlı arzularının qis-
mətinə məhv olmaq düşür. Söz haqqında
Hərəkətin xəyalları da ölümə məhkumdu.
Onda da iki növ həqiqət ortaya çıxır. Hə-
rəkət dərk edir ki, onu məftun edən fanta-
ziyasının çiçəkləri sünidi. Söz isə onu yol-
dan çıxaran xəyali ölümdə heç bir zərifli-
yin olmadığını kəşf edir.
Beləliklə, qurtuluşu arzularda axtar-
maq imkanlarını Hərəkətin Sözlə birləş-
məsi istisna edir. Üz-üzə gəlməsi lazım
olmayan iki sirr bir-birinin iç üzünü görmə-