Page 88 - 2017-3
P. 88
O.F.YERIŞEV, A.M.SPRİNTS Tərcümə: Zahid Sarıtorpaq
“Mən Yer kürəsini
çeçələ barmağımda
gəzdirirəm...”
Velimir Xlebnikovun yaradıcılıq
irsi haqqında müzakirələr ədə-
biyyatşünaslarla psixiatrlar ara-
sında döyüş meydanı təsiri bağışlasa da,
əslində, heç vaxt kəskin xarakter alma-
yıb.
Әdəbiyyatşünaslar tərəfindən Velimir
Xlebnikov yaradıcılığına həsr olunmuş qoyulub. O, buna görə, Petroqrad Hərbi
88 çoxsaylı elmi tədqiqatlarda – istər şairin Tibb Akademiyasındakı tanışı, privat-do-
2017 sağlığında, istərsə ölümündən sonrakı sent N.İ.Kulbinə müraciət edib. Nəticədə
uzaq, yaxın dövrlərdə – psixi xəstəliyinə həmin şəxs Xlebnikovun “əsəb sistemin-
heç yerdə işarə edilməsə də, əsərlərində də ciddi səbatsızlıq” aşkarlayıb, həm də
düşüncə dalğınlığı və ruh düşkünlüyü bu nəticəyə gəlib ki, şairin ruhi vəziyyəti
açıq-aydın görünür. “Dünyanın anlaşıl- “həkimlər tərəfindən qətiyyən anormal qə-
O.F.Yerışev, A.M.Sprints. maz dil sahibi”, “Yer kürəsinin sahibi”, za- bul olunmayıb” (yəni ona ruhi xəstə diaq-
“Mən Yer kürəsini çeçələ barmağımda gəzdirirəm...”
manın qanunlarını ələk-vələk edən, Ru- nozu qoyulmayıb). Şair (özünün dediyinə
siyanı veyil-veyil gəzib-dolaşan, əsərləri- görə) üç həftə Saritsında və Astraxanda
ni döşəkağında yazan bu bədbəxt sənət- “dəlilərin arasında” yaşamalı olub.
karda psixiatrlar heç bir qüsur görməyib- İkinci dəfə hospitala yerləşdirilməsi
lər. İstedadlı şairin “dahilər dahisi” (V. Ma- (Xarkovdakı “Saburov bağı”nda) yenidən
yakovski), “poeziyada yeni sıçrayışlarla hərbi xidmətdən azad edilmək, Xarkovu
addımlayan” (O.Mandelştam), “sənətin tutmuş Denikinin ağ qvardiyasına çağı-
axarlarında və şeirin nəhayətsizliyində öz rışdan yayınmaq məqsədi daşıyıb. Xəs-
nəhəngliyini göstərən” (V.Kamenski), “çə- təxanada onu dörd ay saxlayıblar. Yalnız
tin anlaşılsa da, oxucusunu valeh edən” 18 ildən sonra V.Y.Anfimov onun yaradı-
(tənqidçi D.Mirski), “mifoloji, epik söz us- cılığındakı ruhi patologiya haqqında çox
tası” (ədəbiyyatşünas V.Smirnov) adlan- az adamın diqqətini çəkən ilk məqaləni
dırılması, əlbəttə, əbəs yerə deyildi. Bəl- dərc etdirib.
kə də, onun həyat və yaradıcılığının psi- Ümumiyyətlə, şairin ruhi xəstəliyi psi-
xopatoloji tərəfi ona görə nəzərə çarpmır xiatrlar tərəfindən dolğun araşdırılıb. Am-
ki, iki dəfə (1916-cı, 1919-cu illərdə) psixi ma bu zaman müəlliflər ədəbiyyatçılara
klinikaya düşməsi xəstəliyi ilə əlaqədar və ədəbiyyatşünaslara toxunmadan on-
olmayıb. Hospitala ilk dəfə hərbi çağırışla ların rəylərini müzakirə etməyiblər (bir
bağlı üz tutub, ona “yararlıdır” diaqnozu vaxtlar rusların və monqolların Uqra ça-
“Mən Yer kürəsini
çeçələ barmağımda
gəzdirirəm...”
Velimir Xlebnikovun yaradıcılıq
irsi haqqında müzakirələr ədə-
biyyatşünaslarla psixiatrlar ara-
sında döyüş meydanı təsiri bağışlasa da,
əslində, heç vaxt kəskin xarakter alma-
yıb.
Әdəbiyyatşünaslar tərəfindən Velimir
Xlebnikov yaradıcılığına həsr olunmuş qoyulub. O, buna görə, Petroqrad Hərbi
88 çoxsaylı elmi tədqiqatlarda – istər şairin Tibb Akademiyasındakı tanışı, privat-do-
2017 sağlığında, istərsə ölümündən sonrakı sent N.İ.Kulbinə müraciət edib. Nəticədə
uzaq, yaxın dövrlərdə – psixi xəstəliyinə həmin şəxs Xlebnikovun “əsəb sistemin-
heç yerdə işarə edilməsə də, əsərlərində də ciddi səbatsızlıq” aşkarlayıb, həm də
düşüncə dalğınlığı və ruh düşkünlüyü bu nəticəyə gəlib ki, şairin ruhi vəziyyəti
açıq-aydın görünür. “Dünyanın anlaşıl- “həkimlər tərəfindən qətiyyən anormal qə-
O.F.Yerışev, A.M.Sprints. maz dil sahibi”, “Yer kürəsinin sahibi”, za- bul olunmayıb” (yəni ona ruhi xəstə diaq-
“Mən Yer kürəsini çeçələ barmağımda gəzdirirəm...”
manın qanunlarını ələk-vələk edən, Ru- nozu qoyulmayıb). Şair (özünün dediyinə
siyanı veyil-veyil gəzib-dolaşan, əsərləri- görə) üç həftə Saritsında və Astraxanda
ni döşəkağında yazan bu bədbəxt sənət- “dəlilərin arasında” yaşamalı olub.
karda psixiatrlar heç bir qüsur görməyib- İkinci dəfə hospitala yerləşdirilməsi
lər. İstedadlı şairin “dahilər dahisi” (V. Ma- (Xarkovdakı “Saburov bağı”nda) yenidən
yakovski), “poeziyada yeni sıçrayışlarla hərbi xidmətdən azad edilmək, Xarkovu
addımlayan” (O.Mandelştam), “sənətin tutmuş Denikinin ağ qvardiyasına çağı-
axarlarında və şeirin nəhayətsizliyində öz rışdan yayınmaq məqsədi daşıyıb. Xəs-
nəhəngliyini göstərən” (V.Kamenski), “çə- təxanada onu dörd ay saxlayıblar. Yalnız
tin anlaşılsa da, oxucusunu valeh edən” 18 ildən sonra V.Y.Anfimov onun yaradı-
(tənqidçi D.Mirski), “mifoloji, epik söz us- cılığındakı ruhi patologiya haqqında çox
tası” (ədəbiyyatşünas V.Smirnov) adlan- az adamın diqqətini çəkən ilk məqaləni
dırılması, əlbəttə, əbəs yerə deyildi. Bəl- dərc etdirib.
kə də, onun həyat və yaradıcılığının psi- Ümumiyyətlə, şairin ruhi xəstəliyi psi-
xopatoloji tərəfi ona görə nəzərə çarpmır xiatrlar tərəfindən dolğun araşdırılıb. Am-
ki, iki dəfə (1916-cı, 1919-cu illərdə) psixi ma bu zaman müəlliflər ədəbiyyatçılara
klinikaya düşməsi xəstəliyi ilə əlaqədar və ədəbiyyatşünaslara toxunmadan on-
olmayıb. Hospitala ilk dəfə hərbi çağırışla ların rəylərini müzakirə etməyiblər (bir
bağlı üz tutub, ona “yararlıdır” diaqnozu vaxtlar rusların və monqolların Uqra ça-
