Page 89 - 2017-3
P. 89
nın sahilində üz-üzə dayandıqları, am- İndi isə psixopatologiya haqda danı- 89
ma bir-birlərinə toxunmadıqları kimi). Ye- şaq. Xlebnikov ağır irsi çatışmazlığı olan 2017
ri gəlmişkən, psixiatrların Xlebnikovun bir ailənin övladıdır (belə ailələrə elmi dil-
xəstəliyinə qoyduqları diaqnoz fərqlidir. də nüvə ailəsi, yəni qan qohumluğu olan O.F.Yerışev, A.M.Sprints.
Yəni Anfimova görə – şəxsiyyətin ruhi insanların izdivacından törəyən ailə de- “Mən Yer kürəsini çeçələ barmağımda gəzdirirəm...”
pozğunluğu, Domilə görə – onun qeyri- yirlər. Qarşin də, Heminquey də bu qəbil-
sağlam ruhla əhatə olunması və nəha- dən olublar). Xlebnikovun dayısında və
yət, Şuvalova görə – şizofreniyadır. qardaşlarından birində psixi pozğunluq
müşahidə olunmuşdu. Psixiatr V.Y.Anfi-
Həmin mütəxəssislərin dediklərinə nə- movun bildirdiyinə görə, şairin qardaşı
sə əlavə etməyəcəyik, çünki məqsədimiz artilleriyanı öyrənir, elmi fəaliyyətə hazır-
ayrıdır: laşırmış, amma cavan yaşında ruhi xəs-
təlikdən ölüb. Xlebnikovun qohumları ara-
– psixoloqların diqqətinin Xlebnikova sında xasiyyətlərində psixi əlamətlər qa-
yönəlməsi üçün tam olmasa da, kifayət barıq sezilən qəribə insanlar olub. Bu-
qədər sübutlar göstərilməli, yaradıcılığı nunla belə, ağır irsi çatışmazlıq insanın
isə psixopatoloji təhlil hədəfinə çevrilmə- ruhi xəstəliyini müəyyənləşdirməyə kifa-
lidir; yət etmir.
– tələbələri də özü kimi olan ruhi xəs- Birincisi, şairin neologizmi – onun ya-
tənin tənqid edilmədiyinin, əksinə, təqdir- radıcılığının erkən dövrünə aid edilən ye-
lə qarşılandığının hansı zamanda baş ni tapıntıları, “öz” ifadə tərzi psixiatrı sa-
verdiyini müzakirə edək. yıq olmaq məcburiyyətində qoyur.
Amma əvvəlcə şairin istedadını də- Neologizmlər – inkişaf etmiş şizofre-
yərləndirib, yaratdığı çox gözəl iki sənət niya prosesinin və ya oxşar nasazlığın
nümunəsinə nəzər salaq: əlamətidir. Әdəbiyyatşünaslar Xlebniko-
vun şeirlərindən nümunə gətirəndə “bən-
Birinci nümunə – “Daş qadın” (1919) zərsiz söz yaradıcılığı”, “səslərin pak duy-
şeirindən: ğusallığı”, “səsin dili ilə plastik mənzərə-
lərin görüntülü şəkildə ötürülməsi” ifadə-
...Gərəyim olan çoxmu? – lərini işlədirlər. Nə olar. Amma çox keçmir
Çörəyin kömbəsi, ki (1910-cu ildə), Xlebnikov “insanları
Bir damcı süd, birləşdirən mücərrəd dünya dili” (bu,
Bir bu göy üzü, mövcud dillərin sintezi olan esperanto de-
Bir də buludlar! yil!) yaratmağa girişir. Yəni, doğrudan, bu
axtarış patologiya deyildi?
İkinci nümunə – “İllər, insanlar, xalq-
lar” şeirindən (1916): “Mücərrəd dil” axtarışlarının nəticələ-
rindən nümunələr gətirməzdən əvvəl, il-
İllər, insanlar, xalqlar kin neologizmə qayıdaq. Soruşa bilərlər
Ötürlər həmişəlik ki, bunu xəstəlik mərhələsində baş verən
Təbiətin dəyişkən aynasında proses sayırsınızsa, bəs Xlebnikovun ye-
Axar sular kimi... niyetməliyi, gəncliyi (1908-ci ilə qədər)
necə keçib? Patologiyası olubmu? Axı şi-
Bu şeirlərin şairin sağlığında və son-
rakı dövrlərdə ittiham edildiyi qrafoman-
lıqla heç bir əlaqəsi yoxdur.
ma bir-birlərinə toxunmadıqları kimi). Ye- şaq. Xlebnikov ağır irsi çatışmazlığı olan 2017
ri gəlmişkən, psixiatrların Xlebnikovun bir ailənin övladıdır (belə ailələrə elmi dil-
xəstəliyinə qoyduqları diaqnoz fərqlidir. də nüvə ailəsi, yəni qan qohumluğu olan O.F.Yerışev, A.M.Sprints.
Yəni Anfimova görə – şəxsiyyətin ruhi insanların izdivacından törəyən ailə de- “Mən Yer kürəsini çeçələ barmağımda gəzdirirəm...”
pozğunluğu, Domilə görə – onun qeyri- yirlər. Qarşin də, Heminquey də bu qəbil-
sağlam ruhla əhatə olunması və nəha- dən olublar). Xlebnikovun dayısında və
yət, Şuvalova görə – şizofreniyadır. qardaşlarından birində psixi pozğunluq
müşahidə olunmuşdu. Psixiatr V.Y.Anfi-
Həmin mütəxəssislərin dediklərinə nə- movun bildirdiyinə görə, şairin qardaşı
sə əlavə etməyəcəyik, çünki məqsədimiz artilleriyanı öyrənir, elmi fəaliyyətə hazır-
ayrıdır: laşırmış, amma cavan yaşında ruhi xəs-
təlikdən ölüb. Xlebnikovun qohumları ara-
– psixoloqların diqqətinin Xlebnikova sında xasiyyətlərində psixi əlamətlər qa-
yönəlməsi üçün tam olmasa da, kifayət barıq sezilən qəribə insanlar olub. Bu-
qədər sübutlar göstərilməli, yaradıcılığı nunla belə, ağır irsi çatışmazlıq insanın
isə psixopatoloji təhlil hədəfinə çevrilmə- ruhi xəstəliyini müəyyənləşdirməyə kifa-
lidir; yət etmir.
– tələbələri də özü kimi olan ruhi xəs- Birincisi, şairin neologizmi – onun ya-
tənin tənqid edilmədiyinin, əksinə, təqdir- radıcılığının erkən dövrünə aid edilən ye-
lə qarşılandığının hansı zamanda baş ni tapıntıları, “öz” ifadə tərzi psixiatrı sa-
verdiyini müzakirə edək. yıq olmaq məcburiyyətində qoyur.
Amma əvvəlcə şairin istedadını də- Neologizmlər – inkişaf etmiş şizofre-
yərləndirib, yaratdığı çox gözəl iki sənət niya prosesinin və ya oxşar nasazlığın
nümunəsinə nəzər salaq: əlamətidir. Әdəbiyyatşünaslar Xlebniko-
vun şeirlərindən nümunə gətirəndə “bən-
Birinci nümunə – “Daş qadın” (1919) zərsiz söz yaradıcılığı”, “səslərin pak duy-
şeirindən: ğusallığı”, “səsin dili ilə plastik mənzərə-
lərin görüntülü şəkildə ötürülməsi” ifadə-
...Gərəyim olan çoxmu? – lərini işlədirlər. Nə olar. Amma çox keçmir
Çörəyin kömbəsi, ki (1910-cu ildə), Xlebnikov “insanları
Bir damcı süd, birləşdirən mücərrəd dünya dili” (bu,
Bir bu göy üzü, mövcud dillərin sintezi olan esperanto de-
Bir də buludlar! yil!) yaratmağa girişir. Yəni, doğrudan, bu
axtarış patologiya deyildi?
İkinci nümunə – “İllər, insanlar, xalq-
lar” şeirindən (1916): “Mücərrəd dil” axtarışlarının nəticələ-
rindən nümunələr gətirməzdən əvvəl, il-
İllər, insanlar, xalqlar kin neologizmə qayıdaq. Soruşa bilərlər
Ötürlər həmişəlik ki, bunu xəstəlik mərhələsində baş verən
Təbiətin dəyişkən aynasında proses sayırsınızsa, bəs Xlebnikovun ye-
Axar sular kimi... niyetməliyi, gəncliyi (1908-ci ilə qədər)
necə keçib? Patologiyası olubmu? Axı şi-
Bu şeirlərin şairin sağlığında və son-
rakı dövrlərdə ittiham edildiyi qrafoman-
lıqla heç bir əlaqəsi yoxdur.
