Page 92 - 2017-3

Müvəqqəti Hökumətə məktub yazıb onu Kəşf etmişəm ki, çöl ölü duasını insanlar-

devrilmiş hesab etdiyini (real çevrilişdən dan daha yaxşı oxuyur”.

iki gün öncə) bildirmişdi. Məktubu “Yer Bu cür qeydlər Valentin Katayevin

kürəsi sədri”nin adından yazmış, sonrakı “Mənim almaz çələngim” adlı essesində

dövrlərə aid olan ifadələrdən də (“bəyan- də var, amma izahı verilmir. Qeyd edək

namələr’’in nəticəsi kimi) nümunələr ver- ki, həyəcan keçirmək qabiliyyətinin olma-

mişdi: “Yer kürəsi sədrinin bayrağı hər ması şizofreniya xəstələri üçün səciyyəvi

yerdə mənimlədir...” və ya “Mən Yer kürə- haldır. Bu, “qədərindən asılı olmayaraq”

sini sağ əlimin çeçələ barmağında gəzdi- mühitə, ətrafındakılara etinasızlıq, həm

rirəm”. Bunlar olduqca mənasız, açıq-ay- də özünəqapılma – autizmdir. Xlebniko-

dın sərsəm böyüklük ideyalarıdır. Doğru- vun öz xarici görünüşünə, geyiminə, hət-
dur, yazdıqları onun autizmi üzündən dav- ta yazdığı şeirlərin taleyinə biganəliyində
ranışlarında öz əksini az tapırdı.
autizm vardı. V.V.Mayakovski onun pato-
Şair ömrünün son ilinəcən (1922) za- loji pintiliyi, intim yerində deşik olan palta-
man qanunlarını hesablamaqla məşğul rı, yaşamaq üçün yaramayan mənzili ba-
oldu və esseyə bənzər “Tale lövhələri” rədə yazırdı: “Onun otağı xırda xətlə ya-
adlı yazı çap etdirdi.
92 zılmış, müxtəlif ölçülü vərəqlərlə dolu idi.
İndi isə Xlebnikovun çılğınlığı barədə Xlebnikov balışüzünü də həmin kağızlar-
2017 söz açaq. O, özünəməxsusdur, şeirləri la doldurmuşdu, başını da elə onun üstünə
tamamilə bu hissə bürünüb. Həyatdakı
vəziyyəti ilə bağlı isə psixiatrik qeydlərə qoyub yatır, tez-tez yaşayış yerini dəyiş-
nəzər salaq. diyinə görə, içi əlyazmalarıyla dolu yastı-
ğını itirirdi. Yazdıqlarını çap etdirmək ona
Bir dəfə Xlebnikov dostu Dmitri Pet- müyəssər olmurdu. Çap işinə dostları ba-
rovskini çöldə ölümlə təkbətək qoyub
O.F.Yerışev, A.M.Sprints. tərk edir. Sonralar Petrovski yazırdı: “Çöl, xırdılar. Burlyuk və Kamenski şeir parça-
“Mən Yer kürəsini çeçələ barmağımda gəzdirirəm...” şoranlıq... Hətta içməyə su da yox idi. ları olan kağızları bir-birinə yapışdıranda
Xəstələndim. Hərarətim yüksəldi. Malya- çox vaxt mətnin əvvəlinin harda, sonu-
riya idi, yoxsa məni hansısa həşərat diş- nun harda olduğunu bilmirdilər. Bu cür
ləmişdi – bilmirəm. Boğazım şişmişdi, ot- montajların Xlebnikovun şeirlərini necə
əks etdirdiyini söyləmək çətindir. Şairin
luqda uzanıb huşumu itirdim...
Özümə gələndə səhər açılırdı. Təmiz özü isə məsələyə çox sakit yanaşırdı.
hava vardı. Ötən səhəri və üzərimə əyil- Görünür, onun üçün heç də son nəticə
miş Xlebnikovun surətini dumanlı xatırla- deyil, yazı prosesinin özü vacib idi”.

yırdım... Bu cür yalqızlığa öyrəşmədiyi- Korney Çukovski isə şairi belə xarak-

mə görə canımı qorxu bürüdü. Özümü terizə edirdi: “Xlebnikov hay-küylü məclis-

güclə ələ aldım, gərginlik içində iradəmi lərdə bir kəlmə belə danışmadan saatlar-

toplayıb ayağa qalxdım, xeyli yol keçdik- la otura bilirdi. Sifəti ölü üzü kimi solğun

dən sonra gəmiylə Həştərxana gəldim. olardı, heç tükü də tərpənməzdi, baxanda

Mən ona baş çəkəndə Xlebnikov nə- elə bilirdin dərin xəyallar içindədir. Sanki

sə yazırdı. unutduğu nəyisə xatırlamaqdan ötrü ümid-

– Ölməmisiniz? – o, sevincək halda, sizcəsinə əzab çəkirdi. Әtrafdakılardan

həm də təəccüblə soruşdu. Sonra əlavə elə təcrid olurdu ki, onu həmin məqamda

etdi: – Məncə, mərhəmət gərəksiz şeydi. dindirməyə kimsə cəsarət etmirdi”.