Page 167 - 2017-3
P. 167
ssam bir mənzərəni sizdən də yaxşı mənalarına xələl gətirməməlidir. Onsuz 167
təsvir edə bilər və bu işi o, sizdən daha da, ritm başlanğıcda o qədər güclü olmur 2017
çox bilir. ki, onlara təsir edə bilsin. Amma ola da bi-
lər, misra sonlarındakı yanlış pauzalar və Ezra Paund. Keçmişə baxış və “edilməməli bəzi şeylər”
Şekspir “qırmızı örpəyə bürünmüş sə- sətirortası fasilələr sizi çaşdırsın.
hər” misrasını yazmaqla elə bir şey edirdi
ki, onu hansısa rəssam bacara bilməzdi. Musiqiçi öz işini orkestrin səsi, zil və
Bu misradakı bənzətməni təsvir adlandır- bəm notlar əsasında görə bilir. Sizin isə
maq doğru olmaz. Şekspir təsvir etməyib, belə imkanınız yoxdur. “Harmoniya” ter-
sadəcə göstərib. mini, əslində, poeziyada doğru işlədilmir.
Bu söz zil və ya bəm pərdələrdə səslərin
Sabun reklamı ilə məşğul olan agent- eyni anda işlənməsi anlamına gəlir. Bun-
dən yox, hansısa bir elm adamından nümu- dan əlavə, mükəmməl şeirlərdə dinləyici-
nə götürün. Çünki elm adamı ortaya bir nin qulağından getməyən qalıq bir səs də
kəşf çıxarmamış kimlərinsə onu böyük bir olur.
alim kimi qəbul edəcəyini gözləmir. O, öz
işinə əvvəllər kəşf edilənləri öyrənməklə Әgər qafiyə oxucuya zövq vermək
başlayır. Onun yolu başlanğıcını bu nöqtə- üçündürsə, onun tərkibində bir təəccüb
dən götürüb, irəliyə doğru gedir. O, kə- və gözlənilməzlik elementi də olmalıdır.
nardan cəlbedici görsənib kimlərinsə xo- Qafiyə əcaib formada olmamalıdır. Bir şa-
şuna gələcəyini düşünmür. Məsələn, bi- ir öz şeirində qafiyə işlədirsə, ondan yax-
rinci kursdakı fəaliyyətinə görə dostlarının şı formada istifadə etməlidir.
onu alqışlayıb təbrik edəcəyini də
düşünmür. Lakin poeziyada “birinci kurs Qafiyə ilə bağlı daha ətraflı məlumat
tələbələri” qəti olaraq hansısa məktəbə üçün Vildrak və Dyumelin “Poeziyanın
və ya sinfə aid olmurlar. Onlar öz “təhsil”- texnikası” əsərinə baxa bilərsiniz.
lərini nizamsız və dağınıq şəkildə, necə
gəldi davam etdirirlər. Belə olduğu təqdir- Oxucunun gözləri önündə təsvir yara-
də, “kütlə poeziyaya laqeyddir” fikri mə- dan şeirlər başqa dilə tərcümə edildiyi
gər təəccüblüdürmü? zaman heç nə itirmir. Lakin oxucunun
gözlərinə yox, qulaqlarına xitab edən şe-
Misraları qısa və uzun hecalara bölmə- irlər yalnız orijinalda oxunduğu zaman öz
yin. Hər sətrin sonunda fikrinizi bitirib, tə- gücündə qalır.
zəsinə yeni nəfəslə başlamayın.
Dantenin əsərlərindəki anlaşıqlılığı
Әgər məqsədli şəkildə pauza yarat- Miltonun bərbəzəkli yazı üslubu ilə müqa-
maq istəmirsinizsə, elə eləyin ki, hər növbəti yisə etməyə çalışın. Nə qədər ki sizə can-
sətir ritm dalğasına qoşula bilsin. sıxıcı gəlmir, Vördsvortu1 bacardıqca çox
oxuyun.
Uzun sözün qısası, musiqiçi məharəti
ilə davranın. Sizin peşənizin bəzi mərhə- Məsələnin lap kökünə varmaq istə-
lələri sırf musiqi sənəti ilə üst-üstə düşür. yirsinizsə, Sapfo2, Katull3, Villon4 və Hey-
Poeziyanı da, musiqini də eyni qanunlar neni5 oxuyun. Sizə çox soyuq və hissiz
idarə edir və siz başqa heç bir qanuna ta- görsənmirsə, Qutyeni6 də gözdən keçi-
be deyilsiniz. rin. Әgər dillə bağlı probleminiz varsa,
Çoseri7 asta-asta, səbirlə oxumağa çalı-
Әlbəttə ki, şeirinizdəki ritm sözlərini- şın. Keyfiyyətli nəsr oxumaqdan da sizə
zin formasına, onların təbii səslənişinə və
1 Vördsvort (1770–1850) – ingilis şairi 5 Heynen (1797–1856) – alman şairi
2 Sapfo – Qədim Roma şairəsi 6 Qutyen (1811–1872) – fransız şairi və dramaturqu
3 Katull – Qədim Roma şairi 7 Çoser (1343–1400) – ingilis şairi
4 Villon (1431–1464) – fransız şairi
təsvir edə bilər və bu işi o, sizdən daha da, ritm başlanğıcda o qədər güclü olmur 2017
çox bilir. ki, onlara təsir edə bilsin. Amma ola da bi-
lər, misra sonlarındakı yanlış pauzalar və Ezra Paund. Keçmişə baxış və “edilməməli bəzi şeylər”
Şekspir “qırmızı örpəyə bürünmüş sə- sətirortası fasilələr sizi çaşdırsın.
hər” misrasını yazmaqla elə bir şey edirdi
ki, onu hansısa rəssam bacara bilməzdi. Musiqiçi öz işini orkestrin səsi, zil və
Bu misradakı bənzətməni təsvir adlandır- bəm notlar əsasında görə bilir. Sizin isə
maq doğru olmaz. Şekspir təsvir etməyib, belə imkanınız yoxdur. “Harmoniya” ter-
sadəcə göstərib. mini, əslində, poeziyada doğru işlədilmir.
Bu söz zil və ya bəm pərdələrdə səslərin
Sabun reklamı ilə məşğul olan agent- eyni anda işlənməsi anlamına gəlir. Bun-
dən yox, hansısa bir elm adamından nümu- dan əlavə, mükəmməl şeirlərdə dinləyici-
nə götürün. Çünki elm adamı ortaya bir nin qulağından getməyən qalıq bir səs də
kəşf çıxarmamış kimlərinsə onu böyük bir olur.
alim kimi qəbul edəcəyini gözləmir. O, öz
işinə əvvəllər kəşf edilənləri öyrənməklə Әgər qafiyə oxucuya zövq vermək
başlayır. Onun yolu başlanğıcını bu nöqtə- üçündürsə, onun tərkibində bir təəccüb
dən götürüb, irəliyə doğru gedir. O, kə- və gözlənilməzlik elementi də olmalıdır.
nardan cəlbedici görsənib kimlərinsə xo- Qafiyə əcaib formada olmamalıdır. Bir şa-
şuna gələcəyini düşünmür. Məsələn, bi- ir öz şeirində qafiyə işlədirsə, ondan yax-
rinci kursdakı fəaliyyətinə görə dostlarının şı formada istifadə etməlidir.
onu alqışlayıb təbrik edəcəyini də
düşünmür. Lakin poeziyada “birinci kurs Qafiyə ilə bağlı daha ətraflı məlumat
tələbələri” qəti olaraq hansısa məktəbə üçün Vildrak və Dyumelin “Poeziyanın
və ya sinfə aid olmurlar. Onlar öz “təhsil”- texnikası” əsərinə baxa bilərsiniz.
lərini nizamsız və dağınıq şəkildə, necə
gəldi davam etdirirlər. Belə olduğu təqdir- Oxucunun gözləri önündə təsvir yara-
də, “kütlə poeziyaya laqeyddir” fikri mə- dan şeirlər başqa dilə tərcümə edildiyi
gər təəccüblüdürmü? zaman heç nə itirmir. Lakin oxucunun
gözlərinə yox, qulaqlarına xitab edən şe-
Misraları qısa və uzun hecalara bölmə- irlər yalnız orijinalda oxunduğu zaman öz
yin. Hər sətrin sonunda fikrinizi bitirib, tə- gücündə qalır.
zəsinə yeni nəfəslə başlamayın.
Dantenin əsərlərindəki anlaşıqlılığı
Әgər məqsədli şəkildə pauza yarat- Miltonun bərbəzəkli yazı üslubu ilə müqa-
maq istəmirsinizsə, elə eləyin ki, hər növbəti yisə etməyə çalışın. Nə qədər ki sizə can-
sətir ritm dalğasına qoşula bilsin. sıxıcı gəlmir, Vördsvortu1 bacardıqca çox
oxuyun.
Uzun sözün qısası, musiqiçi məharəti
ilə davranın. Sizin peşənizin bəzi mərhə- Məsələnin lap kökünə varmaq istə-
lələri sırf musiqi sənəti ilə üst-üstə düşür. yirsinizsə, Sapfo2, Katull3, Villon4 və Hey-
Poeziyanı da, musiqini də eyni qanunlar neni5 oxuyun. Sizə çox soyuq və hissiz
idarə edir və siz başqa heç bir qanuna ta- görsənmirsə, Qutyeni6 də gözdən keçi-
be deyilsiniz. rin. Әgər dillə bağlı probleminiz varsa,
Çoseri7 asta-asta, səbirlə oxumağa çalı-
Әlbəttə ki, şeirinizdəki ritm sözlərini- şın. Keyfiyyətli nəsr oxumaqdan da sizə
zin formasına, onların təbii səslənişinə və
1 Vördsvort (1770–1850) – ingilis şairi 5 Heynen (1797–1856) – alman şairi
2 Sapfo – Qədim Roma şairəsi 6 Qutyen (1811–1872) – fransız şairi və dramaturqu
3 Katull – Qədim Roma şairi 7 Çoser (1343–1400) – ingilis şairi
4 Villon (1431–1464) – fransız şairi
