Page 165 - 2017-3
P. 165
ar heç bir ritmdən istifadə etmirlər. Am- Mənim fikrimcə, yaxşı obraz – fikir və 165
ma ümumi götürdükdə, yaxşı olardı ki, hiss vəhdətinin elə bir “qəlib”də ortaya 2017
bu məsələlər təzədən bir də təhlil edilsin. çıxmasıdır ki, ən böyük sənət əsərlərin-
Güman ki, bu yeni üslubda da yaxşı şeir- dəki kimi, oxucuya ani olaraq azadlıq his- Ezra Paund. Keçmişə baxış və “edilməməli bəzi şeylər”
lər yazılıb və əgər, doğrudan da, belədir- sini yaşada bilsin; zaman və məkan sər-
sə, onda bu yeniliyə haqq qazandırmaq hədlərindən xilas olmaq və yüksəlmək
olar. duyğusunu hiss etdirsin.
Tənqid, əslində, yeni bir meyar, ya- Ömrü boyu cəmi bircə dənə yaxşı ob-
xud qadağalar toplusu deyil. O sadəcə raz yaratmaq cild-cild əsərlər yazmaqdan
bəzi məsələlərdəki fikir ayrılıqlarını ifadə daha üstündür.
edir. Bəzən tənqid vasitəsi ilə kütləşmiş
oxucunu ayıltmaq da mümkün olur. Bu Amma, təbii ki, bu fikirləri kimlərsə
cür dəyərli tənqid nümunələri azdır. Lakin mübahisəli hesab edə bilər. Bu məqam-
yaşca daha böyük olan sənətkarın öz da, şeir yazmağa təzə-təzə başlayanlar
gənc xələfinə verdiyi məsləhətlərdə tən- üçün etməməli olduqları bəzi şeylər haq-
qidin yaxşı nümunələrinə daha çox rast qında məsləhət verməyə ehtiyac duyu-
gəlmək mümkündür. Belə olanda isə o ram. Onu da deyim ki, bu qeydlərimin
tənqid həmin sənətkarın öz keçmiş təcrü- heç biri Musanın qadağaları cərgəsinə
bələrinə və gözəyarı dəyərləndirmələrinə əlavə ediləsi şeylər deyil.
əsaslanır.
İlk olaraq, istərdim ki, yuxarıdakı üç
Mən yazı prosesi haqqında öz fikirlə- prinsipi (məsələni birbaşa həll etmək,
rimi “imajizm”lə bağlı ilk qeydlərimin çap sözlərə qənaət, musiqi və ritm) təkrar xa-
edildiyi vaxt bildirmişdim. “İmajist” kəlmə- tırlayasınız. Bunları doqma kimi qəbul et-
sini isə birinci dəfə 1912-ci ilin payızında, məyin. Ümumiyyətlə, çalışın ki, heç nəyi
“Әks-hücumlar” adlı silsilə şeirlərim nəşr o cür qəbul etməyəsiniz. Amma nəzərə
ediləndə onların altında T.E.Hyulmun1 beş alın ki, bu prinsiplər uzunmüddətli düşüncə-
şeiri haqqında öz rəyimi bildirərkən işlət- lərin və axtarışların nəticəsində ortaya çı-
mişdim. 1913-cü ilin martında “Poeziya” xıb. Hətta bu, başqalarının gəldiyi qənaət
jurnalında çap edilmiş yazıma əsaslana- olsa belə, diqqət yetirməyə dəyər.
raq indi şeirlə bağlı bəzi məsləhətlərimi
yenidən xatırlatmaq istəyirəm. Özləri hələ normal bir əsər yarada bil-
məmiş adamların tənqidlərinə fikir vermə-
Bəzi edilməməli şeylər yin. Yunan şairləri və dramaturqlarının
yazdıqları ilə onların yaradıcılığını vəzn
“Obraz” – fikir və hiss vəhdətinin eyni baxımından təhlil edən dilçilərin nəzəriy-
qəlibdə ani olaraq təqdim edilməsidir. Bu yələri arasındakı fərqə diqqət yetirin.
fikrimin doğruluğundan tam əmin olma-
sam da, burdakı “qəlib” sözünü, Hart kimi Dil
yeni psixoloqların istifadə etdiyi tərzdə,
yəni termin şəklində işlədirəm. Lazımsız bircə kəlmə də istifadə et-
məyin, mənaya heç bir qatqısı olmayan
sifətlərdən uzaq durun.
1 Tomas Ernest Hyulm (1883–1917) – ingilis şairi və tənqidçisi
ma ümumi götürdükdə, yaxşı olardı ki, hiss vəhdətinin elə bir “qəlib”də ortaya 2017
bu məsələlər təzədən bir də təhlil edilsin. çıxmasıdır ki, ən böyük sənət əsərlərin-
Güman ki, bu yeni üslubda da yaxşı şeir- dəki kimi, oxucuya ani olaraq azadlıq his- Ezra Paund. Keçmişə baxış və “edilməməli bəzi şeylər”
lər yazılıb və əgər, doğrudan da, belədir- sini yaşada bilsin; zaman və məkan sər-
sə, onda bu yeniliyə haqq qazandırmaq hədlərindən xilas olmaq və yüksəlmək
olar. duyğusunu hiss etdirsin.
Tənqid, əslində, yeni bir meyar, ya- Ömrü boyu cəmi bircə dənə yaxşı ob-
xud qadağalar toplusu deyil. O sadəcə raz yaratmaq cild-cild əsərlər yazmaqdan
bəzi məsələlərdəki fikir ayrılıqlarını ifadə daha üstündür.
edir. Bəzən tənqid vasitəsi ilə kütləşmiş
oxucunu ayıltmaq da mümkün olur. Bu Amma, təbii ki, bu fikirləri kimlərsə
cür dəyərli tənqid nümunələri azdır. Lakin mübahisəli hesab edə bilər. Bu məqam-
yaşca daha böyük olan sənətkarın öz da, şeir yazmağa təzə-təzə başlayanlar
gənc xələfinə verdiyi məsləhətlərdə tən- üçün etməməli olduqları bəzi şeylər haq-
qidin yaxşı nümunələrinə daha çox rast qında məsləhət verməyə ehtiyac duyu-
gəlmək mümkündür. Belə olanda isə o ram. Onu da deyim ki, bu qeydlərimin
tənqid həmin sənətkarın öz keçmiş təcrü- heç biri Musanın qadağaları cərgəsinə
bələrinə və gözəyarı dəyərləndirmələrinə əlavə ediləsi şeylər deyil.
əsaslanır.
İlk olaraq, istərdim ki, yuxarıdakı üç
Mən yazı prosesi haqqında öz fikirlə- prinsipi (məsələni birbaşa həll etmək,
rimi “imajizm”lə bağlı ilk qeydlərimin çap sözlərə qənaət, musiqi və ritm) təkrar xa-
edildiyi vaxt bildirmişdim. “İmajist” kəlmə- tırlayasınız. Bunları doqma kimi qəbul et-
sini isə birinci dəfə 1912-ci ilin payızında, məyin. Ümumiyyətlə, çalışın ki, heç nəyi
“Әks-hücumlar” adlı silsilə şeirlərim nəşr o cür qəbul etməyəsiniz. Amma nəzərə
ediləndə onların altında T.E.Hyulmun1 beş alın ki, bu prinsiplər uzunmüddətli düşüncə-
şeiri haqqında öz rəyimi bildirərkən işlət- lərin və axtarışların nəticəsində ortaya çı-
mişdim. 1913-cü ilin martında “Poeziya” xıb. Hətta bu, başqalarının gəldiyi qənaət
jurnalında çap edilmiş yazıma əsaslana- olsa belə, diqqət yetirməyə dəyər.
raq indi şeirlə bağlı bəzi məsləhətlərimi
yenidən xatırlatmaq istəyirəm. Özləri hələ normal bir əsər yarada bil-
məmiş adamların tənqidlərinə fikir vermə-
Bəzi edilməməli şeylər yin. Yunan şairləri və dramaturqlarının
yazdıqları ilə onların yaradıcılığını vəzn
“Obraz” – fikir və hiss vəhdətinin eyni baxımından təhlil edən dilçilərin nəzəriy-
qəlibdə ani olaraq təqdim edilməsidir. Bu yələri arasındakı fərqə diqqət yetirin.
fikrimin doğruluğundan tam əmin olma-
sam da, burdakı “qəlib” sözünü, Hart kimi Dil
yeni psixoloqların istifadə etdiyi tərzdə,
yəni termin şəklində işlədirəm. Lazımsız bircə kəlmə də istifadə et-
məyin, mənaya heç bir qatqısı olmayan
sifətlərdən uzaq durun.
1 Tomas Ernest Hyulm (1883–1917) – ingilis şairi və tənqidçisi
