Page 135 - "Xəzər"
P. 135
b, bürcdәn çıxaraq “Allah! Allah!” sәdaları hücuma tәhrik elәmiş vә bu yolla avar 135
ilә yüyürüb Şamilin yanına gәlmişdi. xanlarını mәhv edәrәk, sadә avarları öz 2015
tәrәfinә çәkmәk, qazavata cәlb etmәk
Meşә ilә xeyli qaçandan sonra çoxlu istәmişdi. Qazavat – rusların әleyhinә İvan Zaxaryin. Şeyx Şamil
qan itirmiş Şamil halsız vәziyyәtdә yerә aparılan müqәddәs müharibәyә deyirdilәr.
yıxılır vә qılıncını Mәhәmmәd Əliyә verәrәk Avar xanları xalqın qazavata qoşulmasına
deyir: “Mәnim qılıncımı yaxşı qoru. Artıq vә avar aullarının imamın tәsiri altına
ona ehtiyacım olmayacaq, ölürәm”. Bu düşmәsinә maneçilik törәdirdilәr.
sözlәrdәn sonra Şamilin ağzından qan açılır
vә huşunu itirir... General Şamilin dediklәrinә görә isә
Hәmzәt bәyi heç dә avar xanlarını qılıncdan
Ruslar onun öldüyünü zәnn edib geri keçirmәyә atası tәhrik elәmәmişdi vә bu
dönürlәr. Bir az aralıda gizlәnmiş Mәhәmmәd qırğının baş vermәsini qәtiyyәn istәmәmişdi.
Əli şәr qarışanda öz dostunun yanına qayıdıb (Amma tarixçilәr deyirlәr ki, guya avar xanları
yaralarını sarıyır vә elә hәmin gecә onu onların düşәrgәsinә gәlәndә Şamil Hәmzәt
yaxınlıqdakı Unsukul auluna aparır. Un- bәyә “Dәmiri isti-isti döyәrlәr” deyib.)
sukulda Şamilin qayınatası Əbdül Əziz
yaşayırdı. O, bütün Dağıstanda mahir loğman Atasının bu faciәvi vә hiylәgәr
kimi tanınırdı. Şamil düz üç ay hәyatla ölüm әmәliyyatda iştirak etmәmәsinә sübut olaraq
arasında çarpışır. Axırda onun güclü orqaniz- general Şamil bu dәlillәri gәtirirdi ki, Hәmzәt
mi ölümә qәlәbә çalır vә Şamil yavaş-yavaş bәy qәtlә yetirilәndәn sonra imam seçilәn
sağalmağa başlayır. Şamil hәmin hadisәni törәdәnlәr, yәni
Hәmzәt bәyin tapşırığı ilә avar xanlarını vә
Son döyüşdә aldığı yaralar Şamilin imam onların yaxınlarını qәtlә yetirәn şәxslәrin
seçilmәsinә mane olur. Qafqazın növbәti başlarının kәsilmәsi barәdә әmr verir. O,
imamı Hәmzәt bәy seçilir. Hәmin döyüşdә hәm dә xanların qәtlindәn iki il sonra Hәmzәt
Şamilin istifadә etdiyi qılınc da adi deyildi. bәyi öldürәn avarları da ölüm cәzasına
Silah o qәdәr ağır idi ki, Şamildәn başqa mәhkum edir.
heç kәsin karına gәlmәzdi. Oğlunun dediyinә
görә, hәmin qılınc hal-hazırda Mәkkә Avar xalqına tutulan divanın tәfәrrüatı
şәhәrindә, imamın böyük oğlu Qazi barәdә mәnә mәlumat verәn general Şamil
Maqomdadır. çox maraqlı bir epizoddan da danışdı. Avarlar
vә Hәmzәt bәyin müridlәri arasında qaranlıq
Oğlunun söylәdiklәrinә әsasәn, Şamilin çökәn kimi başlamış döyüşdә, tәbii ki,
bәdәnindә on doqquz qılınc, xәncәr, süngü Şamil dә әldә qılınc vuruşaraq onu öldürmәk
vә üç güllә yarası vardı. Bu rus güllәlәrindәn istәyәnlәrdәn müdafiә olunurdu. Xanların
biri onun bәdәnindә hәmişәlik qalmış vә nökәrlәri Şamilin Hәmzәt bәyin dostu
Şamillә birlikdә dәfn olunmuşdu. olduğunu bildiklәrindәn onu mütlәq qәtlә
yetirmәk istәyirdilәr. Döyüşün qızğın yerindә
1834-cü ildә, İkinci imam Hәmzәt bәyin avar bәylәrindәn biri qışqırır: “Şamili vurun.
vaxtında müridlәrin Xunzaxa hücumu baş Onun başında ağ çalma var...”
verdi. Xunzax ruslara sadiq avar xanlarının
әlindә idi. Bu hücum vaxtı avar xanlarına Bunu eşidәn Şamil başındakı çalmanı
bәrk divan tutulmuşdu. Qafqaz müharibә- cәld çıxarıb yaxınlığındakı müridlәrdәn birinin
sindәn yazan tarixçilәrin әksәriyyәti bu qanlı qara papağı ilә dәyişir. Avar bәyinin
epizoddan bәhs edәrkәn Şamili onda ittiham qışqırtısını eşidәn mürid isә Şamilә itaәt
etdilәr ki, guya o, xanların Tobot çayı göstәrir vә tezliklә, qılıncla doğram-doğram
yaxınlığında dağıstanlıların düşәrgәsinә
gәlmәsindәn istifadә edib Hәmzәt bәyi bu
ilә yüyürüb Şamilin yanına gәlmişdi. xanlarını mәhv edәrәk, sadә avarları öz 2015
tәrәfinә çәkmәk, qazavata cәlb etmәk
Meşә ilә xeyli qaçandan sonra çoxlu istәmişdi. Qazavat – rusların әleyhinә İvan Zaxaryin. Şeyx Şamil
qan itirmiş Şamil halsız vәziyyәtdә yerә aparılan müqәddәs müharibәyә deyirdilәr.
yıxılır vә qılıncını Mәhәmmәd Əliyә verәrәk Avar xanları xalqın qazavata qoşulmasına
deyir: “Mәnim qılıncımı yaxşı qoru. Artıq vә avar aullarının imamın tәsiri altına
ona ehtiyacım olmayacaq, ölürәm”. Bu düşmәsinә maneçilik törәdirdilәr.
sözlәrdәn sonra Şamilin ağzından qan açılır
vә huşunu itirir... General Şamilin dediklәrinә görә isә
Hәmzәt bәyi heç dә avar xanlarını qılıncdan
Ruslar onun öldüyünü zәnn edib geri keçirmәyә atası tәhrik elәmәmişdi vә bu
dönürlәr. Bir az aralıda gizlәnmiş Mәhәmmәd qırğının baş vermәsini qәtiyyәn istәmәmişdi.
Əli şәr qarışanda öz dostunun yanına qayıdıb (Amma tarixçilәr deyirlәr ki, guya avar xanları
yaralarını sarıyır vә elә hәmin gecә onu onların düşәrgәsinә gәlәndә Şamil Hәmzәt
yaxınlıqdakı Unsukul auluna aparır. Un- bәyә “Dәmiri isti-isti döyәrlәr” deyib.)
sukulda Şamilin qayınatası Əbdül Əziz
yaşayırdı. O, bütün Dağıstanda mahir loğman Atasının bu faciәvi vә hiylәgәr
kimi tanınırdı. Şamil düz üç ay hәyatla ölüm әmәliyyatda iştirak etmәmәsinә sübut olaraq
arasında çarpışır. Axırda onun güclü orqaniz- general Şamil bu dәlillәri gәtirirdi ki, Hәmzәt
mi ölümә qәlәbә çalır vә Şamil yavaş-yavaş bәy qәtlә yetirilәndәn sonra imam seçilәn
sağalmağa başlayır. Şamil hәmin hadisәni törәdәnlәr, yәni
Hәmzәt bәyin tapşırığı ilә avar xanlarını vә
Son döyüşdә aldığı yaralar Şamilin imam onların yaxınlarını qәtlә yetirәn şәxslәrin
seçilmәsinә mane olur. Qafqazın növbәti başlarının kәsilmәsi barәdә әmr verir. O,
imamı Hәmzәt bәy seçilir. Hәmin döyüşdә hәm dә xanların qәtlindәn iki il sonra Hәmzәt
Şamilin istifadә etdiyi qılınc da adi deyildi. bәyi öldürәn avarları da ölüm cәzasına
Silah o qәdәr ağır idi ki, Şamildәn başqa mәhkum edir.
heç kәsin karına gәlmәzdi. Oğlunun dediyinә
görә, hәmin qılınc hal-hazırda Mәkkә Avar xalqına tutulan divanın tәfәrrüatı
şәhәrindә, imamın böyük oğlu Qazi barәdә mәnә mәlumat verәn general Şamil
Maqomdadır. çox maraqlı bir epizoddan da danışdı. Avarlar
vә Hәmzәt bәyin müridlәri arasında qaranlıq
Oğlunun söylәdiklәrinә әsasәn, Şamilin çökәn kimi başlamış döyüşdә, tәbii ki,
bәdәnindә on doqquz qılınc, xәncәr, süngü Şamil dә әldә qılınc vuruşaraq onu öldürmәk
vә üç güllә yarası vardı. Bu rus güllәlәrindәn istәyәnlәrdәn müdafiә olunurdu. Xanların
biri onun bәdәnindә hәmişәlik qalmış vә nökәrlәri Şamilin Hәmzәt bәyin dostu
Şamillә birlikdә dәfn olunmuşdu. olduğunu bildiklәrindәn onu mütlәq qәtlә
yetirmәk istәyirdilәr. Döyüşün qızğın yerindә
1834-cü ildә, İkinci imam Hәmzәt bәyin avar bәylәrindәn biri qışqırır: “Şamili vurun.
vaxtında müridlәrin Xunzaxa hücumu baş Onun başında ağ çalma var...”
verdi. Xunzax ruslara sadiq avar xanlarının
әlindә idi. Bu hücum vaxtı avar xanlarına Bunu eşidәn Şamil başındakı çalmanı
bәrk divan tutulmuşdu. Qafqaz müharibә- cәld çıxarıb yaxınlığındakı müridlәrdәn birinin
sindәn yazan tarixçilәrin әksәriyyәti bu qanlı qara papağı ilә dәyişir. Avar bәyinin
epizoddan bәhs edәrkәn Şamili onda ittiham qışqırtısını eşidәn mürid isә Şamilә itaәt
etdilәr ki, guya o, xanların Tobot çayı göstәrir vә tezliklә, qılıncla doğram-doğram
yaxınlığında dağıstanlıların düşәrgәsinә
gәlmәsindәn istifadә edib Hәmzәt bәyi bu
