Page 131 - "Xəzər"
P. 131
Avqustun axırında Mәhәmmәd Şәfi Şamil Keçmiş dini vә mülki rәhbәrlәrinin 131
Kislovodskini tәrk etdi. Qışda isә mәn artıq qarşısından keçәn, әyninә general poqonlu 2015
Peterburqda idim. Günlәrin birindә eşitdim mundir geymiş oğlunu görәndә bu insanlar
ki, kimsә qulluqçudan mәnim evdә olub- kim bilir, hansı hisslәri keçirirdi!.. İvan Zaxaryin. Şeyx Şamil
olmamağımı soruşur. Qapını açanda general
Şamili gördüm. O, Peterburqa bir aylıq Əlbәttә, general Mәhәmmәd Şәfi
gәlmişdi vә Liteynidәki “Zabitlәr mәclisi”nin dağlılarda doğurduğu marağı görmәyә
binasında yaşayırdı. Hәmin bir ay әrzindә bilmәzdi. Mәsәlә bundadır ki, bütün bu
ona tez-tez baş çәkdim. Kislovodsk vә maraq yalnız dinmәz müşahidә ilә
Peterburqdakı görüşlәrimiz zamanı mәhdudlaşırdı. Dağlıların heç biri onunla
Mәhәmmәd Şәfi Şamil öz mәşhur atası kәlmә kәsmәyә cәsarәt etmirdi... Elә general
barәdә mәnә çox şeylәr danışdı. özü dә heç vaxt ayaq saxlayıb onlarla
söhbәtә başlamırdı...
Mәnә belә gәlir ki, hәmin söhbәtlәrin
bir qismini sizә tәqdim etmәyim İmam Mәhәmmәd Şәfinin qohumlarından
Şamilin özü vә onun ailәsi barәdә indiyәdәk yalnız biri, Şamilin dünyasını çoxdan
dәrc olunmuş yanlış mәlumatların dәyişmiş qızı Fatimәtin әri Əbdürrәhim
dәqiqlәşdirilmәsinә xidmәt göstәrә bilәr. Qafqazda yaşayırdı.
Eyni zamanda tәqdim edәcәyim
mәlumatların bir qismi tam yenidir vә General Şamilin isә Qafqazda malikanәsi
ictimaiyyәtә, ümumiyyәtlә, mәlum deyil. yox idi. İmperator İkinci Aleksandrın onun
rәhmәtlik atasına “bağışladığı”, Dağıstanda
Amma istәyirәm, әvvәlcә general Şamilin (indiki Dağıstan quberniyası), Avar mahalında
Kislovodsk sәfәrindәn söz açam. Çünki yerlәşәn, İmamın özünün anadan olduğu
bunun özü dә oxucularımız üçün maraqlı Gimrı aulundakı malikanә havadan asılı
ola bilәr. vәziyyәtdә qalmışdı. Şamil 1870-ci ildә
Mәkkә ziyarәtinә yollanarkәn geniş
Mәhәmmәd Şәfi Şamil Qafqaz mәdәn malikanәsini idarә etmәyi qardaşı oğlu
sularında olduğu müddәtdә, demәk olar әn Cәmalәddinә tapşırmışdı. O, malikanәdәn
populyar adam idi. Kislovodska sәfәr edәn götürülәn gәlirin tәn yarısına sahib çıxmalı,
şәxslәrin hamısı nә vaxtlarsa, Qafqazın ikinci yarısını isә Qafqaz müharibәsindә
böyük bir hissәsinin yiyәsi, dağlıların hәyat hәlak olan çәrkәzlәrin vә rusların övladlarına
vә ölümünә fәrman verә bilәn tamhüquqlu sәrf etmәli idi. İllәr keçdi, Şamil dә,
rәhbәri, dünyanın әn әzәmәtli hәrbi dövlәti Cәmalәddin dә dünyasını dәyişdi. Vә general
sayılan Rusiya ilә düz iyirmi beş il yorul- Mәhәmmәd Şәfi yalnız bu il özünün Peter-
madan müharibә aparan bir insanın oğlu burq sәfәrindә atasına bağışlanmış, hal-
kimi onunla çox maraqlanırdılar. General hazırda Cәmalәddinin vәrәsәlәrinin әlindә
Mәhәmmәd Şәfinin Qafqaza gәlişi barәdә olan malikanәnin geri qaytarılması üçün
söhbәt Kislovodski yaxınlığında yerlәşәn xahişnamә tәrtib etmişdi. Bu malikanә kifayәt
aullara yayılan kimi, Kislovodsk parkının qәdәr qiymәtli idi. Orada istehsal olunan
xiyabanlarında çox qәribә müsafirlәr bir neçә min pudluq quru meyvә Rusiyanın
görünmәyә başladı. Onların arasında artıq hәr yerindә, әsasәn dә Moskva vә Peterburq
bellәri bükülmüş, lakin hәlә dә öz qamәtlәrini şәhәrlәrindә yaxşı satılırdı.
şax saxlamağa çalışan, gözәl milli paltarlar
geymiş dağlı ağsaqqalları da görmәk olardı. O vaxt general Mәhәmmәd Şәfi Şamil
Onların hamısı Şamilin oğluna, heç olmasa, Əlahәzrәtin konvoyunda sayılır, Kazan hәrbi
bir dәfә baxmaq üçün bu yolu qәt etmişdilәr... dairәsi rәhbәrinin sәrәncamında olmaqla,
Kazan şәhәrindә yaşayırdı. Şamil Kazanda
Kislovodskini tәrk etdi. Qışda isә mәn artıq qarşısından keçәn, әyninә general poqonlu 2015
Peterburqda idim. Günlәrin birindә eşitdim mundir geymiş oğlunu görәndә bu insanlar
ki, kimsә qulluqçudan mәnim evdә olub- kim bilir, hansı hisslәri keçirirdi!.. İvan Zaxaryin. Şeyx Şamil
olmamağımı soruşur. Qapını açanda general
Şamili gördüm. O, Peterburqa bir aylıq Əlbәttә, general Mәhәmmәd Şәfi
gәlmişdi vә Liteynidәki “Zabitlәr mәclisi”nin dağlılarda doğurduğu marağı görmәyә
binasında yaşayırdı. Hәmin bir ay әrzindә bilmәzdi. Mәsәlә bundadır ki, bütün bu
ona tez-tez baş çәkdim. Kislovodsk vә maraq yalnız dinmәz müşahidә ilә
Peterburqdakı görüşlәrimiz zamanı mәhdudlaşırdı. Dağlıların heç biri onunla
Mәhәmmәd Şәfi Şamil öz mәşhur atası kәlmә kәsmәyә cәsarәt etmirdi... Elә general
barәdә mәnә çox şeylәr danışdı. özü dә heç vaxt ayaq saxlayıb onlarla
söhbәtә başlamırdı...
Mәnә belә gәlir ki, hәmin söhbәtlәrin
bir qismini sizә tәqdim etmәyim İmam Mәhәmmәd Şәfinin qohumlarından
Şamilin özü vә onun ailәsi barәdә indiyәdәk yalnız biri, Şamilin dünyasını çoxdan
dәrc olunmuş yanlış mәlumatların dәyişmiş qızı Fatimәtin әri Əbdürrәhim
dәqiqlәşdirilmәsinә xidmәt göstәrә bilәr. Qafqazda yaşayırdı.
Eyni zamanda tәqdim edәcәyim
mәlumatların bir qismi tam yenidir vә General Şamilin isә Qafqazda malikanәsi
ictimaiyyәtә, ümumiyyәtlә, mәlum deyil. yox idi. İmperator İkinci Aleksandrın onun
rәhmәtlik atasına “bağışladığı”, Dağıstanda
Amma istәyirәm, әvvәlcә general Şamilin (indiki Dağıstan quberniyası), Avar mahalında
Kislovodsk sәfәrindәn söz açam. Çünki yerlәşәn, İmamın özünün anadan olduğu
bunun özü dә oxucularımız üçün maraqlı Gimrı aulundakı malikanә havadan asılı
ola bilәr. vәziyyәtdә qalmışdı. Şamil 1870-ci ildә
Mәkkә ziyarәtinә yollanarkәn geniş
Mәhәmmәd Şәfi Şamil Qafqaz mәdәn malikanәsini idarә etmәyi qardaşı oğlu
sularında olduğu müddәtdә, demәk olar әn Cәmalәddinә tapşırmışdı. O, malikanәdәn
populyar adam idi. Kislovodska sәfәr edәn götürülәn gәlirin tәn yarısına sahib çıxmalı,
şәxslәrin hamısı nә vaxtlarsa, Qafqazın ikinci yarısını isә Qafqaz müharibәsindә
böyük bir hissәsinin yiyәsi, dağlıların hәyat hәlak olan çәrkәzlәrin vә rusların övladlarına
vә ölümünә fәrman verә bilәn tamhüquqlu sәrf etmәli idi. İllәr keçdi, Şamil dә,
rәhbәri, dünyanın әn әzәmәtli hәrbi dövlәti Cәmalәddin dә dünyasını dәyişdi. Vә general
sayılan Rusiya ilә düz iyirmi beş il yorul- Mәhәmmәd Şәfi yalnız bu il özünün Peter-
madan müharibә aparan bir insanın oğlu burq sәfәrindә atasına bağışlanmış, hal-
kimi onunla çox maraqlanırdılar. General hazırda Cәmalәddinin vәrәsәlәrinin әlindә
Mәhәmmәd Şәfinin Qafqaza gәlişi barәdә olan malikanәnin geri qaytarılması üçün
söhbәt Kislovodski yaxınlığında yerlәşәn xahişnamә tәrtib etmişdi. Bu malikanә kifayәt
aullara yayılan kimi, Kislovodsk parkının qәdәr qiymәtli idi. Orada istehsal olunan
xiyabanlarında çox qәribә müsafirlәr bir neçә min pudluq quru meyvә Rusiyanın
görünmәyә başladı. Onların arasında artıq hәr yerindә, әsasәn dә Moskva vә Peterburq
bellәri bükülmüş, lakin hәlә dә öz qamәtlәrini şәhәrlәrindә yaxşı satılırdı.
şax saxlamağa çalışan, gözәl milli paltarlar
geymiş dağlı ağsaqqalları da görmәk olardı. O vaxt general Mәhәmmәd Şәfi Şamil
Onların hamısı Şamilin oğluna, heç olmasa, Əlahәzrәtin konvoyunda sayılır, Kazan hәrbi
bir dәfә baxmaq üçün bu yolu qәt etmişdilәr... dairәsi rәhbәrinin sәrәncamında olmaqla,
Kazan şәhәrindә yaşayırdı. Şamil Kazanda
