Page 42 - "Xəzər"
P. 42
müqayisədə incəsənət və mömin həyatın nə buynuzundan yapışıb, onları çomaqla qovur,
2016 dəyəri vardı? O susdu. heyvanların hər yöndəmsiz sıçrayışında
çığırışırdılar. Ətrafda ulartı, qışqırtı vardı –
Tomas Mann. Venesiyada ölüm Həmin gecə qopxunc bir yuxu gördü. başdan-ayağa yumşaq samitlərdən ibarət, so-
Əgər ona əyan olan bu ruhi-cismani hadisəni nunda uzun “u” olan; sevincək, vəhşi, heç
yuxu adlandırmaq mümkün idisə, o, özünü yerdə və heç vaxt eşidilməmiş bir qışqırtı. Bu
bu aləmdən kənarda hiss edə bilməzdi. səs artıq bütün fəzanı sarmışdı – maral
Hadisələr onun ruhunda baş verirdi, bir göz böyürtüsünü andıran bu sürəkli, orda-burda
qırpımında bütün zəkasının inadlı müqavimətini təkrarlanan, rəqsə, əl-ayaq əsdirməyə təhrik
qıran hadisələr isə ora kənardan gəlmişdi. Bu edən “u”...
hadisələr üstündən yel kimi keçərək, onun
bütün varlığını, bütün həyatını faniliyə, külə Bu səs heç vaxt kəsmirdi. Amma hər şeyi
çevirdi. dəlib keçən, hər şeyə hakim kəsilən yalnız
fleytanın cəzbedici, bəm səsiydi. Görəsən,
Qorxu başlanğıc idi – qorxu və şəhvət və onudamı çəkirdi bu səs? Həyasızcasına, israrla
baş verməli olanlara dəhşət içində bir maraq. – böyük qurbanına müqavimət göstərən birisini
Gecəydi, onun hissiyyatı oyaq idi. Uzaqdan də çəkirdimi? Onun ikrahı, qorxusu böyük idi,
gurultu, uğultu, qarışıq səslər: taqqıltı, atılıb- son nəfəsinə kimi bu yad, mənliyinə və ruhi
düşmə, boğuq hay-küy, tükürpərdici çığırtılar əzminə düşmən kəsilmiş ünsürdən öz səsini
və ulartı gəlirdi. Uzanan “u” səsi bütün bunları qorumaq əzmi vardı içində. Lakin dağlardan
dəlib keçir və zaman-zaman fleytanın adamı əks-səda verərək güclənən, böyüyən səs,
inadla tilsimləyən, içini əsdirən səsini ulartı arta-arta gedirdi. Qoxular şüurunu
üstələyirdi. Lakin o yaxınlaşanın öz adını dumanlandırırdı. Keçilərdən gələn, bir-birinə
bildirməməsinə rəğmən, ona müəmmalı bir sürtülən bədənlərin üfunətli su qoxusunu
ad qoymuşdu: “Yad tanrı”. Bürkü çəkilib getdi xatırladan tər iyi duyurdu. Hələ tamam başqa,
və yaxşı tanıdığı, onun şəhərkənarı evi tanış bir iy də vardı burda: yara və amansız
yerləşən oylaqlara bənzər dağlıq bir mənzərə xəstəlik iyi. Onun nağara səsləriylə həmahəng
gördü. Və dağınıq işıqda meşəli, mamır basmış çarpan ürəyi əsir, başı hərlənirdi – qəzəb
daşları, gövdəli ağacları olan zirvələrdən axa- bütün vücudunu çulğadı, şəhvəti və ruhu
axa xırdalanan bir uçqun qopdu: insanlar, tanrının bu rəqsinə qoşulmaq istədi. Ağacdan
heyvanlar, sürü azğın bir orduya döndü. Tala düzəlmiş nəhəng, abırsız simvolun üstü açıq
cəsədlərlə, od-alovla, qarışıqlıq və çılğın idi, onu yuxarı qaldırdılar və ətrafda həmin
rəqslərlə doldu. Qurşaqlarından sallanan hey- çağırışlar daha ucadan səslənməyə başladı.
van dərilərindən düzəlmiş uzun paltarları Ağızları köpüklənir, quduz divanəliklərini davam
ayaqlarına dolaşan qadınlar başlarını naləylə etdirir, bir-birini şəhvətli hərəkətlərə həvəs-
qaldıraraq qaval vurur, alovundan dörd bir ləndirir, ehtirasdan əsən əlləriylə iməkləyir,
tərəfə qığılcımlar səpilən məşəlləri yelləyir, qəhqəhəylə iti nizələri yanlarında duranların
əllərində sıyrılmış xəncərlər, qıvrılan ilanların bədəninə sancır və yaralardan axan qanı
belinin ortasından yapışaraq oynadır, ya da yalamaqdan doymurdular. Lakin indi bu yuxunu
öz döşlərini iki əllərində tutub, qışqırıqlarla görənin özü də yad tanrının hakimiyyətinə
ortaya girirdilər. Başlarında buynuzları olan, tabe olmuşdu, onlarla birlikdə idi. Və bu hələ
bellərinə heyvan dəriləri bağlamış qıllı kişilər, azmış kimi: qəzəblənərək, heyvanların üstünə
alınlarını aşağı əyib əl-ayaqlarını qaldırır, mis atılıb öldürəndə, onların buğlanan isti ətini
təbilləri, sincləri var qüvvələriylə döyürdülər dişləriylə parçalayıb dağıdanda eşim-eşim
və bu zaman gonbul oğlanlar keçilərin
2016 dəyəri vardı? O susdu. heyvanların hər yöndəmsiz sıçrayışında
çığırışırdılar. Ətrafda ulartı, qışqırtı vardı –
Tomas Mann. Venesiyada ölüm Həmin gecə qopxunc bir yuxu gördü. başdan-ayağa yumşaq samitlərdən ibarət, so-
Əgər ona əyan olan bu ruhi-cismani hadisəni nunda uzun “u” olan; sevincək, vəhşi, heç
yuxu adlandırmaq mümkün idisə, o, özünü yerdə və heç vaxt eşidilməmiş bir qışqırtı. Bu
bu aləmdən kənarda hiss edə bilməzdi. səs artıq bütün fəzanı sarmışdı – maral
Hadisələr onun ruhunda baş verirdi, bir göz böyürtüsünü andıran bu sürəkli, orda-burda
qırpımında bütün zəkasının inadlı müqavimətini təkrarlanan, rəqsə, əl-ayaq əsdirməyə təhrik
qıran hadisələr isə ora kənardan gəlmişdi. Bu edən “u”...
hadisələr üstündən yel kimi keçərək, onun
bütün varlığını, bütün həyatını faniliyə, külə Bu səs heç vaxt kəsmirdi. Amma hər şeyi
çevirdi. dəlib keçən, hər şeyə hakim kəsilən yalnız
fleytanın cəzbedici, bəm səsiydi. Görəsən,
Qorxu başlanğıc idi – qorxu və şəhvət və onudamı çəkirdi bu səs? Həyasızcasına, israrla
baş verməli olanlara dəhşət içində bir maraq. – böyük qurbanına müqavimət göstərən birisini
Gecəydi, onun hissiyyatı oyaq idi. Uzaqdan də çəkirdimi? Onun ikrahı, qorxusu böyük idi,
gurultu, uğultu, qarışıq səslər: taqqıltı, atılıb- son nəfəsinə kimi bu yad, mənliyinə və ruhi
düşmə, boğuq hay-küy, tükürpərdici çığırtılar əzminə düşmən kəsilmiş ünsürdən öz səsini
və ulartı gəlirdi. Uzanan “u” səsi bütün bunları qorumaq əzmi vardı içində. Lakin dağlardan
dəlib keçir və zaman-zaman fleytanın adamı əks-səda verərək güclənən, böyüyən səs,
inadla tilsimləyən, içini əsdirən səsini ulartı arta-arta gedirdi. Qoxular şüurunu
üstələyirdi. Lakin o yaxınlaşanın öz adını dumanlandırırdı. Keçilərdən gələn, bir-birinə
bildirməməsinə rəğmən, ona müəmmalı bir sürtülən bədənlərin üfunətli su qoxusunu
ad qoymuşdu: “Yad tanrı”. Bürkü çəkilib getdi xatırladan tər iyi duyurdu. Hələ tamam başqa,
və yaxşı tanıdığı, onun şəhərkənarı evi tanış bir iy də vardı burda: yara və amansız
yerləşən oylaqlara bənzər dağlıq bir mənzərə xəstəlik iyi. Onun nağara səsləriylə həmahəng
gördü. Və dağınıq işıqda meşəli, mamır basmış çarpan ürəyi əsir, başı hərlənirdi – qəzəb
daşları, gövdəli ağacları olan zirvələrdən axa- bütün vücudunu çulğadı, şəhvəti və ruhu
axa xırdalanan bir uçqun qopdu: insanlar, tanrının bu rəqsinə qoşulmaq istədi. Ağacdan
heyvanlar, sürü azğın bir orduya döndü. Tala düzəlmiş nəhəng, abırsız simvolun üstü açıq
cəsədlərlə, od-alovla, qarışıqlıq və çılğın idi, onu yuxarı qaldırdılar və ətrafda həmin
rəqslərlə doldu. Qurşaqlarından sallanan hey- çağırışlar daha ucadan səslənməyə başladı.
van dərilərindən düzəlmiş uzun paltarları Ağızları köpüklənir, quduz divanəliklərini davam
ayaqlarına dolaşan qadınlar başlarını naləylə etdirir, bir-birini şəhvətli hərəkətlərə həvəs-
qaldıraraq qaval vurur, alovundan dörd bir ləndirir, ehtirasdan əsən əlləriylə iməkləyir,
tərəfə qığılcımlar səpilən məşəlləri yelləyir, qəhqəhəylə iti nizələri yanlarında duranların
əllərində sıyrılmış xəncərlər, qıvrılan ilanların bədəninə sancır və yaralardan axan qanı
belinin ortasından yapışaraq oynadır, ya da yalamaqdan doymurdular. Lakin indi bu yuxunu
öz döşlərini iki əllərində tutub, qışqırıqlarla görənin özü də yad tanrının hakimiyyətinə
ortaya girirdilər. Başlarında buynuzları olan, tabe olmuşdu, onlarla birlikdə idi. Və bu hələ
bellərinə heyvan dəriləri bağlamış qıllı kişilər, azmış kimi: qəzəblənərək, heyvanların üstünə
alınlarını aşağı əyib əl-ayaqlarını qaldırır, mis atılıb öldürəndə, onların buğlanan isti ətini
təbilləri, sincləri var qüvvələriylə döyürdülər dişləriylə parçalayıb dağıdanda eşim-eşim
və bu zaman gonbul oğlanlar keçilərin
