Page 221 - "Xəzər"
P. 221
ektiv tarixi zamanda yox, subyektiv Ayaz Salayev: – 1960-cı illərdə sovet 221
daxili zamanda göstərir. Bu şərtilik kino- kinematoqrafiyasında bədii əsərlər və on- 2017
ya məxsus təbiiliyi aradan qaldırır, filmə ların ekran versiyalarının müqayisəsi apa-
darıxdırıcı bir teatrallıq gətirir. rılırdı. Lakin bu ənənə sonradan nəsə
unuduldu. Şəxsən mənim üçün dünya ki-
Olivyenin kübar davranışlı, gözəl ge- nosunda bədii mətn variantını üstələyən
yimli Hamleti yaraşıqlıdır. Amma obrazın cəmi bir film var: Akira Kurosavanın “Ras-
təqdimindəki uğur bu zahiri effektlə bitir. yömon” filmi. “Hamlet”ə gəlincə, deyər-
Aktyor sanki hər addımda: “Mən Hamleti dim ki, bu əsərin kino taleyi uğursuzdur.
oynayıram!” – deyir. Dünya kinematoqrafiyasında dəfələrlə ek-
ranlaşdırılıb. Amma Hamlet obrazını dol-
Әn əsası isə onun təmkinli Hamletin- ğun əks etdirə bilən bircə versiyası da
də emosiya yoxdur. Şahzadəyə xas üzücü yoxdur. Hamlet kinoda fiziki göstəriciləri-
tərəddüdlər ona yaddır. Antik dövrün pə- nə görə də çox fərqlidir: əsərdəki obraz
rəstişkarı olan Olivye Hamleti antik qəh- dolu və saqqallıdır, o, məşhur monolo-
rəmanlar kimi qətiyyətli təqdim edir. Bu, qunda saqqalına and da içir. Həmçinin
əsəri özünün əsas mənasından məhrum XX əsrin kinosu Hamlet obrazının timsa-
edir. Çünki Hamlet qətiyyət yox, tərəd- lında müasir ziyalını görürdü. Ötən əsrin
düdlər faciəsidir. Olivyenin filmində hər kinosu üçün Hamlet axına qarşı gedən,
şey – antik dövr, freydizm, ekzistensia- zərif insan idi. Yəni XX əsrin stereotipləri-
lizm var, bircə Şekspir və onun “Hamlet- nə görə, belə bir adam dolu və saqqallı
”indən başqa. Onun Hamleti bir obraz ki- ola bilməzdi.
mi çox dekorativdir.
– Freydizm məsələsinə aydınlıq gə- – Hamlet obrazını bu qədər sirli və Hamletin əbədi müəmması və ya sənətin yeddinci möcüzəsi
tirsək, pis olmazdı. çoxqatlı edən nədir? Nədən o, rejis-
sorlar üçün belə şaxələnə bilir və hərə
Әsəd Cahangir: – O vaxt freydizm ondan öz istədiyi şəkildə yararlanır?
də ekzistensializm kimi dəbdə idi. Frey-
dizmin təsirinə qapılan Olivye bir çox dia- Ayaz Salayev: – Adını xatırlamadı-
loqlarda Hamletlə Gertruda, yəni ana ilə ğım məşhurlardan biri deyib ki, dram əsə-
oğul arasında latent seksuallığa işarə edir, ri hər şeyin bitdiyi andan sonra başlayır.
Edip kompleksindən danışır. Freydizmi Həqiqətən də, belədir. Hamletin atasını
“Hamlet”ə ilk dəfə calaq edən məhz Oliv- əmisi öldürür və kralın dul arvadı ilə evlə-
yedir. Sonrakı rejissorlar, məsələn, ame- nir, onun taxtına yiyələnir. Bu, artıq hər
rikan Maykl Almereyda 2000-ci ildə post- şeyin sonudur. Yəni artıq hər şey bitib –
modernist üslubda ekranlaşdırdığı, hadi- hadisə baş verib. Bundan sonra əsər baş-
sələri Elsinor sarayından “Elsinor” hoteli- layır, Hamlet oxuduğu universitetdən gə-
nə köçürdüyü “Hamlet”ində Ofeliya və lir və əsərdəki hadisələr də bu mərhələ-
Poloni – yəni ata ilə qız, Ofeliya və Laert dən sonra yaşanır. Bütün əsər boyu Ham-
– yəni bacı ilə qardaş arasında oxşar leti izləyən bir özəlliyə diqqət edək: o,
münasibətlərə işarələr edir, yəni bir ad- əbədi tələbədir. Özü də dərk edir ki, heç
dım da qabağa atıb, Elektra kompleksin- vaxt kral olmayacaq. Çünki Hamletdə in-
dən söz açır. san mədəniyyətinin ən başlıca xüsusiy-
yətlərindən biri var. Bu xüsusiyyət idealın
daxili zamanda göstərir. Bu şərtilik kino- kinematoqrafiyasında bədii əsərlər və on- 2017
ya məxsus təbiiliyi aradan qaldırır, filmə ların ekran versiyalarının müqayisəsi apa-
darıxdırıcı bir teatrallıq gətirir. rılırdı. Lakin bu ənənə sonradan nəsə
unuduldu. Şəxsən mənim üçün dünya ki-
Olivyenin kübar davranışlı, gözəl ge- nosunda bədii mətn variantını üstələyən
yimli Hamleti yaraşıqlıdır. Amma obrazın cəmi bir film var: Akira Kurosavanın “Ras-
təqdimindəki uğur bu zahiri effektlə bitir. yömon” filmi. “Hamlet”ə gəlincə, deyər-
Aktyor sanki hər addımda: “Mən Hamleti dim ki, bu əsərin kino taleyi uğursuzdur.
oynayıram!” – deyir. Dünya kinematoqrafiyasında dəfələrlə ek-
ranlaşdırılıb. Amma Hamlet obrazını dol-
Әn əsası isə onun təmkinli Hamletin- ğun əks etdirə bilən bircə versiyası da
də emosiya yoxdur. Şahzadəyə xas üzücü yoxdur. Hamlet kinoda fiziki göstəriciləri-
tərəddüdlər ona yaddır. Antik dövrün pə- nə görə də çox fərqlidir: əsərdəki obraz
rəstişkarı olan Olivye Hamleti antik qəh- dolu və saqqallıdır, o, məşhur monolo-
rəmanlar kimi qətiyyətli təqdim edir. Bu, qunda saqqalına and da içir. Həmçinin
əsəri özünün əsas mənasından məhrum XX əsrin kinosu Hamlet obrazının timsa-
edir. Çünki Hamlet qətiyyət yox, tərəd- lında müasir ziyalını görürdü. Ötən əsrin
düdlər faciəsidir. Olivyenin filmində hər kinosu üçün Hamlet axına qarşı gedən,
şey – antik dövr, freydizm, ekzistensia- zərif insan idi. Yəni XX əsrin stereotipləri-
lizm var, bircə Şekspir və onun “Hamlet- nə görə, belə bir adam dolu və saqqallı
”indən başqa. Onun Hamleti bir obraz ki- ola bilməzdi.
mi çox dekorativdir.
– Freydizm məsələsinə aydınlıq gə- – Hamlet obrazını bu qədər sirli və Hamletin əbədi müəmması və ya sənətin yeddinci möcüzəsi
tirsək, pis olmazdı. çoxqatlı edən nədir? Nədən o, rejis-
sorlar üçün belə şaxələnə bilir və hərə
Әsəd Cahangir: – O vaxt freydizm ondan öz istədiyi şəkildə yararlanır?
də ekzistensializm kimi dəbdə idi. Frey-
dizmin təsirinə qapılan Olivye bir çox dia- Ayaz Salayev: – Adını xatırlamadı-
loqlarda Hamletlə Gertruda, yəni ana ilə ğım məşhurlardan biri deyib ki, dram əsə-
oğul arasında latent seksuallığa işarə edir, ri hər şeyin bitdiyi andan sonra başlayır.
Edip kompleksindən danışır. Freydizmi Həqiqətən də, belədir. Hamletin atasını
“Hamlet”ə ilk dəfə calaq edən məhz Oliv- əmisi öldürür və kralın dul arvadı ilə evlə-
yedir. Sonrakı rejissorlar, məsələn, ame- nir, onun taxtına yiyələnir. Bu, artıq hər
rikan Maykl Almereyda 2000-ci ildə post- şeyin sonudur. Yəni artıq hər şey bitib –
modernist üslubda ekranlaşdırdığı, hadi- hadisə baş verib. Bundan sonra əsər baş-
sələri Elsinor sarayından “Elsinor” hoteli- layır, Hamlet oxuduğu universitetdən gə-
nə köçürdüyü “Hamlet”ində Ofeliya və lir və əsərdəki hadisələr də bu mərhələ-
Poloni – yəni ata ilə qız, Ofeliya və Laert dən sonra yaşanır. Bütün əsər boyu Ham-
– yəni bacı ilə qardaş arasında oxşar leti izləyən bir özəlliyə diqqət edək: o,
münasibətlərə işarələr edir, yəni bir ad- əbədi tələbədir. Özü də dərk edir ki, heç
dım da qabağa atıb, Elektra kompleksin- vaxt kral olmayacaq. Çünki Hamletdə in-
dən söz açır. san mədəniyyətinin ən başlıca xüsusiy-
yətlərindən biri var. Bu xüsusiyyət idealın
