Page 31 - "Xəzər" 4/2016
P. 31
Mixail Fyodroviçin qanından nə qalıb – təki elə olaydı, İvan Petroviç, heç olmasa 31
heç nə. rusdur, cəsur adamdır, ancaq indi bunun 2016
nə mənası var idi – Yekaterina da, oğlu
Kapitan Suxaryov həyatında neçənci da artıq daha yaxşı dünyaya köçmüşdülər, Elçin. Baş
yüz dəfə idi ki, ürəyində təkrar edirdi: əzab çəkən isə Rusiya idi və iztirab çəkən,
Rusiya o zaman əsl Rusiya olacaq ki, təhqir olunan da rus insanı, “donuz” adlan-
onu rus ruhu idarə etsin, rus taxtında əsl dırılan da rus soldatı idi.
rus əyləşsin, qoy o da Aleksandr kimi
savadlı olsun, qoy o da dünyadakı şeytan Hamı bilir ki, Platon – Yekaterinanın
oyunlarından baş çıxara bilsin, qoy onun oynaşı həmin o avantürist Platon Zubov –
xasiyyəti sərt olsun, qoy o, amansız olsun, indi də Aleksandrın arvadı Yelizaveta
ancaq o, rus olsun yalnız adı ilə yox, tə- Alekseyevnanın çarpayısında top atır.
miz qanı ilə rus olsun.
Və bu yerdə kapitan Suxaryov özü
Pavel guya sadə rus xalqına xidmət özünə acıqlandı – sən gözünlə görmüsən
etmək istəyirdi, ancaq məşuqəsinin adını onları? Hardan bilirsən ki, belədir? Camaat-
rus gəmilərinə qoyurdu, qvardiyanın dı, ağlına gələni özündən quraşdırır –
bayraqlarına yazdırırdı1. Dvoryanlar – yox, od olmasa, tüstü çıxmaz – yaxşı,
Pavelin ayaqlarından öpməyə hazır olan onda bunun sənə nə dəxli var? – Avantürist
və birləşib onu bir anın içində it kimi Platon bir alman qızı ilə kef eləyir, sən
döyüb öldürən satqın knyazlar, qraflar, niyə hirslənirsən? – Məsələ bunda de-
baronlar – öz məhrəm kübar söhbətlərində yil…
Paveli “rus Hamleti” hesab edirdilər,
Napoleon isə ona “rus Don Kixotu” deyirdi, Suxaryov, fikirləşdiyi o son sözləri bu
ancaq Pavel, sadəcə olaraq, milliyyəti dəfə öz-özünə pıçıltıyla təkrar etdi:
məlum olmayan və rus ruhundan tamamilə
uzaq olan birisi idi. – Məsələ bunda deyil…
Bəli, məsələ bunda deyildi, məsələ
Rus taxtında nə Hamlet, nə də Don onda idi ki, ana Rusiyanın başında, bax
Kixot oturmalı idi, rus taxtında, kapitan bu cür adamlar dururdu – bu cür əxlaq
Suxaryovun son vaxtlar xəyalında canlan- sahibləri – bu idi Pyotrun “avropalaşdırma-
dırdığı təmiz rus olan bir Bonapart oturmalı sının” nəticəsi. Aleksandrın rəsmi babası
idi. III Pyotru da, rəsmi atası Paveli də qətlə
yetirdilər, ancaq bu, bir sülalənin – Ro-
Pavelin anası, bəli, məlum idi – kapitan manovların yox, Rusiyanın faciəsi idi: bi-
Suxaryovun bu uzun ada nifrəti və ədavəti rinci, ona görə ki, rus qanı olmayan, rus
həmin uzun adı ona əzbərlətmişdi: An- ruhuna yad olan bu adamlar nə üçün
qalt-Serbstkayalı Sofiya Avqusta Frederika2 Rusiyanın hökmdarları olmalı idi; ikincisi,
idi, bəs atası kim idi? – bunu Yaradandan ona görə ki, ölkəni nə üçün bu vəziyyətə
başqa, heç kim bilmirdi, onun atası ola gətirib çıxarıblar ki, sui-qəsdlər qurub
biləcək namizədlər çox idi, Saltıkovun3 da hökmdarları qətlə yetirmək bu dərəcədə
adını çəkirdilər – Suxaryov gülümsədi – asan bir iş olsun və nəticəsi də rəsmiləş-
1 I Павелин севимлиси (фавориткасы) Анна Лапухинанын aды гядим йящуди дилиндян тяръцмядя “фираванлыг” (“bлагодат”)
демякдир.
2 Anqalt-Serbstkayalı Sofiya Avqusta Frederika – mиллийyятъя алман олан II Йекатeринанын ясл ады беля иди.
3 Русийа щярби хадими, эенерал-фелдмаршал И.П.Салтыков нязярдя тутулур.
heç nə. rusdur, cəsur adamdır, ancaq indi bunun 2016
nə mənası var idi – Yekaterina da, oğlu
Kapitan Suxaryov həyatında neçənci da artıq daha yaxşı dünyaya köçmüşdülər, Elçin. Baş
yüz dəfə idi ki, ürəyində təkrar edirdi: əzab çəkən isə Rusiya idi və iztirab çəkən,
Rusiya o zaman əsl Rusiya olacaq ki, təhqir olunan da rus insanı, “donuz” adlan-
onu rus ruhu idarə etsin, rus taxtında əsl dırılan da rus soldatı idi.
rus əyləşsin, qoy o da Aleksandr kimi
savadlı olsun, qoy o da dünyadakı şeytan Hamı bilir ki, Platon – Yekaterinanın
oyunlarından baş çıxara bilsin, qoy onun oynaşı həmin o avantürist Platon Zubov –
xasiyyəti sərt olsun, qoy o, amansız olsun, indi də Aleksandrın arvadı Yelizaveta
ancaq o, rus olsun yalnız adı ilə yox, tə- Alekseyevnanın çarpayısında top atır.
miz qanı ilə rus olsun.
Və bu yerdə kapitan Suxaryov özü
Pavel guya sadə rus xalqına xidmət özünə acıqlandı – sən gözünlə görmüsən
etmək istəyirdi, ancaq məşuqəsinin adını onları? Hardan bilirsən ki, belədir? Camaat-
rus gəmilərinə qoyurdu, qvardiyanın dı, ağlına gələni özündən quraşdırır –
bayraqlarına yazdırırdı1. Dvoryanlar – yox, od olmasa, tüstü çıxmaz – yaxşı,
Pavelin ayaqlarından öpməyə hazır olan onda bunun sənə nə dəxli var? – Avantürist
və birləşib onu bir anın içində it kimi Platon bir alman qızı ilə kef eləyir, sən
döyüb öldürən satqın knyazlar, qraflar, niyə hirslənirsən? – Məsələ bunda de-
baronlar – öz məhrəm kübar söhbətlərində yil…
Paveli “rus Hamleti” hesab edirdilər,
Napoleon isə ona “rus Don Kixotu” deyirdi, Suxaryov, fikirləşdiyi o son sözləri bu
ancaq Pavel, sadəcə olaraq, milliyyəti dəfə öz-özünə pıçıltıyla təkrar etdi:
məlum olmayan və rus ruhundan tamamilə
uzaq olan birisi idi. – Məsələ bunda deyil…
Bəli, məsələ bunda deyildi, məsələ
Rus taxtında nə Hamlet, nə də Don onda idi ki, ana Rusiyanın başında, bax
Kixot oturmalı idi, rus taxtında, kapitan bu cür adamlar dururdu – bu cür əxlaq
Suxaryovun son vaxtlar xəyalında canlan- sahibləri – bu idi Pyotrun “avropalaşdırma-
dırdığı təmiz rus olan bir Bonapart oturmalı sının” nəticəsi. Aleksandrın rəsmi babası
idi. III Pyotru da, rəsmi atası Paveli də qətlə
yetirdilər, ancaq bu, bir sülalənin – Ro-
Pavelin anası, bəli, məlum idi – kapitan manovların yox, Rusiyanın faciəsi idi: bi-
Suxaryovun bu uzun ada nifrəti və ədavəti rinci, ona görə ki, rus qanı olmayan, rus
həmin uzun adı ona əzbərlətmişdi: An- ruhuna yad olan bu adamlar nə üçün
qalt-Serbstkayalı Sofiya Avqusta Frederika2 Rusiyanın hökmdarları olmalı idi; ikincisi,
idi, bəs atası kim idi? – bunu Yaradandan ona görə ki, ölkəni nə üçün bu vəziyyətə
başqa, heç kim bilmirdi, onun atası ola gətirib çıxarıblar ki, sui-qəsdlər qurub
biləcək namizədlər çox idi, Saltıkovun3 da hökmdarları qətlə yetirmək bu dərəcədə
adını çəkirdilər – Suxaryov gülümsədi – asan bir iş olsun və nəticəsi də rəsmiləş-
1 I Павелин севимлиси (фавориткасы) Анна Лапухинанын aды гядим йящуди дилиндян тяръцмядя “фираванлыг” (“bлагодат”)
демякдир.
2 Anqalt-Serbstkayalı Sofiya Avqusta Frederika – mиллийyятъя алман олан II Йекатeринанын ясл ады беля иди.
3 Русийа щярби хадими, эенерал-фелдмаршал И.П.Салтыков нязярдя тутулур.
