Page 162 - "Xəzər" 2017

yasına təhqirə yol verən bir şey qatma- qonşudur, ya da elə özü əsl ağılsızlıqdır.

yıblarsa, həqiqət özlüyündə xüsusi bir Dəlilik fikir çaşqınlığı deyilsə, bəs onda

cəlbedici qüvvəyə malikdir: ancaq bu, tan- nədir?» Ancaq onlar tamamilə yanlış yol-

rıların yalnız axmaqlara bəxş etdiyi vergi- dadırlar. Gəlin, lütfkar muzaların köməkli-

dir. Məhz, elə həmin səbəblərdəndir ki, yi ilə onların bu sillogizmini də alt-üst

qadınlar bu qəbildən olan kişilərə daha edək. Nə qədər məharətli olsalar da, əgər

çox üstünlük verirlər, çünki onlar təbiətləri ağıllı görünmək istəyirlərsə, Platonun əsə-

etibarı ilə əyləncəli və mənasız şeylərə rində Sokrates Venusu iki yerə bölərək,

çox meyilli olurlar. Onlarla hansı oyundan bir Kupidodan ikisini əmələ gətirdiyi ki-

çıxsalar da – bəzən lap son həddi aşan mi1, bu dialektiklər də dəlilikləri bir-birindən

ciddi məsələləri belə – qulaqardına vurub ayırmağı bacarsaydılar, sözsüz ki, pis ol-

zarafatla yola verirlər; buna görə də bu mazdı. Eyni zamanda, hər cür dəlilik də

cinsin, xüsusilə öz fırıldaqlarını gizləmək- məhvedici ola bilməz. Yoxsa Horatsius:

də misilsiz olmasına şübhə qalmır. «Şirin bir dəlilik keçir könlümdən»2 de-

37. Yenə axmaqların səadətinə qayı- məzdi. Həmçinin nə Platon şairlərin, pey-

dıram. Onlar həyatlarını kef içində başa ğəmbərlərin və sevənlərin çılğınlığını ən

162 vurduqdan sonra, ölüm qorxusu, ölüm ali həyat nemətləri sırasında sadalayar,

xofu bilmədən, mömin bəndələrin darı- nə də kahin Sibilla Eneasın qəhrəmanlı-
2017 xan ruhlarını öz zarafatları ilə əyləndir- ğını dəlilik adlandırardı3. Әslində dəliliyin

mək üçün birbaş Elisey çöllərinə1 köçürlər. iki növü var: birincisi qəddar qisas ilahə-

İndi gəlin, hansısa bir müdrikin qismətini ləri tərəfindən yeraltı səltənətdən göndə-

bu axmağın taleyi ilə tutuşduraq. Təsəv- rilir: onlar xidmətlərində olan ilanları yol-

vür edin ki, həmin axmaqla bütün uşaqlı- layaraq ölərilərin qəlbini gah müharibə

ğını və gəncliyini elmləri öyrənməyə sərf ehtirası, gah sönmək bilməyən qızıl təş-

Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi etmiş, həyatının ən dolğun çağlarını fasi- nəsi, gah günah və haram sevgi, ata qa-

ləsiz, yuxusuz gecələrlə, gündəlik qayğı- tilliyi, qan qohumluğu, küfr və digər bu ki-

lar və ağır zəhmətlə puç etmiş, sonrakı il- mi yaramazlıqlarla zəhərləyir, ya da furi-

lərində isə heç bir zövq-səfa dadmamış, yalar4 və qorxunc məşəllərlə cinayətkar-

daima qənaətcil, kasıb, kədərli, qaraqa- ların, natəmizlərin vicdanlarına vahimə-

baq, özünə qarşı tələbkar və sərt, başqa- lər salırlar. Bundan xeyli fərqli, başqa cür

ları üçün isə ağır yük və nifrət mənbəyi dəlilik növü də var ki, o da sözsüz, mənə

olan, solğunbənizli, arıq, zəif, vaxtsız qo- aiddi və hamıya xoş gəlir. Özü də düşüncə-

calıb saçlarını ağartmış, həyatdan kam nin hansısa xoş bir səhvi qəlbi ağır qay-

almadan dünyayla vidalaşmalı olan bir ğılardan azad etdiyi, sonsuz nəşə ilə dol-

müdriki müqayisə edirsiz. Beləsinin nə durduğu vaxt bu dəlilik üzə çıxır. Həmçi-

vaxt öləcəyi də heç bir önəm daşımır; nin ağlın bu cür səhvi də özü-özlüyündə

məgər onunku yaşamaq idimi? Budur, tanrıların ən gözəl bəxşişidir və Tsitsero

kamil bir aqilin siması. da bir çox bəlaları dərk etmək istəmədiyi

38. Bu yerdə stoik qurbağalarının ye- barədə Attikusa5 yazarkən, məhz bunu

nə qulaqlarıma quruldamağa başladığını arzulayırdı. Həmin o arğiuslu da elə bir

görürəm: «Dəlilikdən miskin bir şey yox- qəbahət sahibi deyildi və yalnız o dərə-

dur. Әn böyük dəlilik isə ya ağılsızlıqla cədə gicləyirdi ki, səhnədə heç bir tama-