Page 161 - "Xəzər" 2017
P. 161
TERDAMLI ERAZMUS Latın dilindən tərcümə:
Cəmşid Cəmşidov
AXMAQLIĞIN
TӘRİFİ
(əvvəli ötən sayda)
36. Bəs axmaqların ən qüdrətli hökm- 161
darlar üçün də misilsiz əyləncə olmasına 2017
nə deyəsən: bəziləri onlarsız nə süfrə ar-
xasına keçir, nə gəzintiyə çıxır, nə də bir- qaranı ağa boyamaq, gah soyuq, gah isti Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi
cə saat yerlərində qərar tuta bilirlər. Bu sözlər söyləmək, nəyisə uzun müddət
hökmdarlar sadəcə görüntü xatirinə yan- ürəyində saxlayıb, nəyisə dilinə gətirmək-
larında saxladıqları qaraqabaq aqillərdən dir. Bütün zahiri xoşbəxtliklərinə baxma-
şübhəsiz ki, öz gicbəsərlərini üstün tutur- yaraq, hökmdarlar mənə öləri insanların
lar. Görəsən, niyə? – bunun səbəbi, mən- ən bədbəxti kimi görünürlər, çünki onlara
cə, nə müəmma, nə də təəccüb doğur- həqiqəti söyləyəcək bir kimsə tapılmaz;
malıdır. Çünki aqillər bütün kədərli məsə- onlar dost qazanmaq əvəzinə, ətraflarına
lələri hökmdarlara çatdırmağa adət edib- yaltaqları yığarlar. Hökmdarların həqiqət-
lər, onlar alim olduqları üçün məğrurdur- ləri dinləməyə tab gətirmədiyini kimsə
lar, elə buna görə də acı həqiqətləri qu- söyləməsin deyə, onlar müdriklərdən qa-
laqlara pıçıldamaqdan çəkinmirlər. Təl- çarlar. Çünki birdən, azad ruhlu birisi or-
xəklər isə hökmdarlara axmaq oyunbaz- taya çıxar və cürət edib xoş sözlər əvəzi-
lığı, məzhəkə, qəhqəhə və hoqqabazlıq nə, həqiqəti deyər. Bu, doğrudan da, be-
təqdim edirlər – çünki bu, onların ürəyinə lədir: həqiqət hökmdarlar üçün nifrət do-
daha çox yatır. Axmaqların danılmaz bir ğurur. Elə mənim bu axmaqlarımın qəri-
məziyyətini də unutmayın: yalnız onlar, bəliyi də ondadır ki, gicbəsərlərin nəinki
sözün tam mənasında, səmimi və dürüst həqiqətlərini, hətta açıq tənələrini belə
olurlar. Axı həqiqətdən tərifli nə ola bilər? məmnuniyyətlə dinləyirlər; amma o sözlə-
Hətta Platonun Alkiviadesi həqiqəti bir de- ri müdriklər söyləsə, başını kəsərlər; sar-
yimi ilə şərabın və avamlığın ayağına sağın ağzından çıxanda isə insanları ina-
yazsa da, bu tərif əslində bütünlüklə nılmaz dərəcədə vəcdə gətirir. Әgər ma-
özümə aiddir. Evripides də məşhur mis-
rası ilə bizim barəmizdə: «Axmaq elə ax-
maq-axmaq danışar»1 deyəndə, bu fikrə
qüvvət verir. Axmağın ürəyində olanlar
alnına yazılır, həm də dilində qalmır. Elə
həmin Evripidesin qeyd etdiyi kimi, müdrik-
lərin iki dili olur: biri düzünü danışır, o biri
isə vaxtını, vədəsini gözləyir. Onlarınkı
Cəmşid Cəmşidov
AXMAQLIĞIN
TӘRİFİ
(əvvəli ötən sayda)
36. Bəs axmaqların ən qüdrətli hökm- 161
darlar üçün də misilsiz əyləncə olmasına 2017
nə deyəsən: bəziləri onlarsız nə süfrə ar-
xasına keçir, nə gəzintiyə çıxır, nə də bir- qaranı ağa boyamaq, gah soyuq, gah isti Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi
cə saat yerlərində qərar tuta bilirlər. Bu sözlər söyləmək, nəyisə uzun müddət
hökmdarlar sadəcə görüntü xatirinə yan- ürəyində saxlayıb, nəyisə dilinə gətirmək-
larında saxladıqları qaraqabaq aqillərdən dir. Bütün zahiri xoşbəxtliklərinə baxma-
şübhəsiz ki, öz gicbəsərlərini üstün tutur- yaraq, hökmdarlar mənə öləri insanların
lar. Görəsən, niyə? – bunun səbəbi, mən- ən bədbəxti kimi görünürlər, çünki onlara
cə, nə müəmma, nə də təəccüb doğur- həqiqəti söyləyəcək bir kimsə tapılmaz;
malıdır. Çünki aqillər bütün kədərli məsə- onlar dost qazanmaq əvəzinə, ətraflarına
lələri hökmdarlara çatdırmağa adət edib- yaltaqları yığarlar. Hökmdarların həqiqət-
lər, onlar alim olduqları üçün məğrurdur- ləri dinləməyə tab gətirmədiyini kimsə
lar, elə buna görə də acı həqiqətləri qu- söyləməsin deyə, onlar müdriklərdən qa-
laqlara pıçıldamaqdan çəkinmirlər. Təl- çarlar. Çünki birdən, azad ruhlu birisi or-
xəklər isə hökmdarlara axmaq oyunbaz- taya çıxar və cürət edib xoş sözlər əvəzi-
lığı, məzhəkə, qəhqəhə və hoqqabazlıq nə, həqiqəti deyər. Bu, doğrudan da, be-
təqdim edirlər – çünki bu, onların ürəyinə lədir: həqiqət hökmdarlar üçün nifrət do-
daha çox yatır. Axmaqların danılmaz bir ğurur. Elə mənim bu axmaqlarımın qəri-
məziyyətini də unutmayın: yalnız onlar, bəliyi də ondadır ki, gicbəsərlərin nəinki
sözün tam mənasında, səmimi və dürüst həqiqətlərini, hətta açıq tənələrini belə
olurlar. Axı həqiqətdən tərifli nə ola bilər? məmnuniyyətlə dinləyirlər; amma o sözlə-
Hətta Platonun Alkiviadesi həqiqəti bir de- ri müdriklər söyləsə, başını kəsərlər; sar-
yimi ilə şərabın və avamlığın ayağına sağın ağzından çıxanda isə insanları ina-
yazsa da, bu tərif əslində bütünlüklə nılmaz dərəcədə vəcdə gətirir. Әgər ma-
özümə aiddir. Evripides də məşhur mis-
rası ilə bizim barəmizdə: «Axmaq elə ax-
maq-axmaq danışar»1 deyəndə, bu fikrə
qüvvət verir. Axmağın ürəyində olanlar
alnına yazılır, həm də dilində qalmır. Elə
həmin Evripidesin qeyd etdiyi kimi, müdrik-
lərin iki dili olur: biri düzünü danışır, o biri
isə vaxtını, vədəsini gözləyir. Onlarınkı
