Page 200 - "Xəzər"
P. 200
gәlmiş hansısa әhvalatı xatırladır; ya- yiyәlәnәcәyi, ya da özündә inkişaf
xud, oxucu әsasәn öz keçmişinә aid etdirәcәyi әn yaxşı qavrayış forması
nostalgiya ilә xatırladığı hәyat tәrzini, bәdii ilә elmi olanın qarışığıdır. Kitaba
bir mәnzәrәni, bir ölkәni andığı üçün münasibәtdә şövq, ehtiras hәdsiz
әsәrә dәyәr verir. Ya da, oxucu kitab- subyektivliyә gәtirib çıxaracaq, hökm
dakı bir xarakterlә özünü eynilәşdirir verәrkәn elmi soyuqqanlılıq isә
(bu, oxucunun edә bilәcәyi әn bәrbad intuisiyanı kölgәdә qoyacaq. Sözümün
müqayisәdir). Bu sayaq aşağı sәviyyәli canı budur ki, әgәr gәlәcәkdә oxucu
fantaziya oxucularda görmәk istәmә- olacağı ehtimal edilәn şәxs bәdii ehti-
diyim şeydir. rasdan vә sәbrdәn tamamilә mәhrum-
Bәs oxucunun istifadә etmәli olduğu dursa, onun möhtәşәm әdәbiyyatdan
doğru vasitә hansıdır? Bu vasitә, şәxsi zövq alması çәtin mәsәlәdir.
olmayan fantaziya vә bәdii zövqdür. Ədәbiyyat neandertal bir vadidәn
Fikrimcә, oxucu vә yazıçı tәfәkkürü “Canavar! Canavar!” deyә-deyә qaçan
arasında bәdii baxımdan ahәngdar bir oğlanın kürәyindә qurd nәfәsini
200 tarazlıq yaranmalıdır. Bir az kәnarda hiss edә-edә yüyürdüyü gün yaran-
dayanmaq vә bu haldan zövq alarkәn, mayıb; әdәbiyyat bir oğlanın “Canavar!”
2015 hәm dә şedevrin daxili materialından deyib qışqırdığı, amma arxasınca heç
Vladimir Nabokov. Yaxşı oxucu vә yaxşı yazıçı hәvәslә, ehtirasla, göz yaşı vә sarsıntı nәyin gәlmәdiyi gün yaranıb. Tez-tez
ilә lәzzәt duymalıyıq. Bu söhbәtlәrdә, yalan danışdığı üçün o zavallı oğlanın
әlbәttә, bütünlüklә obyektiv olmaq axırda canavara yem olması ikinci
mümkün deyil. Dәyәrli olan hәr şey dәrәcәli mәsәlәdir. Burda önәmli olan
mütlәq müәyyәn qәdәr subyektivdir. başqa şeydir. Baxın: uzun otlar arasın-
Mәsәlәn, sizin burada oturmağınız, dakı gerçәk canavarla, uydurulmuş
bәlkә dә mәnim tәxәyyülümdәn başqa hekayәdәki canavar arasında sayrışıb
bir şey deyil. Vә bәlkә dә mәn sizin parıldayan bir ortaq var. Bu ortaq, bu
kabusunuzam. Demәk istәyirәm ki, ox- әdәbiyyatdır.
ucu fantaziyasını harda, nә vaxt
cilovlamalı olduğunu bilmәlidir vә o, Ədәbiyyat kәşfdir. Fiksiya –
bunu yazıçının ona tәklif etdiyi spesifik fiksiyadır. Bir hekayәyә hәqiqi hekayә
dünyaya açıq şәkildә sahib olmağa demәk, hәm sәnәtә, hәm dә gerçәkliyә
çalışaraq, hәyata keçirmәlidir. Mövcud tәhqirdir. Hәr böyük yazıçı – böyük
olanları görmәli vә eşitmәli, otaqları, fırıldaqçıdır. Ən böyük fırıldaqçı elә
paltarları, yazıçının yaratdığı insanların Tәbiәtin özüdür. Tәbiәt daim aldadır.
hallarını gözümüzdә canlandırmalıyıq. Tәbiәtdә möhtәşәm bir sehr vә hiylә
“Mansfild park”da Fanny Praysın sistemi var. Yazıçı, sadәcә tәbiәtin
gözlәrinin vә balaca soyuq otağının iziylә gedir.
döşәmәsinin rәngi önәmlidir. Bircә anlıq “canavar” deyә qışqıran
Hamımızın qavrayışı fәrqlidir. Sizә oğlana qayıdaq. Belә demәk olar:
tezcә demәliyәm ki, bir oxucunun sәnәtin magiyası oğlanın fantaziya-
xud, oxucu әsasәn öz keçmişinә aid etdirәcәyi әn yaxşı qavrayış forması
nostalgiya ilә xatırladığı hәyat tәrzini, bәdii ilә elmi olanın qarışığıdır. Kitaba
bir mәnzәrәni, bir ölkәni andığı üçün münasibәtdә şövq, ehtiras hәdsiz
әsәrә dәyәr verir. Ya da, oxucu kitab- subyektivliyә gәtirib çıxaracaq, hökm
dakı bir xarakterlә özünü eynilәşdirir verәrkәn elmi soyuqqanlılıq isә
(bu, oxucunun edә bilәcәyi әn bәrbad intuisiyanı kölgәdә qoyacaq. Sözümün
müqayisәdir). Bu sayaq aşağı sәviyyәli canı budur ki, әgәr gәlәcәkdә oxucu
fantaziya oxucularda görmәk istәmә- olacağı ehtimal edilәn şәxs bәdii ehti-
diyim şeydir. rasdan vә sәbrdәn tamamilә mәhrum-
Bәs oxucunun istifadә etmәli olduğu dursa, onun möhtәşәm әdәbiyyatdan
doğru vasitә hansıdır? Bu vasitә, şәxsi zövq alması çәtin mәsәlәdir.
olmayan fantaziya vә bәdii zövqdür. Ədәbiyyat neandertal bir vadidәn
Fikrimcә, oxucu vә yazıçı tәfәkkürü “Canavar! Canavar!” deyә-deyә qaçan
arasında bәdii baxımdan ahәngdar bir oğlanın kürәyindә qurd nәfәsini
200 tarazlıq yaranmalıdır. Bir az kәnarda hiss edә-edә yüyürdüyü gün yaran-
dayanmaq vә bu haldan zövq alarkәn, mayıb; әdәbiyyat bir oğlanın “Canavar!”
2015 hәm dә şedevrin daxili materialından deyib qışqırdığı, amma arxasınca heç
Vladimir Nabokov. Yaxşı oxucu vә yaxşı yazıçı hәvәslә, ehtirasla, göz yaşı vә sarsıntı nәyin gәlmәdiyi gün yaranıb. Tez-tez
ilә lәzzәt duymalıyıq. Bu söhbәtlәrdә, yalan danışdığı üçün o zavallı oğlanın
әlbәttә, bütünlüklә obyektiv olmaq axırda canavara yem olması ikinci
mümkün deyil. Dәyәrli olan hәr şey dәrәcәli mәsәlәdir. Burda önәmli olan
mütlәq müәyyәn qәdәr subyektivdir. başqa şeydir. Baxın: uzun otlar arasın-
Mәsәlәn, sizin burada oturmağınız, dakı gerçәk canavarla, uydurulmuş
bәlkә dә mәnim tәxәyyülümdәn başqa hekayәdәki canavar arasında sayrışıb
bir şey deyil. Vә bәlkә dә mәn sizin parıldayan bir ortaq var. Bu ortaq, bu
kabusunuzam. Demәk istәyirәm ki, ox- әdәbiyyatdır.
ucu fantaziyasını harda, nә vaxt
cilovlamalı olduğunu bilmәlidir vә o, Ədәbiyyat kәşfdir. Fiksiya –
bunu yazıçının ona tәklif etdiyi spesifik fiksiyadır. Bir hekayәyә hәqiqi hekayә
dünyaya açıq şәkildә sahib olmağa demәk, hәm sәnәtә, hәm dә gerçәkliyә
çalışaraq, hәyata keçirmәlidir. Mövcud tәhqirdir. Hәr böyük yazıçı – böyük
olanları görmәli vә eşitmәli, otaqları, fırıldaqçıdır. Ən böyük fırıldaqçı elә
paltarları, yazıçının yaratdığı insanların Tәbiәtin özüdür. Tәbiәt daim aldadır.
hallarını gözümüzdә canlandırmalıyıq. Tәbiәtdә möhtәşәm bir sehr vә hiylә
“Mansfild park”da Fanny Praysın sistemi var. Yazıçı, sadәcә tәbiәtin
gözlәrinin vә balaca soyuq otağının iziylә gedir.
döşәmәsinin rәngi önәmlidir. Bircә anlıq “canavar” deyә qışqıran
Hamımızın qavrayışı fәrqlidir. Sizә oğlana qayıdaq. Belә demәk olar:
tezcә demәliyәm ki, bir oxucunun sәnәtin magiyası oğlanın fantaziya-
