Page 78 - 2017-4

Heç kəs Kafkanın yanında özünü na- ğa vaxtı qalmaz. Digər tərəfdən də, həmin

rahat hiss eləmirdi, ancaq bizə gələnlər qızla nişanlanması onun orta təbəqədən

də onunla çox ehtiyatla davranırdılar, elə olan insanların meşşan həyat tərzinə alış-

bil barmaqlarının ucunda, ya da yumşaq maq cəhdi, həm də müəyyən mənada,

xalı üzərində yeriyirdilər. Adətən, tək olur- bu həyata marağı imiş. O, hər şeyi öyrən-

duq və Kafka mənə tez-tez Qrimm qar- mək, hiss etmək istəyirdi. Vərəm xəstəli-

daşlarının, Andersenin nağıllarını, Hof- yinin nəticəsi kimi, qan qusması da ovaxt-

manın “Mur pişiyinin dünyagörüşləri”n- kı şübhə-tərəddüdlərinə son qoymuşdu...

dən, ya da Hebelin “Xəzinə dolu sandıq- Həyatının ən böyük uğuru, çox gec

ça”sından parçalar oxuyurdu. Onların ara- də olsa, Praqadan qopması idi və elə bu

sında belə bir əhvalat da vardı: mədən uğura görə də ölməyə haqqı yoxdu. Vali-

fəhləsinin sevgilisi onu şaxtaya qədər deynlərinin yanına qayıtmaq onun üçün

ötürür və bundan sonra oğlanı bir daha diletant həyat tərzinə qayıtmaq deməkdi.

görə bilmir. Aylar, illər keçir, qız qocalır. Kafkanı ən çox qorxudan, mənəvi sıxıntı-

Günlərin birində sevgilisinin cəsədi şax- ya düçar edən də elə bu idi.

tadan tapılır. Qazda konservləşmiş meyit Mən Berlində qaldım2. Kafka istəmədi

78 heç dəyişməyib, necə vardısa, elə də qa- ki, mən də Praqaya – onun bütün bəd-
lıb. Qocalmış qadın sevgilisinə yaxınla- bəxtliklərinin qaynaqlandığı ata evinə ge-

2017 şır, onu öpür. Qadın sevgilisini illərlə gözlə- dim. Atasına nifrəti və bu nifrətə görə də

mişdi və toy ilə dəfn mərasimi bir yerdə özünü günahkar hesab eləməsi ona çox

keçirilir. Kafka “bütövlüyünə” görə həmin əzab verirdi. Əminəm ki, hətta bəzən yu-

hekayəni çox sevirdi, çünki səmimi idi. xularında atasını bir neçə dəfə boğub

Klaystı da çox xoşlayırdı. Onun “Markiz öldürüb də... Əvvəllər ondan hər gün mək-

fon O.” əsərini beş dəfə, altı dəfə dalba- tub alırdım. Həmin məktubları sonralar

dal mənə oxumuşdu. Hötenin “Herman gestapo onun gündəlikləri ilə birlikdə əlim-

və Dorotea” mənzum romanından da tez- dən aldı. Çox çalışsaq da, onları indiyə

tez parçalar oxuyurdu. Bu əsərdə ən çox qədər tapa bilməmişik. Təxminən, otuz

xoşuna gələn gündəlik adi həyata sevgi beş məktub idi. Onlardan birində Kafka

idi. Ancaq özünün arzuladığı kimi, bir fira- insanların özünə qarşı münasibətdə bu-

van həyat yaşamaq ümidi onu konkret raxdıqları “texniki səhvlər”dən söz açırdı.

şəkildə ev, ailə, pulla bağlayırdı və mə- Həmin vaxtlar Tolstoyun özünü özündən

Kafka haqqında xatirələr lum məsələ idi ki, burada söhbət meşşan xilas etməkdən ötrü apardığı mübarizə

həyat tərzindən getmirdi. Mən bu məsə- ilə çox maraqlanırdı və həmin “texniki

ləni ona görə belə vurğulayıram ki, keç- səhvlər”dən də bir neçəsini orada tap-

miş nişanlısı1 haqqında necə sakit, ob- mışdı. Başqa birində də gördüyü yuxu-

yektiv danışmasını tez-tez xatırlayıram. dan danışırdı: quldurlar onu Berlindəki

Nişanlısı qəşəng, ancaq təpədən-dırna- mənzilindən qaçıraraq ağzını bağlayıb

ğacan meşşan təbiətli qız imiş. Kafkaya ucqar həyətlərin birinin çardağında gizlə-

elə gəlmişdi ki, onunla evlənmək Avropa- dirlər. “Bilirdim ki, xilas yolum yoxdur,

nın bütün saxtalıqları ilə evlənmək de- çünki məni tapa bilməzdin...” Və qəfil hiss

məkdir. Və bir də qorxmuşdu ki, yazma- edir ki, mən yaxındayam, çalışır oradan

1 Onun iki dəfə nişanlandığı Felise Bauer nəzərdə tutulur.
2 Səhhətinin getdikcə pisləşməsi Kafkanı 1924-cü ilin martında Berlini tərk edib Praqaya qayıtmağa məcbur
edir. O, aprel ayında Vinervald sanatoriyasına gedir və Dora Diamant da ora gəlir.