Page 74 - 2017-4

da olmaq arzusu deyərdim, sanki bunun- mağı da çox xoşlayırdı. Danışığı yazdıq-

la etiraf etmək istəyirdi: “Mən tək heç nə- ları kimi obrazlı olurdu. Xəyalında can-

yəm, yalnız insanlarla birlikdə nəsə olu- landırdıqlarını istədiyi kimi ifadə edəndə

ram!” nəsə yaxşı bir şey düzəltmiş ustatək

Niyə Kafka mənə belə təsir bağışla- özündən razı qalır, sevinirdi. Biləkləri çox

dı? O vaxt Şərqdən gəlmişdim, xəyallar- nazik, barmaqları isə uzun, incə idi. Nə

la, Dostoyevskinin romanlarından yaran- barədəsə danışanda sanki barmaqları da

mış duyğularla yaşayan təcrübəsiz bir qız dilə gəlirdi, əl-qolundan çox, barmaqları-

idim. Qərb barədə, onun elmi, mədəniy- nı oynadırdı. Bəzən zarafat üçün bar-

yəti, həyat tərzi haqqında çox eşitmiş- maqlarımızın kölgəsini divarda kimin da-

dim, Almaniyaya da nəsə öyrənmək, nə- ha tez “tutacağını” yoxlayırdıq və ona çat-

sə götürmək həvəsi ilə gəlmişdim. Bu gə- maq olmurdu. Kafka həmişə çox həvəslə

liş mənə çox şey verdi. Ancaq onu da hə- oynayırdı, onunla istədiyin kimi şənlən-

mişə hiss edirdim ki, buradakı insanlara mək, zarafatlaşmaq olurdu. Deməzdim

nəsə lazımdır və bunu mən verməliyəm. ki, depressiya onu səciyyələndirən əsas

Müharibənin dəhşətlərindən sonra hamı əlamət idi – həmişə depressiyaya

74 xilası Şərqdən gözləyirdi. Mən isə ora- düşmürdü. Düşəndə də səbəbi çox vaxt
dan qaçmışdım, çünki elə bilirdim işıq bilinirdi. Məsələn, şəhərdən evə qayıdan-

2017 Qərbdən gəlir. Sonralar bu xəyallarım da... Belə anlarda tez-tez depressiyaya

özünü doğrultmadı, Avropa gözləntilərimi düşür, bütün varlığı üsyana qalxırdı. O

verə bilmədi, məni məyus etdi. Əslində, vaxt inflyasiya dövrü idi. Kafka ən çox in-

avropalılar da ürəklərinin dərinliklərində sanların gündəlik həyat şəraitindən əzab

narahat idilər, sanki nəsə çatmırdı. Şərq- çəkir, ancaq özü ilə mübarizə aparmağın

də, ən azı, insanları tanımaq olurdu. Bəl- yolunu da bilirdi. Onun fikrincə, ətrafında

kə də, Avropadakı sərbəstlik orada yox baş verənlərdən yaxasını kənara çəkmə-

idi, hər kəs fikrini istədiyi kimi ifadə edə yə haqqı yox idi. Buna görə şəhərdə gəz-

bilmirdi, ancaq Tanrının xəlq etdiyi dünya mək Kafka üçün çarmıxa çəkilmək kimi

ilə insanın vəhdətini hamı başa düşürdü. bir şey idi, onu cismən məhv edirdi. Mə-

Mən də Kafkanı ilk dəfə görəndə onun sələn, nəsə almaq fikri olmasa da, saat-

obrazı insanlar haqqındakı təsəvvürləri- larla növbəyə dayanır, səbəbini isə belə

mi tamamladı. Ancaq Kafka da mənə diq- izah edirdi: əgər burada şəhid qanı axıdı-

Kafka haqqında xatirələr qətlə yanaşdı, sanki nəsə gözləyirdi. lırsa, deməli, onun da qanı axmalıdır...

Onun sifətində ən çox diqqəti çəkən Həmin ağır günlərdə bədbəxt xalqı ilə

geniş açılmış iri gözləri idi. Danışmağı həmrəyliyini belə nümayiş etdirirdi... O

da, dinləməyi də xoşlayırdı. Bəzilərinin səbəbdən də “Məhkəmə” romanının əsas

dediyi kimi, onun gözlərində qorxu yox ideyasını yaxşı başa düşürdüm. Kafka öz

idi, bu, daha çox heyranlıq ifadəsini andı- qəhrəmanını ona görə ölümə məhkum

rırdı. Qonur, utancaq gözləri vardı, danı- etmişdi ki, K. həyatı boyu “çarmıxa çəkil-

şanda parıldayırdı. Bu gözlərdə həmişə mək” istəmirdi. Ancaq həyat yalnız “çar-

nəsə bir yumor qığılcımı olurdu, lakin bu, mıxa çəkilmək”dən ibarətdir, Ali Məhkə-

istehzadan çox, hiyləgərliyə oxşayırdı, mə də heç kəsə bəraət vermir. Əlbəttə,

sanki onların sahibi heç kəsin bilmədiklə- bu, mənim fikrimdir. Kafka o vaxt mənə

rini bilirdi. Adətən, şövqlə danışır, danış- deyirdi: “Bunların hamısı boş, mənasız