Page 76 - 2017-4

addımlarla, qanıqara halda gəzişərdi. Az mək üçün yazdıqlarının hamısını yandır-

danışar, iştahasız yeyər, heç nəyə qarış- maq istəyirdi. Onun istəyinə hörmətlə ya-

maz, kədərli olardı. Həm də tək qalmaq naşdım, xəstə yatanda yazdıqlarının bir

istəyirdi. Əvvəllər onun bu hərəkətlərini neçəsini gözləri önündə yandırdım. Əgər,

anlamırdım, ancaq sonralar hər şeyi ba- doğrudan da, nəsə yazmaq istəyirdisə,

şa düşdüm. Başqa vaxtlarda hər xırda gələcəkdə öz “azadlığına” qovuşanda ya-

şeyə böyük maraq göstərən Kafka həmin zacaqdı. Ədəbiyyat onun üçün müqəddəs

günlərdə tamamilə başqa adam olurdu. idi, mütləq idi, toxunulmaz idi, saf idi, böyük

Günlərini bir-birindən ayırmaq üçün onla- idi. “Ədəbiyyat” deyəndə Kafka çox şeyi

rı rənglərlə müqayisə edərdim: al-qırmızı nəzərdə tutmurdu. Həyatda baş verənlərə

günlər, tünd-yaşıl rəngli günlər və mavi o qədər də inanmadığı üçün fikirlərini çox

günlər... Sonralar nəsə yazanda mənim ehtiyatla ifadə edirdi. Söhbət ədəbiyyat-

otaqda qalmağım xoşuna gəlməyə baş- dan gedəndə isə birmənalı olurdu, güzəşt

ladı. Bir dəfə axşam yeməyindən sonra tanımırdı, çünki ədəbiyyat onun bütün var-

yazmağa girişdi və o qədər yazdı ki, lığı idi. Çox şeyin dərinliyinə getmək istə-

gözümə işıq düşməsinə baxmayaraq, di- mirdi, çünki özü dərinlikdə idi, ancaq söhbət

76 vanda otura-otura yuxuya getdim. Ayılan- insanların müəmmalardan xilas olmasın-
da gördüm ki, gəlib yanımda oturub. Diq- dan gedəndə yarımçıqlıqla barışmırdı. O,

2017 qətlə üzünə baxdım. Sifəti nəzərəçarpa- həyatı heç bir çıxış qapısı olmayan labi-

caq dərəcədə dəyişmişdi. Ruhi gərginli- rintdə öyrənmişdi, hansı tərəfə getsə, ümid-

yin izləri o qədər dərin idi ki, sifəti tamam sizliyə dirənirdi. Kafkaya görə, hər şeyin,

başqa şəklə düşmüşdü. hətta adi gündəlik hadisələrin də kosmik

Sonuncu hekayələrindən olan “Yuva” səbəbi vardı. Bu cür baxış, yəni həyatın

bircə günün içində yazıldı. Onda qış idi və bütövlükdə qavranılması Şərqdə də vardı.

axşam düşəndə işləməyə başladı, səhərə Şərqdə elə mənəvi şərtlər vardı ki, həyat

yaxın hekayə artıq hazır idi. Sonra təzə- həvəsini itirmək istəməyən hər bir kəs on-

dən üzərində işlədi. Yarızarafat, yarıciddi ları qeydsiz-şərtsiz yerinə yetirməli idi və

deyirdi ki, bu hekayədə öz həyatını yazıb. Kafka da bunu hiss edirdi. Qərb isə bunu

Bəlkə də, ata evinə qayıdacağını, bununla unutduğu üçün Allah ondan üz döndər-

azadlığını itirəcəyini əvvəlcədən hiss etdiyi mişdi. Ona görə də başımıza belə işlər

üçün belə qorxuya düşmüşdü. Mənə de- gəldi. Düşünürəm ki, bu gün Kafkaya ma-

Kafka haqqında xatirələr yirdi ki, “Yuva”dakı “Baş meydan” sənsən! rağın artmasının bir səbəbi də elə budur:

Tez-tez yazdıqlarını mənə oxuyurdu. Heç Allahın bizdən üz döndərdiyini dərk etmə-

vaxt da nəyisə şərh və ya izah etməzdi. yimiz...

Ancaq mən yazılardakı yumoru, özünə ki- Mənə irad tuturlar ki, Kafkanın bir ne-

nayəni hiss edirdim. Hərdən də deyirdi: çə əlyazmasını yandırmışam. Axı mən

“Yəqin, bilmək istəyirəm ki, mən o kabus- çox gənc idim və gənclər də, adətən, bu

ların əlindən qurtulmuşam, ya yox?!” “Ka- günlə, bəlkə, bir az gələcəklə yaşayırlar.

bus” deyəndə Berlinə gəldiyi günə qədər Digər tərəfdən də, onların hamısı Kafka-

ona əzab verənləri nəzərdə tuturdu. Onla- nın özünü özündən xilas etməsi üçün va-

rı xatırlayanda dəli olmaq dərəcəsinə ça- sitə idi və ona elə gəlirdi ki, Berlində keç-

tırdı. Sanki onu qəsdən özündən çıxarırdı- mişin zülmlərindən, doğrudan da, azad

lar. Öz ruhunu bu “kabus”lardan təmizlə- olub. Ancaq bu keçmiş çətinliklər onun