Page 223 - 2017-4
P. 223
işli şərait yaradır. Bu üçlük: “kütlə Ciddi çatışmazlıqlardan biri, birincilər- 223
zövqü” – “müəllif zövqü” – “tənqid zövqü” dən biri budur ki, tənqidimiz klassikləri – 2017
arasındakı belə bir üzvi birlik, vəhdət bi- həm də yalnız milli klassikləri yox – ədəbi
zim “Söz azadlığı” dövrümüzün ən ciddi prosesin faktına çevirə bilməyib və siz elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib?
bədii-estetik və nəzəri problemlərindən saytların, mətbuatın cürbəcür ədəbi sor-
biri, hətta birincisidir. ğularına, cürbəcür “top”lara fikir verin,
klassiklər o siyahılarda axırıncı yerlərə
Yaxşı, problemi dedik, bəs nə etmək düşürlər, ya da heç düşmürlər. Klassiklər
lazımdır, əlac nədədir? və ədəbi proses – onların bir-biri ilə əla-
qəsi, hətta düşünürəm ki, bir-birini ta-
Mən tam əminəm ki, əlac – yenə də mamlaması ən mühüm amillərdən biridir,
elə “Söz azadlığı”nın özündədir. bizim ədəbi proses isə bunun fövqündə-
dir.
“Söz azadlığı”nın həm bədii, həm də
nəzəri ədəbiyyata pozitiv müdaxiləsi o Klassiklər bütün epoxaların müasiri
qədər təbii (dialektik!) və güclüdür ki, yu- olduqları kimi, həmin epoxaların ədəbi
xarıda dediyim həmin üçlük bu pozitiv prosesində də iştirak edirlər (yaxud et-
müdaxilənin qarşısını kəsməkdə acizdir məlidirlər!) və hərgah belə olmasaydı,
və belə olmasaydı, nə Evripidin pyesləri, ədəbi ənənədən, ədəbi estafetdən (yəni
nə də Apuleyin romanı yazılardı, bəşəri inkişafdan!) hansı söhbət gedə bilərdi?
ədəbiyyatın tarixində nə Servantes, nə Ədəbi prosesdə bədii-estetik zövqün for-
Şekspir, nə də Füzuli ucalıqları yaranar- malaşmasında klassiklərin rolunu onların
dı. Ancaq bu pozitiv müdaxilə effektinin özlərindən başqa kim əvəz edə bilər?
zaman problemi var – bir var, “Söz azad-
lığı” şəraitində məqsədə doğru təbii (tə- Son 25 ildə bizim ədəbiyyatşünaslığı-
ləb olunan!) sürətlə gedəsən, bir də var, mız klassiklərimizlə, ümumiyyətlə, ədəbi
geri qala-qala, ətalət içində addımlaya- irsimizlə bağlı çox iş görmüşdür (bu, ayrı-
san. ca bir söhbətin mövzusudur), ancaq klas-
siklər heç vəchlə yalnız elm çərçivələrinə
Həqiqət isə bundan ibarətdir ki, bu sığışmır, onların yaradıcılığı canlı orqa-
gün bizdə ədəbiyyatın elə nümunələri ya- nizmdir və onların canlı ədəbi prosesdə
ranır ki, onlarla müqayisədə Koelyonun, iştirak etmələri zamanından və ictimai for-
yaxud Şeltonun əsərləri şedevrdir və bu- masiyasından asılı olmayaraq, bütün
nun ciddi bir səbəbi də ondadır ki, bizim dövrlərin bədii və nəzəri sifarişidir – bu
tənqidimizdə “Söz azadlığı” kütlə zövqünün isə artıq ədəbiyyatşünaslığın yox, ədəbi
formalaşması və tələbatının ödənilməsi tənqidin işidir.
üçün daha artıq münbit zəmin yaradıb.
Nə üçün? Məsələ burasındadır ki, kəmiy- Bu gün “Don Kixot” son dərəcə müa-
yət ilə keyfiyyət arasındakı tənasüb nəti- sir bir əsər deyilmi? Hamletin hiss-həyə-
cəsində kütlə zövqü Azərbaycan ədəbi canları hansı müasirimizə yaddır? Qəzet-
tənqidinin özünə sirayət etməyə, onun çi Rza bu günün – bu sözün gurultusun-
özünün nəzəri-estetik meyarlarını (əslin- dan çəkinməyək – parlaq tipajı deyilmi?
də, meyarsızlığını) müəyyənləşdirməyə “Millət necə tarac olur, olsun, nə işim var?
başlayıb və bu məqamda mən bir küll ha- Düşmənlərə möhtac olur, olsun, nə işim
lında tənqidimizin ədəbi prosesə gətirə var?” – deyən Sabir qəhrəmanı necə?
bilmədiyi bəzi problemlərin üzərində da-
yanmaq istəyirəm.
zövqü” – “müəllif zövqü” – “tənqid zövqü” dən biri budur ki, tənqidimiz klassikləri – 2017
arasındakı belə bir üzvi birlik, vəhdət bi- həm də yalnız milli klassikləri yox – ədəbi
zim “Söz azadlığı” dövrümüzün ən ciddi prosesin faktına çevirə bilməyib və siz elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib?
bədii-estetik və nəzəri problemlərindən saytların, mətbuatın cürbəcür ədəbi sor-
biri, hətta birincisidir. ğularına, cürbəcür “top”lara fikir verin,
klassiklər o siyahılarda axırıncı yerlərə
Yaxşı, problemi dedik, bəs nə etmək düşürlər, ya da heç düşmürlər. Klassiklər
lazımdır, əlac nədədir? və ədəbi proses – onların bir-biri ilə əla-
qəsi, hətta düşünürəm ki, bir-birini ta-
Mən tam əminəm ki, əlac – yenə də mamlaması ən mühüm amillərdən biridir,
elə “Söz azadlığı”nın özündədir. bizim ədəbi proses isə bunun fövqündə-
dir.
“Söz azadlığı”nın həm bədii, həm də
nəzəri ədəbiyyata pozitiv müdaxiləsi o Klassiklər bütün epoxaların müasiri
qədər təbii (dialektik!) və güclüdür ki, yu- olduqları kimi, həmin epoxaların ədəbi
xarıda dediyim həmin üçlük bu pozitiv prosesində də iştirak edirlər (yaxud et-
müdaxilənin qarşısını kəsməkdə acizdir məlidirlər!) və hərgah belə olmasaydı,
və belə olmasaydı, nə Evripidin pyesləri, ədəbi ənənədən, ədəbi estafetdən (yəni
nə də Apuleyin romanı yazılardı, bəşəri inkişafdan!) hansı söhbət gedə bilərdi?
ədəbiyyatın tarixində nə Servantes, nə Ədəbi prosesdə bədii-estetik zövqün for-
Şekspir, nə də Füzuli ucalıqları yaranar- malaşmasında klassiklərin rolunu onların
dı. Ancaq bu pozitiv müdaxilə effektinin özlərindən başqa kim əvəz edə bilər?
zaman problemi var – bir var, “Söz azad-
lığı” şəraitində məqsədə doğru təbii (tə- Son 25 ildə bizim ədəbiyyatşünaslığı-
ləb olunan!) sürətlə gedəsən, bir də var, mız klassiklərimizlə, ümumiyyətlə, ədəbi
geri qala-qala, ətalət içində addımlaya- irsimizlə bağlı çox iş görmüşdür (bu, ayrı-
san. ca bir söhbətin mövzusudur), ancaq klas-
siklər heç vəchlə yalnız elm çərçivələrinə
Həqiqət isə bundan ibarətdir ki, bu sığışmır, onların yaradıcılığı canlı orqa-
gün bizdə ədəbiyyatın elə nümunələri ya- nizmdir və onların canlı ədəbi prosesdə
ranır ki, onlarla müqayisədə Koelyonun, iştirak etmələri zamanından və ictimai for-
yaxud Şeltonun əsərləri şedevrdir və bu- masiyasından asılı olmayaraq, bütün
nun ciddi bir səbəbi də ondadır ki, bizim dövrlərin bədii və nəzəri sifarişidir – bu
tənqidimizdə “Söz azadlığı” kütlə zövqünün isə artıq ədəbiyyatşünaslığın yox, ədəbi
formalaşması və tələbatının ödənilməsi tənqidin işidir.
üçün daha artıq münbit zəmin yaradıb.
Nə üçün? Məsələ burasındadır ki, kəmiy- Bu gün “Don Kixot” son dərəcə müa-
yət ilə keyfiyyət arasındakı tənasüb nəti- sir bir əsər deyilmi? Hamletin hiss-həyə-
cəsində kütlə zövqü Azərbaycan ədəbi canları hansı müasirimizə yaddır? Qəzet-
tənqidinin özünə sirayət etməyə, onun çi Rza bu günün – bu sözün gurultusun-
özünün nəzəri-estetik meyarlarını (əslin- dan çəkinməyək – parlaq tipajı deyilmi?
də, meyarsızlığını) müəyyənləşdirməyə “Millət necə tarac olur, olsun, nə işim var?
başlayıb və bu məqamda mən bir küll ha- Düşmənlərə möhtac olur, olsun, nə işim
lında tənqidimizin ədəbi prosesə gətirə var?” – deyən Sabir qəhrəmanı necə?
bilmədiyi bəzi problemlərin üzərində da-
yanmaq istəyirəm.
