Page 222 - 2017-4

qidimizin “Söz azadlığı” sınağından məğ- bədii-estetik siqləti bu dərəcədə bir kütlə-

lubiyyətlə çıxmağına gətirib çıxara bilər viliklə üst-üstə düşür? Şəxsən mən heç

(ümid edək ki, hələ gec deyil!), çünki hə- vəchlə bunu deyə bilmərəm. Eləcə də ən

min “nələr və necələr” içində istedadın çox satılan və təbii ki, buna görə də ən

mövcud olub-olmamasının ədəbi liberal- çox nəşr olunan Sidli Şelton və başqala-

lıq üçün qətiyyən əhəmiyyəti yoxdur. rı.

Səviyyəsiz kitablar və ədəbi proses- Son zamanlar “yeni rus kinosu”, ya-

də bu səviyyəsiz kitablara səviyyəsiz xud Hollivud filmləri haqqında yazan sə-

münasibətin kəmiyyət üstünlüyü kütlə nətşünasların məqalələrində “blokbaster”

zövqünü qloballaşdıraraq, həqiqi ədəbiy- termininə tez-tez rast gəlirik. “Blokbaster”

yata marağı öldürəcək və sonralar bu – yəni kütlə və qazanc üçün çəkilmiş film-

maraqsızlıq kirini yuyub təmizləmək asan lər (“kassa filmləri”) və düşünürəm ki, qa-

olmayacaq, çünki bədii-estetik zövqün tə- zanc məsələsini kənara qoysaq, bu ter-

biəti dəyişəcək və həqiqi ədəbiyyat (Şeks- min bizim ədəbi proses üçün də səciyyə-
pir, Servantes, Molyer ədəbiyyatı!.. Axund- vi və təəssüf ki, əlamətdardır.
Bu fikri söyləyərkən mən blokbaster-
zadə, Məmmədquluzadə, Sabir ədəbiy-
222 yatı!..) təbii şəkildə kütlə zövqünə tamam də iki bir-birinə əks qütb görürəm: bir var,
yad olacaq, bu isə milli-mənəvi faciədir. kütlə zövqünü əsas götürüb şüurlu surət-
2017 Kütlə zövqü problemi yalnız bu gü- də, daha doğrusu, öz istedadının yönünə
nün, yalnız da bizim problemimiz deyil və uyğun “blokbaster” yazırsan və uğur qa-
bu sözləri yazarkən indi, bəlkə də, əcaib zanırsan. Misal üçün, Edqar Podan, Aqa-
görünən faktlar, ədəbi hadisələr yada ta Kristidən tutmuş, Braun kimi yazıçılara
qədər roman və hekayələri, ya da artıq
elçin. Söz azadlığı tənqidimizə nə verib? düşür. Misal üçün, güman edirəm ki, bir- janrlaşmış triller nümunəsi kimi Artur Hey-
cə elə bu fakt az söz demir: 19-cu əsrin linin “Aeroport” romanı, yaxud da bizdə
otuzuncu illərində Rusiyada kütlə zövqünün Çingiz Abdullayevin romanları – bu tipli
yaratdığı dəb Vladimir Benediktovu Puş- ədəbiyyatın oxucuları arasında intellek-
kindən daha məşhur, daha çox sevilən, tuallar, savadlı, yuxarıda dediyim həmin
daha çox oxunan şairə çevirmişdi, bu gün “istedadlı oxucular” da az deyil. Xatırlayı-

isə onu yalnız mütəxəssislər yada salır. ram, vaxtı ilə Kapotenin “Soyuqqanlı qətl”
Müasir dövrdə, kommunikasiya və tex- sənədli detektiv romanı “İnostrannaya li-
nologiyanın, xüsusən internetin görünmə- teratura” jurnalında çap olunandan sonra
miş bir sürətlə irəliləyişi sayəsində kütlə necə bir maraq oyatmışdı və o jurnalı bir-
zövqü ədəbiyyatı dünya səviyyəsində is- birimizə ötürüb oxumaqdan səhifələri nə
tehsala çevirməyə başlayıb. Baxın, Pau- günə düşmüşdü. Bir də var ki, bədii əsər
lo Koelyonun əsərləri bu gün bütün dünya- müəllifinin özünün də zövqü kütlə zövqü
da çap olunur, onun kitablarının tirajı ilə səviyyəsindədir və dərd burasındadır ki,

hər hansı bir klassikin əsərlərinin tirajı rə- “Söz azadlığı” müəllif zövqü ilə kütlə

qabət apara bilməz. Bilmirəm, Azərbay- zövqünün üst-üstə düşməsi nəticəsində

can dilinə də tərcümə edilib, ya yox, an- “yaranan” yazıların meydana çıxması, ey-

caq biz deyə bilərikmi ki, Koelyonun əsər- ni səviyyəli zövqlə yazılmış məqalələrlə

lərinin (Borxesin təkrarı dərəcəsində bir (məqaləciklərlə) ədəbi prosesdə işıqlan-

təsir ilə yazılmış elə həmin “Kimyagər”in) dırılması (qiymətləndirilməsi!) üçün də əl-