Page 176 - "Xəzər" 2017
P. 176
dır, nadan insanların gözünə kül üfürürlər. baş verənlər substansiyasız necə mümkün
Onların arasında ulduzlara baxıb gələ- ola bilir? Ancaq bunlar çeynənmiş sual-
cəkdən xəbər verən, hətta sehrbazların lardır. Onların fikrincə, elə məsələlər var
da söz verə bilmədiyi möcüzələri vəd ki, həqiqətən də, böyük ilahiyyatçılara la-
edənlər də var və bəxtlərindən, hələ bütün yiq mətləblərdir, belə şeylərdən söz düşən-
bunlara inananlar da tapılır. də onlar vəcdə gəlirlər: Bu ilahi doğuş
53. İlahiyyatçılara gəldikdə isə, dü- məhz hansı məqamda baş verib? İsanın
şünürəm ki, bu mətləbin üstündən sükut- Tanrının oğlu olmağı təkrar olunandırmı?
la keçmək, Kamarina bataqlığına toxun- Ata Tanrının oğluna nifrət edə bilməsi eh-
mamaq1, bu zəhərli bitkiyə əl vurmamaq timalı doğrudurmu? Tanrı qadına, iblisə,
daha yaxşı olardı. Çünki həddən ziyadə eşşəyə, balqabağa və ya daşa çevrilə bi-
təkəbbürlü və tündməcazdırlar. Bir də lərmi? Tutaq ki, birdən çevrilə bilsəydi, bu
gördün, altı yüz konklyuzioları2 ilə birlikdə balqabaq dini təbliğ etməyi, möcüzə göstər-
üstümə hücum çəkər, sözlərimi geri məyi, xaç əzablarını qəbul etməyi baca-
götürməyi tələb edər, əks halda, dərhal rardımı? Bəs Petrus bunu İsanın bədəni
məni kafir adlandırmaqdan çəkinməzlər. xaçdan asılı ikən etsəydi, hansı ibadətə
176 Axı onlar özlərinə lazım olmayan insanla- üstünlük verərdi? Yaxud bu vaxt İsaya
rı həmin bu ildırımları ilə qorxutmağa adət
2017 ediblər. Bu insanlar yaxşılıqlarımı o qə- hələ də insan demək olardımı? Nəhayət,
görəsən, cisim dirildikdən sonra – onlar
dər həvəslə qəbul etməsələr də, mənə ac və susuz qalmayacaqlarına elə indi-
bir xeyli borcları var. Onlar mənim Filavti-
yamın iltifatları ilə özlərini göyün yeddinci dən təminat almaq istəyirlər – yeyib-iç-
qatında hiss edir, bütün yerdə qalan ölə- məyə icazə veriləcəkdimi?
rilərə isə çirkab içərisində eşələnən hey-
Anlayışlara, münasibətlərə, formala-
vanat kimi – ikrahla, sanki yazıqları gəlir- ra, mahiyyət və xüsusiyyətlərə aid olan
Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi miş kimi baxırlar. Özlərini hərbi qaydada saysız-hesabsız zəriflikləri, bəlkə də, son
düzülmüş kimi magistral definitiolarla3, dərəcə qatı zülmətdə belə, heç bir yerdə
konklyuzio və korollariumlarla, aşkar və mövcud olmayan şeyləri görən Linkeos-
nəzəri propozitiolarla əhatə edərək elə dan başqa, heç kim adi gözlə seçə bil-
aradan çıxırlar ki, onları heç Vulkanusun məz. Bura həmin o qnomaları7 da əlavə
cələsi4 ilə də ələ keçirmək olmur, öz «seç- edin. Onlar elə mürəkkəb kəlamlardır ki,
kinlərinin» dərhal düşünüb tapdıqları əcaib stoiklərin paradoks deyilən orakulları on-
sözlərin köməkliyi ilə hansı vəziyyətdən ların yanında çox adi və bəsit həqiqətlər
desən çıxır, istədikləri düyünü Tenedos kimi görünür. Məsələn, onlardan birində
baltasından5 da tez kəsib atırlar. Bundan deyilir: min nəfəri yerə yıxıb boğazını
əlavə, ən müqəddəs dini sirləri də öz bil- üzmək bir kasıbın başmağına müqəddəs
dikləri kimi şərh edirlər: bu dünya hansı bazar günü yamaq vurmaqdan daha yün-
plana əsasən yaranıb-qurulub, bəşərin il- gül günahdır. Və ya: bütün yer üzünün
kin günahının illəti sonrakı nəsillərə necə yerli-dibli dağılıb məhv olması dilindən
keçib, əbədi İsa Müqəddəs Məryəmin bət- nəsə bir yalan çıxarmağa razı olmaqdan
nində hansı yollarla, hansı ölçülərdə və daha yaxşıdır. Bu zərifliklər sxolastik isti-
nə vaxt maya bağlayıb, yevxaristiyada6 qamətlərin artması nəticəsində daha ax-
Onların arasında ulduzlara baxıb gələ- ola bilir? Ancaq bunlar çeynənmiş sual-
cəkdən xəbər verən, hətta sehrbazların lardır. Onların fikrincə, elə məsələlər var
da söz verə bilmədiyi möcüzələri vəd ki, həqiqətən də, böyük ilahiyyatçılara la-
edənlər də var və bəxtlərindən, hələ bütün yiq mətləblərdir, belə şeylərdən söz düşən-
bunlara inananlar da tapılır. də onlar vəcdə gəlirlər: Bu ilahi doğuş
53. İlahiyyatçılara gəldikdə isə, dü- məhz hansı məqamda baş verib? İsanın
şünürəm ki, bu mətləbin üstündən sükut- Tanrının oğlu olmağı təkrar olunandırmı?
la keçmək, Kamarina bataqlığına toxun- Ata Tanrının oğluna nifrət edə bilməsi eh-
mamaq1, bu zəhərli bitkiyə əl vurmamaq timalı doğrudurmu? Tanrı qadına, iblisə,
daha yaxşı olardı. Çünki həddən ziyadə eşşəyə, balqabağa və ya daşa çevrilə bi-
təkəbbürlü və tündməcazdırlar. Bir də lərmi? Tutaq ki, birdən çevrilə bilsəydi, bu
gördün, altı yüz konklyuzioları2 ilə birlikdə balqabaq dini təbliğ etməyi, möcüzə göstər-
üstümə hücum çəkər, sözlərimi geri məyi, xaç əzablarını qəbul etməyi baca-
götürməyi tələb edər, əks halda, dərhal rardımı? Bəs Petrus bunu İsanın bədəni
məni kafir adlandırmaqdan çəkinməzlər. xaçdan asılı ikən etsəydi, hansı ibadətə
176 Axı onlar özlərinə lazım olmayan insanla- üstünlük verərdi? Yaxud bu vaxt İsaya
rı həmin bu ildırımları ilə qorxutmağa adət
2017 ediblər. Bu insanlar yaxşılıqlarımı o qə- hələ də insan demək olardımı? Nəhayət,
görəsən, cisim dirildikdən sonra – onlar
dər həvəslə qəbul etməsələr də, mənə ac və susuz qalmayacaqlarına elə indi-
bir xeyli borcları var. Onlar mənim Filavti-
yamın iltifatları ilə özlərini göyün yeddinci dən təminat almaq istəyirlər – yeyib-iç-
qatında hiss edir, bütün yerdə qalan ölə- məyə icazə veriləcəkdimi?
rilərə isə çirkab içərisində eşələnən hey-
Anlayışlara, münasibətlərə, formala-
vanat kimi – ikrahla, sanki yazıqları gəlir- ra, mahiyyət və xüsusiyyətlərə aid olan
Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi miş kimi baxırlar. Özlərini hərbi qaydada saysız-hesabsız zəriflikləri, bəlkə də, son
düzülmüş kimi magistral definitiolarla3, dərəcə qatı zülmətdə belə, heç bir yerdə
konklyuzio və korollariumlarla, aşkar və mövcud olmayan şeyləri görən Linkeos-
nəzəri propozitiolarla əhatə edərək elə dan başqa, heç kim adi gözlə seçə bil-
aradan çıxırlar ki, onları heç Vulkanusun məz. Bura həmin o qnomaları7 da əlavə
cələsi4 ilə də ələ keçirmək olmur, öz «seç- edin. Onlar elə mürəkkəb kəlamlardır ki,
kinlərinin» dərhal düşünüb tapdıqları əcaib stoiklərin paradoks deyilən orakulları on-
sözlərin köməkliyi ilə hansı vəziyyətdən ların yanında çox adi və bəsit həqiqətlər
desən çıxır, istədikləri düyünü Tenedos kimi görünür. Məsələn, onlardan birində
baltasından5 da tez kəsib atırlar. Bundan deyilir: min nəfəri yerə yıxıb boğazını
əlavə, ən müqəddəs dini sirləri də öz bil- üzmək bir kasıbın başmağına müqəddəs
dikləri kimi şərh edirlər: bu dünya hansı bazar günü yamaq vurmaqdan daha yün-
plana əsasən yaranıb-qurulub, bəşərin il- gül günahdır. Və ya: bütün yer üzünün
kin günahının illəti sonrakı nəsillərə necə yerli-dibli dağılıb məhv olması dilindən
keçib, əbədi İsa Müqəddəs Məryəmin bət- nəsə bir yalan çıxarmağa razı olmaqdan
nində hansı yollarla, hansı ölçülərdə və daha yaxşıdır. Bu zərifliklər sxolastik isti-
nə vaxt maya bağlayıb, yevxaristiyada6 qamətlərin artması nəticəsində daha ax-
