Page 178 - "Xəzər" 2017

ola biləcək Paulusun deyişmələri, müba- hərbi koqortaların əvəzinə, türklərin və

hisələri, şəcərələri və özü dediyi kimi, di- sarasinlərin üstünə çığırqan skotistlərı,

gər sözləşmələri bu qədər tez-tez pislə- inadcıl okkamistlərı, məğlubedilməz al-

məyi özünə qıydığına inandıra bilməz. bertistləri və bütün yerdə qalan sofist dəs-

Hətta əsaslandırmanın bütün hiylələrin- təsini göndərsəydilər, çox ağıllı hərəkət

dən xəbərdar olsaydı belə, o vaxtların edər, ən gözəl döyüşün və indiyə qədər

bütün disput və çəkişmələri bizim bugü- görünməmiş bir qələbənin şahidi olardı-

nkü ilahiyyat doktorlarının Xrizipposun15 lar. Həqiqətən də, onların belə zərifliyin-

zərifliyi, məlahəti ilə müqayisədə, kobud dən od tutub yanmamaqdan ötrü kim bu

və gülünc görünərdi. Ancaq bu doktorlar qədər soyuqluq göstərə bilər? Kim onla-

çox təvazökar insan olduqlarına görə rın kəskinliyini təqdir etməyəcək qədər

apostolların yazılarında nəsə kobud və kütbeyindir? Kim bu qatı zülmətdə nəsə

ya səviyyəsiz bir şeylə qarşılaşanda onu bir şey seçə biləcək qədər itigözlüdür?

pisləmir, ədəblə şərh edirlər. Onlar yazı- Ancaq sizə elə gələ bilər ki, az qala

ların qədimliyinə də, apostol adına da hə- bunların hamısını zarafat xatirinə söylə-

mişə hörmət göstərirlər. Herkulesə and yirəm. İlahiyyatçıların özlərinin də içəri-
178 olsun ki, belə şeylərdə onlardan nəsə sində bu cəfəng din fırıldaqlarından ödü
2017 açıqlama tələb etmək ədalətsizlik olardı, ağzına gələn bəzi oxumuşlar var və buna
çünki onlar bu barədə müəllimlərindən qətiyyən təəccüb etmirəm. Onlara küfrlə
bir kəlmə də eşitməyiblər. Әgər bu cür nifrət bəsləyən, izah etməkdən daha çox,
müti sitayişdən ötrü bizə bağışlanmış bu
Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi məqamlar Xətibdə, Bazilioda16 və ya İe- cür əsrarəngiz şeylər barədə fikir yürütmə-
ronimusda rast gəlinirsə, onda belə bir yi, bütpərəstlərdən mənimsədikləri dia-
qeyd kifayət edir: «Müzakirə olunmur». lektik hiylələrə əl ataraq bəhsə girməyi,
Onlar bütpərəst filosofları, həmçinin təbi- ilahi müqəddəsliyin aliliyini soyuq, iyrənc
ətləri etibarı ilə inadlı olan yəhudiləri in- sözlərlə və kəlamlarla ləkələməyi natə-
kar edirdilərsə, buna sillogizmləri ilə de- miz ağızla şərh olunan ən böyük şərəf-
yil, daha çox öz möcüzələri və mömin sizlik sayanlar da var. Ancaq bu arada,
həyatları ilə nail olurdular. Üstəlik, onla- haqqında bəhs etdiyimiz həmin ilahiyyat-
rın rəqiblərindən heç biri Scotusun «Qu- çılar özlərindən razı halda, xoşbəxtcəsi-
odlibetum»unu17 belə anlamaq iqtidarın- nə gəzir, özlərinə çəpik calır, gecə-gündüz

da deyildi. Әgər bu zümrəni fitə basacaq öz əttökən, çeynənmiş yalanlarına elə
qədər kobud, qanmaz, abırsız deyilsə, iki uyurlar ki, İncili və ya Paulusun məktub-
sehrbazın bir-biri ilə yarışdığı və ya iki larını heçolmasa bircə dəfə açıb vərəqlə-

sehrli qılınc sahibinin bir-biri ilə vuruşdu- məyə belə boş vaxtları qalmır. Onlar mək-

ğu kimi çəkişmələr zamanı bərabər döyüşə təblərdə də bu cür cəfəng şeylər söyləyə-

atılmaq üçün yetişməyibsə, bu gün hansı rək elə zənn edirlər ki, şairlərin yazdıqla-

bütpərəst, hansı dönük, belə incəliklərin rında Atlas göy qübbəsini çiyinlərində sax-

qarşısında baş əyməzdi? Bu halda, hər ladığı kimi, onlar da öz sillogizmlərinin

şey sapları buraxan Penelopeni xatırla- gücü ilə sanki elə bu saat uçub dağılma-

dır. Mənim fikrimcə, əgər xristianlar çox- ğa hazırlaşan kainat kilsəsini tutub saxla-

dan bəri uğurla apardıqları müharibədəki yırlar18. Bəs, sizcə, müqəddəs yazıları