Page 77 - "Xəzər"
P. 77
ərzində iki dəfə bu cür xoşbəxtlik ki, Rusiya İmperiyası ilə zarafat etmək ol- 77
yaşamaq mənim özümü də heyrətə salır: maz, yalan ilə, hiylə ilə, manevrlərlə heç 2016
bu nədir belə, Yaradan məni xoşbəxt nə əldə edə bilməyəcəklər. Yaradanın
insan etmək fikrinə düşüb? hökmü belədir ki, onların hamısı sözsüz- Elçin. Baş
şərtsiz Rusiyanın tərkibinə daxil olmalıdır
Mən heç bir ölkədə Azərbaycanda və Yaradanın bu hökmü əbədidir. Cavad
olan qədər şairə rast gəlməmişəm. Hansı xan isə Yaradanın bu hökmünün əleyhinə
məşhur bəyi, mülkədarı, zadəganı, savadlı çıxdı və mən Gəncəyə hücum etməyə
birisini soruşursan, məlum olur ki, bu məcbur oldum. Cavad xan Don Kixot kimi,
adam eyni zamanda şairdir. Bunların əlinə qılınc alıb, şanlı rus ordusuna qarşı
keçmiş məşhur hökmdarları, sərkərdələri vuruşdu və özü də, oğlu da bu vuruşda
həm də şair olublar. Bir sözlə, Kolya, həlak oldu.
qələm bunlar üçün doğma və əzizdir,
ancaq bu Azərbaycan xanlarının məharətli Mən onu dilə tutmaqdan yorulmuşdum
hiyləgər olmaqlarına, qucaqlaşıb öpüşərək və son məktubumda ona yazmışdım ki,
bir-birlərinə xəyanət etmələrinə mane ol- “qartal milçəklə nə qədər danışıq
mur. Bu kiçik satraplar xanlıqlarını aparmalıdır?” Ancaq sənə deməliyəm ki,
təbəələrinin yox, öz kiçik hökmdar Kolya, Cavad xan sübut etdi ki, o, milçək
taxtlarının, şəxsi var-dövlətlərinin marağı deyildi, şəxsiyyət idi. Düzdür, bu yerlərdə
ilə idarə edirlər. bu cür qartallar nə qədər az olsa, bizim
üçün bir o qədər sərfəlidir, ancaq o, layiqli
Gəncə xanı Cavad xan bu tipli xanlar- rəqib idi və mən onun oğlu ilə birlikdə
dan seçilirdi. O, Qacarlar nəslindən idi, həlak olmasına təəssüf edirəm. Mən əmr
ancaq Gəncə xanlığının müstəqilliyini etdim ki, onu hörmətlə Yelizavetpol
saxlamağa çalışırdı. Mən ona dəfələrlə müsəlmanlarının Cümə məscidinin
məktub yazıb, bizim təbəəliyimizə keçməyi, həyətində dəfn etsinlər və bu, Rusiya
Gəncə qalasının qapısını açıb təslim mərhəmətini və alicənablığını, elə bilirəm
olmasını təklif etdim, titulunu, daxili ki, yaxşı nümayiş etdirdi, aborigenlərə
idarəçiliyini saxlayacağımıza onu əmin çox təsir etdi. Cavadın xanımı 10 yaşlı
etməyə çalışdım, ancaq hər dəfə də mənə qızı ilə əsir düşmüşdü. Bu xanım Şəki
təhqiramiz cavablar yazdı. Bax, mənə nə xanı Məhəmməd Həsən xanın bacısı idi
yazırdı: “Görünür, bədbəxt qədəriniz sizi və məndən xahiş etdi ki, onu əsirlikdən
Peterburqdan dartıb bura gətirib və siz azad edib, qızı ilə birlikdə qardaşının
burada o əcəlin zərbəsindən qurtulmaya- yanına getməyinə izn verim. Mən buna
caqsınız!” da razılıq verdim və onun xanımını qızı
ilə birlikdə Şəkiyə yola saldılar.
Ancaq əcəl zərbəsini onun özünə vur-
du. Kolya, mən hədsiz dərəcədə fəxr
edirəm ki, yalnız Azərbaycanın deyil, bütün
Gəncə yalnız Azərbaycanın yox, bütün Şərqin ən qədim şəhərlərindən biri, ən
Zaqafqaziyanın mühüm və nüfuzlu qədim elm və mədəniyyət mərkəzi bu
xanlıqlarından biri idi və onun ram edilməsi gün artıq ülyahəzrətin adını daşıyır, indi
bir tərəfdən bizim üçün strateji baxımdan dünya xəritəsində Gəncə adlı şəhər yoxdur,
çox mühüm idi, o biri tərəfdən də böyük- Yelizavetpol şəhəri var və bu, əbədidir.
lü-kiçikli bütün Zaqafqaziya hakimlərinə
dərs olacaqdı, onlar başa düşəcəkdilər
yaşamaq mənim özümü də heyrətə salır: maz, yalan ilə, hiylə ilə, manevrlərlə heç 2016
bu nədir belə, Yaradan məni xoşbəxt nə əldə edə bilməyəcəklər. Yaradanın
insan etmək fikrinə düşüb? hökmü belədir ki, onların hamısı sözsüz- Elçin. Baş
şərtsiz Rusiyanın tərkibinə daxil olmalıdır
Mən heç bir ölkədə Azərbaycanda və Yaradanın bu hökmü əbədidir. Cavad
olan qədər şairə rast gəlməmişəm. Hansı xan isə Yaradanın bu hökmünün əleyhinə
məşhur bəyi, mülkədarı, zadəganı, savadlı çıxdı və mən Gəncəyə hücum etməyə
birisini soruşursan, məlum olur ki, bu məcbur oldum. Cavad xan Don Kixot kimi,
adam eyni zamanda şairdir. Bunların əlinə qılınc alıb, şanlı rus ordusuna qarşı
keçmiş məşhur hökmdarları, sərkərdələri vuruşdu və özü də, oğlu da bu vuruşda
həm də şair olublar. Bir sözlə, Kolya, həlak oldu.
qələm bunlar üçün doğma və əzizdir,
ancaq bu Azərbaycan xanlarının məharətli Mən onu dilə tutmaqdan yorulmuşdum
hiyləgər olmaqlarına, qucaqlaşıb öpüşərək və son məktubumda ona yazmışdım ki,
bir-birlərinə xəyanət etmələrinə mane ol- “qartal milçəklə nə qədər danışıq
mur. Bu kiçik satraplar xanlıqlarını aparmalıdır?” Ancaq sənə deməliyəm ki,
təbəələrinin yox, öz kiçik hökmdar Kolya, Cavad xan sübut etdi ki, o, milçək
taxtlarının, şəxsi var-dövlətlərinin marağı deyildi, şəxsiyyət idi. Düzdür, bu yerlərdə
ilə idarə edirlər. bu cür qartallar nə qədər az olsa, bizim
üçün bir o qədər sərfəlidir, ancaq o, layiqli
Gəncə xanı Cavad xan bu tipli xanlar- rəqib idi və mən onun oğlu ilə birlikdə
dan seçilirdi. O, Qacarlar nəslindən idi, həlak olmasına təəssüf edirəm. Mən əmr
ancaq Gəncə xanlığının müstəqilliyini etdim ki, onu hörmətlə Yelizavetpol
saxlamağa çalışırdı. Mən ona dəfələrlə müsəlmanlarının Cümə məscidinin
məktub yazıb, bizim təbəəliyimizə keçməyi, həyətində dəfn etsinlər və bu, Rusiya
Gəncə qalasının qapısını açıb təslim mərhəmətini və alicənablığını, elə bilirəm
olmasını təklif etdim, titulunu, daxili ki, yaxşı nümayiş etdirdi, aborigenlərə
idarəçiliyini saxlayacağımıza onu əmin çox təsir etdi. Cavadın xanımı 10 yaşlı
etməyə çalışdım, ancaq hər dəfə də mənə qızı ilə əsir düşmüşdü. Bu xanım Şəki
təhqiramiz cavablar yazdı. Bax, mənə nə xanı Məhəmməd Həsən xanın bacısı idi
yazırdı: “Görünür, bədbəxt qədəriniz sizi və məndən xahiş etdi ki, onu əsirlikdən
Peterburqdan dartıb bura gətirib və siz azad edib, qızı ilə birlikdə qardaşının
burada o əcəlin zərbəsindən qurtulmaya- yanına getməyinə izn verim. Mən buna
caqsınız!” da razılıq verdim və onun xanımını qızı
ilə birlikdə Şəkiyə yola saldılar.
Ancaq əcəl zərbəsini onun özünə vur-
du. Kolya, mən hədsiz dərəcədə fəxr
edirəm ki, yalnız Azərbaycanın deyil, bütün
Gəncə yalnız Azərbaycanın yox, bütün Şərqin ən qədim şəhərlərindən biri, ən
Zaqafqaziyanın mühüm və nüfuzlu qədim elm və mədəniyyət mərkəzi bu
xanlıqlarından biri idi və onun ram edilməsi gün artıq ülyahəzrətin adını daşıyır, indi
bir tərəfdən bizim üçün strateji baxımdan dünya xəritəsində Gəncə adlı şəhər yoxdur,
çox mühüm idi, o biri tərəfdən də böyük- Yelizavetpol şəhəri var və bu, əbədidir.
lü-kiçikli bütün Zaqafqaziya hakimlərinə
dərs olacaqdı, onlar başa düşəcəkdilər
