Page 218 - "Xəzər"

yaradıcılığının dünya nəsrinə, Bekket arasında hörməti və etibarı var idi və

yaradıcılığının isə dünya dramaturgiyasına “Samizdat” “nəşrlərini” də mən Moskvada

təsiri yalnız ədəbiyyatşünaslıqda yox, olarkən çox zaman ondan bir günlük, iki

ümumiyyətlə, dünya ictimai fikrində günlük alıb, oxuyub, qaytarırdım.

mübahisəsiz fakta çevrilmişdir. Deyəsən, mən çox uzaqlara getdim.

Semyuel Bekket və Ejen İonesko – Doğrusunu deyim ki, “Qodonu

dünya dramaturgiyasında və teatr gözləyərkən” məndə güclü, ancaq ikili

sənətində “Absurd teatrı” estetik hadisəsini təəssürat yaratmışdı: bu, bir tərəfdən,

yaratmış dramaturqlardır və Bekketin uzağa (Şekspirə, L.de Veqaya, Molyerə…)

1948-ci ildə yazdığı “Qodonu gözləyərkən” getmirəm, elə yaxın keçmişimizin ilk

pyesi isə XX əsrin ən məşhur pyeslərindən növbədə Çexov, eləcə də O.Nil, B.Şou,

biri, bəlkə də, birincisidir. Pirandello, Brext, Tenessi Uilyams, Anuy,

Sosializm realizminin ədəbiyyatın, Miller və b. böyük realist dramaturqları

sənətin inkişafı və axtarışları prosesində yüksək qiymətləndirən bir oxucu (və gənc

dünyada yaranan hər hansı bir yeni ədəbi- yazıçı) kimi mənim üçün həm gözlənilməz,

estetik cərəyanı yaxına buraxmadığı bir həm də ədəbiyyatın ən adi qayda-

218 dövrdə, bəzi əsərlər Moskvadakı gizli qanunlarından kənara çıxmış qeyri-adi

“Samizdat”larda adi yazı makinası ilə çap bir təəssürat idi, digər tərəfdən isə bu
2016 olunub yayılırdı və 1970-ci illərin sonlarında pyes sübut edirdi ki, həmin “adi ədəbiyyat

“Yunost” jurnalında nəsr şöbəsinin müdiri qayda-qanunlarından” kənarda da böyük

M.Ozerova “Qodonu gözləyərkən”in ədəbiyyat yaratmaq mümkündür.

“Samizdat” “nəşrini” (əldən-ələ keçmiş Aradan mənim ədəbiyyat haqqında

əzik-üzük qrankaları!) oxumaq üçün bir düşüncələrim, ədəbi götür-qoylarım, saf-

günlük mənə vermişdi. çürüklərimlə dolu bir onillik keçdi və 1980-

Yeri düşmüşkən, deyim ki, Meri ci illərin sonlarında – SSRİ-nin dağılmaq

Lazarevna Ozerova SSRİ Yazıçılar ərəfəsində olduğu dövrdə artıq Moskvanın

İttifaqının nüfuzlu və işgüzar katibi (o böyük nəşriyyatları Bekketin əsərlərini

zamankı ədəbiyyat “generallarından” biri), nəşr etməyə başladı, Mən bu yazıçının

tənqidçi Vitali Ozerovun xanımı idi və romanlarını, pyeslərini oxuduqca bir daha

dünyanın qəribə işlərindən biri də bu idi aydın olurdu ki, adi, yaxud qeyri-adi

Elçin. Pauzaların dedikləri ki, Vitali Ozerov nə dərəcədə sosrealizm “ədəbiyyat qanunları” anlayışının özü

müdafiəçilərindən (və nəzəriyyəçilərindən) tamamilə şərti, hətta ədəbiyyatın

biri, rəsmi ədəbiyyat funksioneri idisə (hər mahiyyətinə, missiyasına zidd bir

halda zahirən belə idi), milliyətcə yəhudi anlayışdır.

olan mədəni və xeyirxah Meri Lazarevna Bekketin trilogiyasındakı (“Molloy”,

bir o qədər açıqfikirli bir qadın idi. O “Malon ölür”, “Adsız”) və dramatur-

zaman mən “Yunost” jurnalının gənc giyasındakı (“Xoşbəxt günlər”, “Oyunun

müəlliflərindən biri idim və Meri Lazarevna sonu!”, “Kreppin son lenti” və s.) həyata

ilə aramızda qarşılıqlı etibara söykənən münasibətdə mənasızlığın, yeknəsəqliyin,

məhrəmanə bir münasibət yaranmışdı. anlaşılmazlığın, paradoksun bədii ifadəsi,

Onun Moskva ziyalıları, xüsusən sosre- əslində (söyləyəcəyim bu fikir nə qədər

alizm və ümumiyyətlə, Sistem müxalifləri qəribə səslənsə də!), əsrlərdən üzü bu