Page 261 - 2017-4
P. 261
– Brodveydə çalışarkən həm arxetip, Digər nümunəyə müraciət edək. Stanis- 261
həm də jestdən istifadə edə bilərdik. lavski “Müfəttiş” əsərini səhnələşdirəndə 2017
Bunu fərdi qaydada tətbiq etmək mənə jestlər və arxetiplər barədə heç nə
mümkündür? Yəni heç rejissor da deməmişdi. Əvəzində belə bir psixoloji Mixail Çexov. Peşəkar aktyorluq dərsləri
bilməsin ki, bizim bu barədə məluma- fənd təklif etmişdi. Yeri gəlmişkən,
tımız var? sonradan məlum oldu ki, bu fənd rol üçün
açar rolunu oynayırmış... Nə isə, Stanis-
– Ola bilsin ki, həmkarlarınız bununla lavski təklif etdi ki, bəzi şeyləri dərk edib
razılaşmasınlar. dərhal da unudum, yəni başımdan çıxarım.
Bununla da, əlimə “Müfəttiş”in psixo-
– Əgər siz jest, yaxud arxetipi logiyasını anlamaqdan ötrü açar verdi.
dəyişirsinizsə, nəticənin qəbul olunmuş Əslində, həmin açar çox əhəmiyyətsiz
son həddinə gəlib çatırsınızmı? görünürdü, ancaq xarakterin bütün gözəlliyi
məhz bunda idi. Hər şey mənasız şəkildə
– Rol üzərində işləyəndə ştamplardan öz axarı ilə gedir, lakin adi jest müfəttişin
istifadə etməmisinizsə, deməli, heç nə xarakterinin bütün incəliklərini aça bilər.
dəyişməyəcək. Yox, əgər hər şeyi dəyiş-
məyi düşünürsünüzsə və nəticənin qəbul Üçüncü nümunə kimi, “Daşqın”
olunmuş son həddinə ehtiyac yoxdursa, pyesinin adını çəkmək istərdim. Əsər
bu təqdirdə, oyunun bütün mərhələlərində tamaşaya hazırlananda psixoloji jest və
öz ifanızı, arxetipi və jesti dəyişməkdən arxetip haqqında məlumatımız yox idi.
zövq alacaqsınız. Öz həyatımdan misal Vaxtanqovla Frezer obrazına uyğun gələn
çəkim. Vaxtanqov məni “IX Erik” tama- xarakterik cəhətləri axtarırdıq. Tapdıq da!
şasına cəlb edəndə heç birimizin bu Müəyyən etdik ki, personaj nəsə itirdiyi
incəliklərdən xəbərimiz yox idi, lakin ikimiz bir şeyi tapmaq üçün daim axtarışda
də arxetipə, jestlərə can atırdıq. Jesti olmalı, vurnuxmalıdır. Bu, bütöv bir
tapanda çox mürəkkəb bir məsələ ilə psixologiya idi. Frezer mənəviyyatının bir
üzləşdik: heç cür anlaya bilmirdik ki, bu, parçasını itirmişdi və biz həmin itkini
jestin sadələşdirilmiş sahəsidir. Vaxtanqov sadələşdirib jest formasına salmalı idik.
mənə dedi: “Təsəvvürünü işə sal, elə Jest həmişə inkişafda olub genişlənməlidir.
düşün ki, səhnənin ortasında iri bir dairə Bu halda, onu daim dəyişmək imkanınız
var və sən həmin dairədən kənara çıxa olacaq.
bilmirsən, bax, bu, Eriki səciyyələndirir”.
Bununla da, bütün pyes üçün müəyyən Bir dəfə başqa hadisə ilə üzləşdim.
jest forması və danışıq tərzi müəyyən Yenə də Vaxtanqovla çalışırdım. “Daşqın”ın
etdik. Məsələn, çaşqın, hay-küylü və s. ilk tamaşasında, səhnəyə çıxmazdan əvvəl
arxetipi tapmısınızsa, tezliklə oyunun sadə ondan soruşdum ki, “rolumdan çox
formasını müəyyən edəcəksiniz. Məhz bu narazıyam, indi nə edim?” Söydü, təhqir
təqdirdə sirli jestlə qarşılaşacaqsınız, o, etdi, ancaq nədənsə məni gülmək tutdu.
rolun bütün məziyyətlərindən sizi agah Bu gülüş və daxilimdəki həyəcan birləşdi,
edəcək. Bu məsələ sadə və cəlbedici, bir göz qırpımında başqalaşdım, elə
yaxud da əhəmiyyətsiz görünə bilər. Lakin dəyişdim ki, səhnəyə çıxanda tam fərqli
inanın, bütün bunlar o deməkdir ki, siz, ifa nümayiş etdirdim. Tamaşadan əvvəl
bir aktyor kimi, inkişaf edib müəyyən belə oynamağı düşünmürdüm, çünki ev
mərhələyə çatmısınız. hazırlığımla uyğun gəlmirdi, amma
həm də jestdən istifadə edə bilərdik. lavski “Müfəttiş” əsərini səhnələşdirəndə 2017
Bunu fərdi qaydada tətbiq etmək mənə jestlər və arxetiplər barədə heç nə
mümkündür? Yəni heç rejissor da deməmişdi. Əvəzində belə bir psixoloji Mixail Çexov. Peşəkar aktyorluq dərsləri
bilməsin ki, bizim bu barədə məluma- fənd təklif etmişdi. Yeri gəlmişkən,
tımız var? sonradan məlum oldu ki, bu fənd rol üçün
açar rolunu oynayırmış... Nə isə, Stanis-
– Ola bilsin ki, həmkarlarınız bununla lavski təklif etdi ki, bəzi şeyləri dərk edib
razılaşmasınlar. dərhal da unudum, yəni başımdan çıxarım.
Bununla da, əlimə “Müfəttiş”in psixo-
– Əgər siz jest, yaxud arxetipi logiyasını anlamaqdan ötrü açar verdi.
dəyişirsinizsə, nəticənin qəbul olunmuş Əslində, həmin açar çox əhəmiyyətsiz
son həddinə gəlib çatırsınızmı? görünürdü, ancaq xarakterin bütün gözəlliyi
məhz bunda idi. Hər şey mənasız şəkildə
– Rol üzərində işləyəndə ştamplardan öz axarı ilə gedir, lakin adi jest müfəttişin
istifadə etməmisinizsə, deməli, heç nə xarakterinin bütün incəliklərini aça bilər.
dəyişməyəcək. Yox, əgər hər şeyi dəyiş-
məyi düşünürsünüzsə və nəticənin qəbul Üçüncü nümunə kimi, “Daşqın”
olunmuş son həddinə ehtiyac yoxdursa, pyesinin adını çəkmək istərdim. Əsər
bu təqdirdə, oyunun bütün mərhələlərində tamaşaya hazırlananda psixoloji jest və
öz ifanızı, arxetipi və jesti dəyişməkdən arxetip haqqında məlumatımız yox idi.
zövq alacaqsınız. Öz həyatımdan misal Vaxtanqovla Frezer obrazına uyğun gələn
çəkim. Vaxtanqov məni “IX Erik” tama- xarakterik cəhətləri axtarırdıq. Tapdıq da!
şasına cəlb edəndə heç birimizin bu Müəyyən etdik ki, personaj nəsə itirdiyi
incəliklərdən xəbərimiz yox idi, lakin ikimiz bir şeyi tapmaq üçün daim axtarışda
də arxetipə, jestlərə can atırdıq. Jesti olmalı, vurnuxmalıdır. Bu, bütöv bir
tapanda çox mürəkkəb bir məsələ ilə psixologiya idi. Frezer mənəviyyatının bir
üzləşdik: heç cür anlaya bilmirdik ki, bu, parçasını itirmişdi və biz həmin itkini
jestin sadələşdirilmiş sahəsidir. Vaxtanqov sadələşdirib jest formasına salmalı idik.
mənə dedi: “Təsəvvürünü işə sal, elə Jest həmişə inkişafda olub genişlənməlidir.
düşün ki, səhnənin ortasında iri bir dairə Bu halda, onu daim dəyişmək imkanınız
var və sən həmin dairədən kənara çıxa olacaq.
bilmirsən, bax, bu, Eriki səciyyələndirir”.
Bununla da, bütün pyes üçün müəyyən Bir dəfə başqa hadisə ilə üzləşdim.
jest forması və danışıq tərzi müəyyən Yenə də Vaxtanqovla çalışırdım. “Daşqın”ın
etdik. Məsələn, çaşqın, hay-küylü və s. ilk tamaşasında, səhnəyə çıxmazdan əvvəl
arxetipi tapmısınızsa, tezliklə oyunun sadə ondan soruşdum ki, “rolumdan çox
formasını müəyyən edəcəksiniz. Məhz bu narazıyam, indi nə edim?” Söydü, təhqir
təqdirdə sirli jestlə qarşılaşacaqsınız, o, etdi, ancaq nədənsə məni gülmək tutdu.
rolun bütün məziyyətlərindən sizi agah Bu gülüş və daxilimdəki həyəcan birləşdi,
edəcək. Bu məsələ sadə və cəlbedici, bir göz qırpımında başqalaşdım, elə
yaxud da əhəmiyyətsiz görünə bilər. Lakin dəyişdim ki, səhnəyə çıxanda tam fərqli
inanın, bütün bunlar o deməkdir ki, siz, ifa nümayiş etdirdim. Tamaşadan əvvəl
bir aktyor kimi, inkişaf edib müəyyən belə oynamağı düşünmürdüm, çünki ev
mərhələyə çatmısınız. hazırlığımla uyğun gəlmirdi, amma
