Page 133 - 2017-3
P. 133
müş əşyalarla dolu mücrü hədiyyə et- randı, iş o yerə çatdı ki, adamlar onun 133
dilər, ümumiyyətlə, əsl filantrop, çox gülərüz zavod rəhbəri olması ilə hesablaşmaq is- 2017
və əliaçıq idilər. Bilirsiniz, bu filantroplarla təmirdilər. Tələb edirdilər ki, vekseller üzrə
heç aram yoxdur, o ki qala, sahibkar-fi- borcları ödəsin! Bizim Şapironun isə qara Şolom Aleyxem. Üç dul qadın
lantrop ola. Onlar müxtəlif mərasimlərə qəpiyi də qalmayıb, müflis olub! Lakin
qatılıb öz filantropluqlarını adamların sübut edə bilmir ki, müflislik bədbəxt ha-
gözünə soxur, vurğulamağa çalışırlar ki, disə ilə əlaqədardır. Bilmirəm, xəbəriniz
“baxın, biz, sahibkar-filantroplar adamla- var, ya yox, sizdə belə adamı “islaholun-
ra belə dəyər veririk!” Bir düşünən yoxdur maz müflis”, yaxud “əclaf müflis” adlandı-
ki, bəlkə, elə bu dəyər vermək istədiyin rıb həbsxanaya atırlar, bizdə isə belə
adamın hesabına varlanmısan? Bu adam şəxslərə hörmət bəsləyirlər. Siz on dəfə
olmasaydı, siz sahibkara, filantropa çev- müflis vəziyyətinə düşə, on dəfə iş görüb
rilərdinizmi?.. Nahaq gülürsünüz! Әzizim, sonda qara qəpiksiz qala bilərsiniz, am-
özümü çoxbilmiş kimi qələmə vermək is- ma hər şeyi ağılla və tədbirli görsəniz,
təmirəm. Ancaq sahibkar-filantropları görən müflislik sizə əngəl olmayacaq, yəni adam-
gözüm yoxdur. Mənə nə var? İndi sizə lar sizin müflis vəziyyətinizlə barışacaq.
sahibkar-filantropların əməllərindən da- Müflis ola-ola, hətta özünüzə ev də alsa-
nışım. Tanrının köməyi ilə müəssisə açır- nız, sizi yenə də ləyaqətli və bacarıqlı
san, böyük gəlir əldə edirsən, inandığın adam sayacaqlar: qızınızı yaxşı oğlana
adamı da rəhbər vəzifəyə qoyursan. Otur ərə verəcəksiniz, oğlunuza imkanlı ailə-
evdə kef elə, ya da xarici ölkələrə səya- dən qız alacaqsınız, şəhərdə sizinlə he-
hətə çıx, ürəyin istəyən kimi yaşa. Amma sablaşacaqlar, yenə də rəhbərlik edəcək-
bu, onlara azlıq edir! Yox, gərək aləmə siniz, göstəriş verəcəksiniz, bizi aldadıb
car çəksinlər, özlərini gözə soxsunlar ki, dərimizi soyan varlıların cərgəsinə can
burda bizik, Bağdadda kor xəlifə! Uzun atacaqsınız... Getdikcə özünüzə təlqin et-
sözün qısası, bu iki şərikə Şapironun ida- məyə başlayırsınız ki, alçaq dağları siz
rə etdiyi gəlirli zavod azlıq edirdi. Biznesi yaratmısınız. Başlayırsınız xoruz kimi boy-
genişləndirdilər, başladılar onu alıb, bunu nunuzu uzadıb gəzməyə, adamları say-
satmağa, taxıl, düyü alverinə baş qoşdu- mırsınız, təkəbbürlə danışırsınız... Üzr is-
lar, axırda da ev alqı-satqısına girişdilər.- təyirəm, nədən bəhs etdiyimi anlayırsı-
.. Nə isə, çərxi-fələk fırlandı, nə fırlandı, nızmı? Şapiro adamların tənəsinə, qına-
onlar artıq ayaqlarının altını da görmürdülər ğına dözmədi, dul qadınları və yetim uşaq-
və günlərin bir günü hər şey əllərindən ları pulsuz-parasız, ac-yalavac qoyduğu-
çıxdı, müflis oldular. Bizim Şapironu da nu görəndə qəlbindən qara qanlar axdı
öz fırıldaq işlərinə qatıb bütün borc vek- (onun sahibləri – şərik sahibkarlar hamı-
sellərini yüklədilər onun boynuna və ara- nı incidirdilər, adamların son tikəsini ağ-
dan çıxıb Amerikaya qaçdılar. Görünür, zından çıxarırdılar) və günlərin birində
orda, amerikalılar demişkən, hər şey “oll zəhər içib özünə qəsd elədi!...
rayt” idi, yəni rahat sığınacaq qurmuşdu-
lar. Şapiro isə xirtdəyəcən borcun içində Yəqin, sizə maraqlıdır: özünü necə
itib-batırdı, kreditorlar ona nəfəs dərmə- öldürdü? Bir də bilmək istəyirsiniz ki, son
yə imkan vermirdilər. Böyük qalmaqal ya- məktubunda mənə nə yazmışdı? Roza
ilə necə vidalaşmışdı? Anası ilə, həmçi-
dilər, ümumiyyətlə, əsl filantrop, çox gülərüz zavod rəhbəri olması ilə hesablaşmaq is- 2017
və əliaçıq idilər. Bilirsiniz, bu filantroplarla təmirdilər. Tələb edirdilər ki, vekseller üzrə
heç aram yoxdur, o ki qala, sahibkar-fi- borcları ödəsin! Bizim Şapironun isə qara Şolom Aleyxem. Üç dul qadın
lantrop ola. Onlar müxtəlif mərasimlərə qəpiyi də qalmayıb, müflis olub! Lakin
qatılıb öz filantropluqlarını adamların sübut edə bilmir ki, müflislik bədbəxt ha-
gözünə soxur, vurğulamağa çalışırlar ki, disə ilə əlaqədardır. Bilmirəm, xəbəriniz
“baxın, biz, sahibkar-filantroplar adamla- var, ya yox, sizdə belə adamı “islaholun-
ra belə dəyər veririk!” Bir düşünən yoxdur maz müflis”, yaxud “əclaf müflis” adlandı-
ki, bəlkə, elə bu dəyər vermək istədiyin rıb həbsxanaya atırlar, bizdə isə belə
adamın hesabına varlanmısan? Bu adam şəxslərə hörmət bəsləyirlər. Siz on dəfə
olmasaydı, siz sahibkara, filantropa çev- müflis vəziyyətinə düşə, on dəfə iş görüb
rilərdinizmi?.. Nahaq gülürsünüz! Әzizim, sonda qara qəpiksiz qala bilərsiniz, am-
özümü çoxbilmiş kimi qələmə vermək is- ma hər şeyi ağılla və tədbirli görsəniz,
təmirəm. Ancaq sahibkar-filantropları görən müflislik sizə əngəl olmayacaq, yəni adam-
gözüm yoxdur. Mənə nə var? İndi sizə lar sizin müflis vəziyyətinizlə barışacaq.
sahibkar-filantropların əməllərindən da- Müflis ola-ola, hətta özünüzə ev də alsa-
nışım. Tanrının köməyi ilə müəssisə açır- nız, sizi yenə də ləyaqətli və bacarıqlı
san, böyük gəlir əldə edirsən, inandığın adam sayacaqlar: qızınızı yaxşı oğlana
adamı da rəhbər vəzifəyə qoyursan. Otur ərə verəcəksiniz, oğlunuza imkanlı ailə-
evdə kef elə, ya da xarici ölkələrə səya- dən qız alacaqsınız, şəhərdə sizinlə he-
hətə çıx, ürəyin istəyən kimi yaşa. Amma sablaşacaqlar, yenə də rəhbərlik edəcək-
bu, onlara azlıq edir! Yox, gərək aləmə siniz, göstəriş verəcəksiniz, bizi aldadıb
car çəksinlər, özlərini gözə soxsunlar ki, dərimizi soyan varlıların cərgəsinə can
burda bizik, Bağdadda kor xəlifə! Uzun atacaqsınız... Getdikcə özünüzə təlqin et-
sözün qısası, bu iki şərikə Şapironun ida- məyə başlayırsınız ki, alçaq dağları siz
rə etdiyi gəlirli zavod azlıq edirdi. Biznesi yaratmısınız. Başlayırsınız xoruz kimi boy-
genişləndirdilər, başladılar onu alıb, bunu nunuzu uzadıb gəzməyə, adamları say-
satmağa, taxıl, düyü alverinə baş qoşdu- mırsınız, təkəbbürlə danışırsınız... Üzr is-
lar, axırda da ev alqı-satqısına girişdilər.- təyirəm, nədən bəhs etdiyimi anlayırsı-
.. Nə isə, çərxi-fələk fırlandı, nə fırlandı, nızmı? Şapiro adamların tənəsinə, qına-
onlar artıq ayaqlarının altını da görmürdülər ğına dözmədi, dul qadınları və yetim uşaq-
və günlərin bir günü hər şey əllərindən ları pulsuz-parasız, ac-yalavac qoyduğu-
çıxdı, müflis oldular. Bizim Şapironu da nu görəndə qəlbindən qara qanlar axdı
öz fırıldaq işlərinə qatıb bütün borc vek- (onun sahibləri – şərik sahibkarlar hamı-
sellərini yüklədilər onun boynuna və ara- nı incidirdilər, adamların son tikəsini ağ-
dan çıxıb Amerikaya qaçdılar. Görünür, zından çıxarırdılar) və günlərin birində
orda, amerikalılar demişkən, hər şey “oll zəhər içib özünə qəsd elədi!...
rayt” idi, yəni rahat sığınacaq qurmuşdu-
lar. Şapiro isə xirtdəyəcən borcun içində Yəqin, sizə maraqlıdır: özünü necə
itib-batırdı, kreditorlar ona nəfəs dərmə- öldürdü? Bir də bilmək istəyirsiniz ki, son
yə imkan vermirdilər. Böyük qalmaqal ya- məktubunda mənə nə yazmışdı? Roza
ilə necə vidalaşmışdı? Anası ilə, həmçi-
