Page 44 - "Xəzər"

Gəncənin adının imperatriçə həzrətləri Şimali Azərbaycanın və ümumiyyətlə,

Yelizavetta Alekseyevnanın müqəddəs Cənubi Qafqazın qapısı idi – mühasirəyə

adı ilə bəzəyərək, Yelizavetpol qoyulmasını alaraq, Azərbaycanın bu qədim şəhərini

xahiş etməyə cəsarət edirəm”. amansız top atəşinə tutdu və 18 yaşlı

Knyaz əlahəzrətdən Yelizavetpolun Şeyx Əli xanın var gücü ilə müqavimətinə

icazəsini aldığı kimi, Aleksandropolun da baxmayaraq, rus ordusu 11 zabit və 107

icazəsini alacaqdı və bu arzu, bu istək ne- soldat itirdikdən – yaralıların isə sayı 300-ü

çə müddət idi ki, gözəl bir yapışqan kimi, keçmişdi – sonra Dərbənd, nəhayət ki,

knyazın beyninə yapışmışdı . “Aleksan- təslim oldu. Müqavimətin daha mənasız

dropol…” – bu söz hər dəfə knyazın fikrində olduğunu görən xan, təslim əlaməti olaraq,

səsləndikcə, elə bil onun ürəyindən xoş, qılıncı boynundan asıb, Dərbəndin qala

isti bir həyəcan dalğası keçirdi, o, özünü qapısından ordunun qabağına tək və piya-

xoşbəxt hiss edirdi – bu isə knyaz Sisia- da çıxdı.

novun həyatında çox nadir hadisə idi. Gənc xanın hansı mənəvi əzablar

Xəzərin ən inkişaf etmiş və ən gözəl çəkdiyini görmək üçün o qədər də həssas

limanı Aleksandropol olacaqdı. Sisianov adam olmaq lazım deyildi və onun əzab

44 sərəncam vermişdi: Yelizavetpolun adını çəkən gərgin sifəti, aradan bu qədər illər

kim Gəncə adlandırsa, bir gümüş rubl keçsə də, knyaz Sisianovun yaddaşına
2016 cərimə olunacaqdı və elə bir sərəncamı hopub qalmışdı. Bakıya yaxınlaşdığı bu

burada da verəcəkdi, bundan sonra kim anlarda, birdən-birə, nə üçünsə, knyaz

Aleksandropolun adını Bakı adlandırsaydı, Sisianov o gənc xanın əzabkeş sifətini

bir gümüş rubl cərimə ediləcəkdi. Bu bir, çarmıxa çəkilmiş İisus-Xristosun xəyali

ikincisi, burada da sərəncam verəcəkdi sifətinə oxşatdı. Gənc Dərbənd xanı üçün

ki, Aleksandropolun və Abşerondakı bütün o anlarda o qılıncla özünu qətlə yetirmək,

kəndlərin məscidlərində namaz zamanı o qılıncı boynundan asıb rus qoşununun

əlahəzrət imperator Aleksandr Pavloviçin qabağına çıxmaqdan qat-qat asan idi və

və bütün imperator ailəsinin sağlığı və bunu da görmək, hiss etmək xüsusi

sağlamlığı şərəfinə dualar oxunsun. həssaslıq tələb etmirdi.

Bax, belə! Şeyx Əli xanın boynundan qılınc asıb,

Azərbaycanlılar məğrur olur və onların soldatların əhatəsində atların belində, elə

məğrurluğundan ehtiyat etmək, ya da bəzi bil kabinetlərdəki yumşaq kürsülərdəki ki-

dünyadan bixəbər rus dvoryanları kimi, mi rahat əyləşmiş rus generallarının, za-

bu məğrurluğu romantik dona bürüyüb, bitlərinin qarşısına addımlamaq onun məğ-

ona hörmət etməklə heç nəyə nail olmaq rurluğunu sarsıtmış və sındırmışdı. O za-

Elçin. Baş mümkün deyil, əksinə, həmin məğrurluğu man ağır-ağır addımlarla gələn Şeyxə –

sındırmaq və bunu başqalarına da görk Əli xana baxa-baxa knyaz Sisianov fikir-

etmək lazımdır. ləşirdi ki, Dərbəndin qala qapısından çıxıb

Və Bakının Qoşa Qala qapısına yaxın- addımladığı bu qısa məsafə o gənc xan

laşdığı o dəqiqələrdə gənc Dərbənd xanı üçün dəhşətli mənəvi əzab gətirən uzun,

knyazın yadına düşdü: həmin 1796-cı ildə bitib-tükənməyən bir yoldur, ancaq nə

Valerian Zubov dənizdən də, qurudan da etmək olardı, başqa yol yox idi və belə də

Dərbənd qalasını – Dərbənd xanlığı bütün olmalı idi; bax, Azərbaycan xanlarının,