Page 161 - "Xəzər"
P. 161
un həyatından danışıram, mədəniyyətin yaramayan, başladığı işin əzəmətini an- 161
yox, – öz parçalanmış, məhv edilmiş layıb qorxusundan az qala dili tutulmuş 2016
“mən”imdən eyni insafsızlıqla istifadə bir naşı kimi bu dünyaya baş vurdum.
edərək, onları bildiyim şəklə salmağa Kağız üzərində ən gizli qatlarımdan dartıb Henri Miller. Yazıçılıq haqqında düşüncələr
məcbur oldum. çıxardığım həqiqi sözlər peyda olana
qədər kərpicləri bir-birinin üstünə qalaq-
Bədii formalarda həyata keçirilmiş lamağa, milyonlarla sözü təngə gətirməyə
anarxiyaya qarşı heç vaxt düşmənçilik, məcbur oldum. Ütülü danışmağı bacarırdım
narahatlıq hissi keçirməmişəm, əksinə, və bu, mənə mane olurdu; maariflənmiş
vaxtı ötmüş normaların yoxa çıxmasına adama məxsus bütün qüsurlar məndə
həmişə sevinmişəm. Dağıdıcılığı ilə yadda vardı.
qalan bir dövrdə yoxa çıxmağı ləyaqət,
hətta məcburi mənəviyyat kimi təsəvvür Aldığım təhsili unudub özünəməxsus
edirəm. Heç vaxt heç nəyi qoruyub saxla- yeni bir tərzdə düşünməyi, hiss etməyi,
maq, süni surətdə həyata qaytarmaq və tamam başqa cür görməyi öyrənməliydim,
ya divarlar arxasında mühafizə eləmək bundan çətin isə dünyada heç nə yoxdur.
arzusunda olmamışam, əksinə, cavan Ola bilsin, üzüb geri çıxa bilməyəcəyimi
vaxtlarımdan bu fikirdəyəm ki, dağılma görə-görə axına atılmalıydım. Çox vaxt
da çiçəklənmə kimi həyatın yaradıcı sənətkarlar bu axına əvvəlcədən hazırla-
nöqteyi-nəzərdən çox cəlbedici və ecazkar dıqları xilasedici vasitə ilə atılırlar və bu
bir nümayişidir. da, adətən, onları məhv edir. Təcrübədən
imtina edən heç kəs gerçəklik okeanında
Yəqin, onu da boynuma almalıyam ki, səyahət edə bilməz. Əgər həyatda nəsə
yazıçılıq məni həmişə özünə çəkib, çünki yaxşılığa doğru dəyişirsə, bu, uyğunlaş-
bu, mənim üçün yeganə meydan idi və mağa görə deyil, hansısa məqsədin arxa-
gücümü sınamağa dəyərdi. Mən azadlığa sınca gedə bilmək bacarığı sayəsindədir.
aparan bütün yolları artıq sınamışdım.
Gerçəklik adlanan dünyada uğursuzluğa “Cəsarət nəticəsiz qalmır”, – Rene
ona uyğunlaşa bilməmək səbəbindən yox, Krevel deyib və mən bu hikməti ömürlük
özxoşuma düçar olmuşdum. Yazıçılıq yadımda saxlamışam. Kainatın bərqərar
mənim üçün “aradan çıxmaq”, başqa cür olduğu məntiq cəsarətlə və ya ən etibarsız
desək, gündəlik gerçəklikdən gizlənmək dayağa əsaslanan yaradıcılıqla müəyyən-
demək deyildi; əksinə, qaynayan, çağlayan ləşir. Əvvəl bu cəsarəti iradəli bir hökmlə
bulaqlara çatmaq ümidiylə bu çirkli göl- eyniləşdirirlər, amma zaman ötür və onun
məçəyə daha dərindən baş vurmaq de- yerində avtomatik proses qalır, vaxtı
məkdi. Keçdiyim yola boylanarkən, özümü gələndə onu da kəsmək, dayandırmaq
hər bir işə yarayan, istənilən tapşırığın lazımdır ki, biliklə, bacarıqla, vərdişlə və
öhdəsindən gələ bilən birisi kimi görürəm. ya inamla heç bir əlaqəsi olmayan yeni
əminlik yaransın. Cəsarət – səni başdan-
Üzdə olan yeknəsəqlik məni ümidsiz- ayağa sirr olan sənətkarlıqla bağlayır, heç
ləşdirdi. Mən elə bir səltənət istəyirdim ki, kim bu əlaqəni sözlə ifadə edə bilmir,
orada eyni vaxtda həm ağa, həm də qul amma o mövcuddur və sənin yazdığın
olum, bunu isə mənə ancaq incəsənət hər sözdən boylanır.
verə bilərdi. Heç bir istedada malik ol-
mayan, heç nə bacarmayan, heç nəyə 1941
yox, – öz parçalanmış, məhv edilmiş layıb qorxusundan az qala dili tutulmuş 2016
“mən”imdən eyni insafsızlıqla istifadə bir naşı kimi bu dünyaya baş vurdum.
edərək, onları bildiyim şəklə salmağa Kağız üzərində ən gizli qatlarımdan dartıb Henri Miller. Yazıçılıq haqqında düşüncələr
məcbur oldum. çıxardığım həqiqi sözlər peyda olana
qədər kərpicləri bir-birinin üstünə qalaq-
Bədii formalarda həyata keçirilmiş lamağa, milyonlarla sözü təngə gətirməyə
anarxiyaya qarşı heç vaxt düşmənçilik, məcbur oldum. Ütülü danışmağı bacarırdım
narahatlıq hissi keçirməmişəm, əksinə, və bu, mənə mane olurdu; maariflənmiş
vaxtı ötmüş normaların yoxa çıxmasına adama məxsus bütün qüsurlar məndə
həmişə sevinmişəm. Dağıdıcılığı ilə yadda vardı.
qalan bir dövrdə yoxa çıxmağı ləyaqət,
hətta məcburi mənəviyyat kimi təsəvvür Aldığım təhsili unudub özünəməxsus
edirəm. Heç vaxt heç nəyi qoruyub saxla- yeni bir tərzdə düşünməyi, hiss etməyi,
maq, süni surətdə həyata qaytarmaq və tamam başqa cür görməyi öyrənməliydim,
ya divarlar arxasında mühafizə eləmək bundan çətin isə dünyada heç nə yoxdur.
arzusunda olmamışam, əksinə, cavan Ola bilsin, üzüb geri çıxa bilməyəcəyimi
vaxtlarımdan bu fikirdəyəm ki, dağılma görə-görə axına atılmalıydım. Çox vaxt
da çiçəklənmə kimi həyatın yaradıcı sənətkarlar bu axına əvvəlcədən hazırla-
nöqteyi-nəzərdən çox cəlbedici və ecazkar dıqları xilasedici vasitə ilə atılırlar və bu
bir nümayişidir. da, adətən, onları məhv edir. Təcrübədən
imtina edən heç kəs gerçəklik okeanında
Yəqin, onu da boynuma almalıyam ki, səyahət edə bilməz. Əgər həyatda nəsə
yazıçılıq məni həmişə özünə çəkib, çünki yaxşılığa doğru dəyişirsə, bu, uyğunlaş-
bu, mənim üçün yeganə meydan idi və mağa görə deyil, hansısa məqsədin arxa-
gücümü sınamağa dəyərdi. Mən azadlığa sınca gedə bilmək bacarığı sayəsindədir.
aparan bütün yolları artıq sınamışdım.
Gerçəklik adlanan dünyada uğursuzluğa “Cəsarət nəticəsiz qalmır”, – Rene
ona uyğunlaşa bilməmək səbəbindən yox, Krevel deyib və mən bu hikməti ömürlük
özxoşuma düçar olmuşdum. Yazıçılıq yadımda saxlamışam. Kainatın bərqərar
mənim üçün “aradan çıxmaq”, başqa cür olduğu məntiq cəsarətlə və ya ən etibarsız
desək, gündəlik gerçəklikdən gizlənmək dayağa əsaslanan yaradıcılıqla müəyyən-
demək deyildi; əksinə, qaynayan, çağlayan ləşir. Əvvəl bu cəsarəti iradəli bir hökmlə
bulaqlara çatmaq ümidiylə bu çirkli göl- eyniləşdirirlər, amma zaman ötür və onun
məçəyə daha dərindən baş vurmaq de- yerində avtomatik proses qalır, vaxtı
məkdi. Keçdiyim yola boylanarkən, özümü gələndə onu da kəsmək, dayandırmaq
hər bir işə yarayan, istənilən tapşırığın lazımdır ki, biliklə, bacarıqla, vərdişlə və
öhdəsindən gələ bilən birisi kimi görürəm. ya inamla heç bir əlaqəsi olmayan yeni
əminlik yaransın. Cəsarət – səni başdan-
Üzdə olan yeknəsəqlik məni ümidsiz- ayağa sirr olan sənətkarlıqla bağlayır, heç
ləşdirdi. Mən elə bir səltənət istəyirdim ki, kim bu əlaqəni sözlə ifadə edə bilmir,
orada eyni vaxtda həm ağa, həm də qul amma o mövcuddur və sənin yazdığın
olum, bunu isə mənə ancaq incəsənət hər sözdən boylanır.
verə bilərdi. Heç bir istedada malik ol-
mayan, heç nə bacarmayan, heç nəyə 1941
