Page 95 - "Xəzər"
P. 95
ә çәkir. Dramaturq absurdun onun ixtirası özlәrindә “qәbul” tәşkil edirlәr. Tәbii ki, ora 95
olmadığını, Şekspirin, Qoqolun, Dos- heç kim gәlmir. Amma qocalar özlәrini elә 2015
toyevskinin, Kafkanın, Folknerin, Coysun aparırlar ki, guya yanlarına qonaqlar gәlir,
әsәrlәrindә, Maleviçin, Kandinskinin vә yeni insanlar tәşrif buyurur vә onlar üçün Yuri Bezelyanski. Absurd klassiki
Şaqalın rәsmlәrindә absurd elementlәrin bir ucdan çoxlu stul gәtirirlәr. Nәticәdә stullar
oldluğunu qeyd edirdi. İonesko deyirdi ki, sәhnәni doldurur vә bu, әsәrin
“yaradıcılıq cavablar silsilәsi deyil, – suallar qәhrәmanlarının mәhvinә sәbәb olur. Pyesin
silsilәsidi, izahat yox, – izah tәlәbidi...” bax belә bir süjeti var.
Müsahibәlәrinin birindә Ejen İonesko İoneskonun “Borc qurbanları” pyesindә
deyirdi: “Bekket, Adamov vә mәn “ağıllı” vә meşşan Şuber vә arvadı Madlen axşamı
“bacarıqlı” bir teatr, illüziyadan uzaq bir dincliklә keçirdiklәri yerdә, qәflәtәn dalandar
dramaturgiya yaratdıq. Bu dramaturgiya qadını axtaran bir polis peyda olur. Polisin
sәhnәyә insan varlığını “çılpaq” şәkildә, tәvazökarlığına vә gәncliyinә heyran qalan
yәni sırf ekzistensialist bir görkәmdә çıxardı. әr-arvad onu yanlarına çağırıb, qәhvәyә
Bu zaman dilә xüsusi diqqәt yetirdik. Sözün qonaq edirlәr. Nәvaziş görәn qonaq tәdricәn
boş şüarçılığını, ideologiyasını mәhv etdik, bir müstәbidә vә cәllada çevrilir. O, Şuberi
yәni burjua teatrını öldürdük. Əvvәl sanırdım bu mәnzilin keçmiş sakininin adının necә
ki, teatrın rolu canlı emosiyaları ifadә etmәkdi. yazılmasıyla bağlı istintaq etmәyә başlayır,
İlk pyesim olan “Keçәl müğәnni qadın”da yәni Mallo (Mallot) sözünün sonunda “t”,
mәtn yalnız emosiyanı dәstәklәyәn bir dayaq yoxsa “d” yazılmasını soruşur. Şuber Mallonu
rolu oynayır, amma tәdricәn sözlәr heç vaxt görmәyib. Amma detektiv onu
mәnasızlaşır, dağılıb gedir. Sonralar daha tәhdid etdiyindәn zülmә düşmüş Şuber
әnәnәvi pyeslәr dә yazdım...” özünә şәr atmalı olur. Bir sıra dәyişikliklәr
baş verir, nәhayәt, yeni personaj – Nikolay
İonesko dünya teatrının tarixindәn söhbәt peyda olur, detektivi öldürәrәk polisin
açanda, onun daim tәnәzzüldә olduğunu funksiyasını özü yerinә yetirir vә o da “borcun
qeyd edir. “Rasin1 teatr dönәmindә önәmli qurbanına” çevrilir. Mahiyyәtinә görә isә
rol oynayırdı. Teatrda sevgi vardı. İnsanlar borc absurddu: Mallo soyadının orfoqrafik
sevgi yolunda ölürdülәr. XIX әsrdә dә teatrda gerçәkliyi kimә lazımdı axı?!..
sevgi vardı. Amma XIX әsrdәn sonra bu
haqda rişxәndlә danışmağa başladılar. Vә Mәn bilәrәkdәn İoneskonun bir neçә
Rasin sevgisi bir sәdaqәtsizlik aktına pyesinin qısa mәzmununu söylәyirәm. Çünki
çevrildi...” Yeri gәlmişkәn, bu gün biz dә onlara sәhnәdә tamaşa etmәk hәr oxucuya
bunu müşahidә edirik. Sevgi әvәzinә cismani müyәssәr olmur, onlar haqda isә bәzi
meyil önә çıxıb. Vә ya seks – sıxıntıdan tәsәvvürlәrә malik olmaq lazımdı (İonesko-
qurtarmaq üçün dәrmana çevrilib. nun pyeslәri dә intellektli insanların
mәdәniyyәt xәzinәsinә daxildi).
İonesko – insanın ekzistensial
problemlәrinin: ümidsizliyinin, faciәsinin, “Borc qurbanları” – müәmmalı bir
absurdluğunun ifadәçisidi. hekayәtdir, cәmiyyәt qarşısında “Mallo prob-
lemi” kimi istәnilәn borcun mәnasını itirdiyini
“Stullar” pyesindә kimsәsiz bir adada göstәrir. Sosial hәyatın istәnilәn qanunu
mayakda yaşayan iki qocanın hekayәti qarşısında hәr hansı bir öhdәliyin yerinә
tәqdim olunur. Hәyatlarının cansıxıcı yetirilmәsi insanın әl-qolunu bağlayır, onu
mәngәnәsindәn qurtulmaq üçün onlar
1 Jan Rasin – XVII әsrdә yaşamış mәşhur fransız dramaturqu
olmadığını, Şekspirin, Qoqolun, Dos- heç kim gәlmir. Amma qocalar özlәrini elә 2015
toyevskinin, Kafkanın, Folknerin, Coysun aparırlar ki, guya yanlarına qonaqlar gәlir,
әsәrlәrindә, Maleviçin, Kandinskinin vә yeni insanlar tәşrif buyurur vә onlar üçün Yuri Bezelyanski. Absurd klassiki
Şaqalın rәsmlәrindә absurd elementlәrin bir ucdan çoxlu stul gәtirirlәr. Nәticәdә stullar
oldluğunu qeyd edirdi. İonesko deyirdi ki, sәhnәni doldurur vә bu, әsәrin
“yaradıcılıq cavablar silsilәsi deyil, – suallar qәhrәmanlarının mәhvinә sәbәb olur. Pyesin
silsilәsidi, izahat yox, – izah tәlәbidi...” bax belә bir süjeti var.
Müsahibәlәrinin birindә Ejen İonesko İoneskonun “Borc qurbanları” pyesindә
deyirdi: “Bekket, Adamov vә mәn “ağıllı” vә meşşan Şuber vә arvadı Madlen axşamı
“bacarıqlı” bir teatr, illüziyadan uzaq bir dincliklә keçirdiklәri yerdә, qәflәtәn dalandar
dramaturgiya yaratdıq. Bu dramaturgiya qadını axtaran bir polis peyda olur. Polisin
sәhnәyә insan varlığını “çılpaq” şәkildә, tәvazökarlığına vә gәncliyinә heyran qalan
yәni sırf ekzistensialist bir görkәmdә çıxardı. әr-arvad onu yanlarına çağırıb, qәhvәyә
Bu zaman dilә xüsusi diqqәt yetirdik. Sözün qonaq edirlәr. Nәvaziş görәn qonaq tәdricәn
boş şüarçılığını, ideologiyasını mәhv etdik, bir müstәbidә vә cәllada çevrilir. O, Şuberi
yәni burjua teatrını öldürdük. Əvvәl sanırdım bu mәnzilin keçmiş sakininin adının necә
ki, teatrın rolu canlı emosiyaları ifadә etmәkdi. yazılmasıyla bağlı istintaq etmәyә başlayır,
İlk pyesim olan “Keçәl müğәnni qadın”da yәni Mallo (Mallot) sözünün sonunda “t”,
mәtn yalnız emosiyanı dәstәklәyәn bir dayaq yoxsa “d” yazılmasını soruşur. Şuber Mallonu
rolu oynayır, amma tәdricәn sözlәr heç vaxt görmәyib. Amma detektiv onu
mәnasızlaşır, dağılıb gedir. Sonralar daha tәhdid etdiyindәn zülmә düşmüş Şuber
әnәnәvi pyeslәr dә yazdım...” özünә şәr atmalı olur. Bir sıra dәyişikliklәr
baş verir, nәhayәt, yeni personaj – Nikolay
İonesko dünya teatrının tarixindәn söhbәt peyda olur, detektivi öldürәrәk polisin
açanda, onun daim tәnәzzüldә olduğunu funksiyasını özü yerinә yetirir vә o da “borcun
qeyd edir. “Rasin1 teatr dönәmindә önәmli qurbanına” çevrilir. Mahiyyәtinә görә isә
rol oynayırdı. Teatrda sevgi vardı. İnsanlar borc absurddu: Mallo soyadının orfoqrafik
sevgi yolunda ölürdülәr. XIX әsrdә dә teatrda gerçәkliyi kimә lazımdı axı?!..
sevgi vardı. Amma XIX әsrdәn sonra bu
haqda rişxәndlә danışmağa başladılar. Vә Mәn bilәrәkdәn İoneskonun bir neçә
Rasin sevgisi bir sәdaqәtsizlik aktına pyesinin qısa mәzmununu söylәyirәm. Çünki
çevrildi...” Yeri gәlmişkәn, bu gün biz dә onlara sәhnәdә tamaşa etmәk hәr oxucuya
bunu müşahidә edirik. Sevgi әvәzinә cismani müyәssәr olmur, onlar haqda isә bәzi
meyil önә çıxıb. Vә ya seks – sıxıntıdan tәsәvvürlәrә malik olmaq lazımdı (İonesko-
qurtarmaq üçün dәrmana çevrilib. nun pyeslәri dә intellektli insanların
mәdәniyyәt xәzinәsinә daxildi).
İonesko – insanın ekzistensial
problemlәrinin: ümidsizliyinin, faciәsinin, “Borc qurbanları” – müәmmalı bir
absurdluğunun ifadәçisidi. hekayәtdir, cәmiyyәt qarşısında “Mallo prob-
lemi” kimi istәnilәn borcun mәnasını itirdiyini
“Stullar” pyesindә kimsәsiz bir adada göstәrir. Sosial hәyatın istәnilәn qanunu
mayakda yaşayan iki qocanın hekayәti qarşısında hәr hansı bir öhdәliyin yerinә
tәqdim olunur. Hәyatlarının cansıxıcı yetirilmәsi insanın әl-qolunu bağlayır, onu
mәngәnәsindәn qurtulmaq üçün onlar
1 Jan Rasin – XVII әsrdә yaşamış mәşhur fransız dramaturqu
