Page 97 - "Xəzər"
P. 97
tәhlükәli assosiasiyalar aparmaq fikri 1933-cü ilin yanvarında “İzvestiya”nın 97
meydana gәlmәsin deyә, mәtndә bәzi müxbirinә deyirdi. – Kütlәdәn, vulqar 2015
düzәlişlәr etmәyi ondan xahiş etdilәr. O, saydığım hәr şeydәn qorxmuşam. Mәnimçün
qәti surәtdә imtina etdi vә “Kәrgәdan” hәmin başlıcası teatrdı. Teatr mәnim 55 il birgә Yuri Bezelyanski. Absurd klassiki
illәrdә bizim teatr sәhnәsindә oynanılmadı. yaşadığım qadınım vә doğmaca qızımdı.
Mәn hәr şeydәn çox pisliklәrә nifrәt edirәm,
Qeyd etmәk lazımdı ki, İoneskonun sonra isә, yәqin ki, burjua komformizminә.
ümumilikdә kommunizmә vә xüsusilә dә
sovetlәrin kommunizm anlayışına dәqiq Hәyatımız mәnim teatrım kimi absurddur,
vә aydın münasibәti vardı. “Nezavisimaya gülüncdür, miskin vә kәdәrlidir, – İonesko
qazeta”ya müsahibәsindә (14 fevral, 1991) yad jurnalistә etiraf edirdi, – sizinlә oturub
o, deyirdi: “Şәrqi Avropada kommunist reji- müxtәlif şeylәr haqda danışmağımız isә
minin süqutu baş verir. Bu, onu bildirir ki, mәnә anlaşılmaz bir möcüzә kimi görünür...
kommunist hәrәkatı öz mәqsәdinә çata Hәyatda әn önәmli olan – Tanrıdır.
bilmәdi. Kommunizm – 1789-cu ildә Fransız İncәsәnәtin heç bir mәqsәdi yoxdu, amma
inqilabının final nöqtәsidi, әn yüksәk zirvәsidi, dindar olmayan insan, inamını incәsәnәtlә
apogeydi, o da öz mәqsәdlәrinә yetmәmişdi. әvәzlәyә bilәr... O ki qaldı dinә, o, çәtin
1789-cu ildә inqilabçılar Azadlığı, Bәrabәrliyi, suallara olduqca sadә cavablar verir. Tәbii
Qardaşlığı bәrqәrar etmәk istәyirdilәr, ki, yaxın adamını sevmәlisәn. Amma qafil
әvәzindә insanın insan tәrәfindәn istismarına ruhunu xilas etmәk naminә cәhәnnәmә
nail oldular. Onlar istismarı lәğv etmәk getmәk istәyәn müqәddәs Terezadan fәrqli
istәdilәr, әvәzindә kommunizm alındı, o da olaraq, mәn buna hazır deyilәm. Hәm dә,
öz növbәsindә aşınmaya, mәnәviyyatda, od-alovdan qorxuram...”
siyasәtdә, iqtisadiyyatda dağıntılara gәtirib
çıxardı. Hesab edirәm ki, bu, 200 il öncә Ejen İonesko 1971-ci ildә, 59 yaşında
fransız inqilabı tәrәfindәn başlanılan prosesin “ölmәzlәr” panteonuna qәbul edilir – onu
son mәrhәlәsidi”. Fransa Akademiyasına üzv seçirlәr. Bir
fransız tәnqidçinin dediyi kimi, bu “nadir
“Heç bir cәmiyyәt insan kәdәrini yox müşahidә qabiliyyәtinә malik, insan qüsurları
edә bilәcәk qüvvәyә malik deyil, heç bir üzrә insafsız bir kolleksiyaçı vә nümunәvi
siyasi sistem bizi hәyatın mәşәqqәtlәrindәn, axmaqşünas”ı – qiyamçı vә filosofu oraya
ölüm qorxusundan, can yanğısından xilas qәbul etdilәr. Axmaqşünas niyә? Görünür,
edә bilmәz...” – Ejen İoneskonun sarsılmaz bu ad ustad sәnәtkara 1968-ci ildә Parisdә
әqidәsi budur. tәlәbәlәrin may tәlatümündә, qiyamçıları
vә onların “Qadağan etmәk qadağan olunur!”
İnsanın hәdsiz bәdbәxtliklәrinin sәbәbini vә “Tanrı ölüb, Marks ölüb, mәn dә özümü
İonesko kollektivizmdә, onların qruplara yaxşı hiss etmirәm” kimi şüarlarını
bölünmәsindә, sürüyә çevrilmәsindә görür. dәstәklәdiyi üçün verilib. Bu açıq-saçıq
İoneskoya görә, insanlara yalqızlıq gәrәkdi. ziyalı tәnqidi İoneskonun ad-sanına heç bir
Amma yalqızlıq yoxdu. Başqalarının xәlәl gәtirmәdi, әksinә ona bir qәdәr dә
dirsәyinin böyrünü yağır elәdiyi yaxınlıq – kәskinlik әlavә etdi vә budur, o, artıq
qaragüruh yalqızlığı var. İnsan daim kütlәnin akademikdir. Ardınca da öz ironiya dolu
içindәdi, – kütlәninsә siması olmur, o fәrdi mülahizәsini söylәyir: “Bu institutun (Fransız
әlamәtlәrdәn mәhrumdu. Bu, qәddarlıqdır. akademiyasının – Y.B.) әhәmiyyәti onun
Yeri gәlmişkәn, bu haqda bir çox Qәrb tam mәnasızlığındadı. Akademiklәrin başlıca
filosofları yazıb.
“Mәn hәmişә sevdiyim insanların
әhatәsindә yalqız olmuşam, – İonesko
meydana gәlmәsin deyә, mәtndә bәzi müxbirinә deyirdi. – Kütlәdәn, vulqar 2015
düzәlişlәr etmәyi ondan xahiş etdilәr. O, saydığım hәr şeydәn qorxmuşam. Mәnimçün
qәti surәtdә imtina etdi vә “Kәrgәdan” hәmin başlıcası teatrdı. Teatr mәnim 55 il birgә Yuri Bezelyanski. Absurd klassiki
illәrdә bizim teatr sәhnәsindә oynanılmadı. yaşadığım qadınım vә doğmaca qızımdı.
Mәn hәr şeydәn çox pisliklәrә nifrәt edirәm,
Qeyd etmәk lazımdı ki, İoneskonun sonra isә, yәqin ki, burjua komformizminә.
ümumilikdә kommunizmә vә xüsusilә dә
sovetlәrin kommunizm anlayışına dәqiq Hәyatımız mәnim teatrım kimi absurddur,
vә aydın münasibәti vardı. “Nezavisimaya gülüncdür, miskin vә kәdәrlidir, – İonesko
qazeta”ya müsahibәsindә (14 fevral, 1991) yad jurnalistә etiraf edirdi, – sizinlә oturub
o, deyirdi: “Şәrqi Avropada kommunist reji- müxtәlif şeylәr haqda danışmağımız isә
minin süqutu baş verir. Bu, onu bildirir ki, mәnә anlaşılmaz bir möcüzә kimi görünür...
kommunist hәrәkatı öz mәqsәdinә çata Hәyatda әn önәmli olan – Tanrıdır.
bilmәdi. Kommunizm – 1789-cu ildә Fransız İncәsәnәtin heç bir mәqsәdi yoxdu, amma
inqilabının final nöqtәsidi, әn yüksәk zirvәsidi, dindar olmayan insan, inamını incәsәnәtlә
apogeydi, o da öz mәqsәdlәrinә yetmәmişdi. әvәzlәyә bilәr... O ki qaldı dinә, o, çәtin
1789-cu ildә inqilabçılar Azadlığı, Bәrabәrliyi, suallara olduqca sadә cavablar verir. Tәbii
Qardaşlığı bәrqәrar etmәk istәyirdilәr, ki, yaxın adamını sevmәlisәn. Amma qafil
әvәzindә insanın insan tәrәfindәn istismarına ruhunu xilas etmәk naminә cәhәnnәmә
nail oldular. Onlar istismarı lәğv etmәk getmәk istәyәn müqәddәs Terezadan fәrqli
istәdilәr, әvәzindә kommunizm alındı, o da olaraq, mәn buna hazır deyilәm. Hәm dә,
öz növbәsindә aşınmaya, mәnәviyyatda, od-alovdan qorxuram...”
siyasәtdә, iqtisadiyyatda dağıntılara gәtirib
çıxardı. Hesab edirәm ki, bu, 200 il öncә Ejen İonesko 1971-ci ildә, 59 yaşında
fransız inqilabı tәrәfindәn başlanılan prosesin “ölmәzlәr” panteonuna qәbul edilir – onu
son mәrhәlәsidi”. Fransa Akademiyasına üzv seçirlәr. Bir
fransız tәnqidçinin dediyi kimi, bu “nadir
“Heç bir cәmiyyәt insan kәdәrini yox müşahidә qabiliyyәtinә malik, insan qüsurları
edә bilәcәk qüvvәyә malik deyil, heç bir üzrә insafsız bir kolleksiyaçı vә nümunәvi
siyasi sistem bizi hәyatın mәşәqqәtlәrindәn, axmaqşünas”ı – qiyamçı vә filosofu oraya
ölüm qorxusundan, can yanğısından xilas qәbul etdilәr. Axmaqşünas niyә? Görünür,
edә bilmәz...” – Ejen İoneskonun sarsılmaz bu ad ustad sәnәtkara 1968-ci ildә Parisdә
әqidәsi budur. tәlәbәlәrin may tәlatümündә, qiyamçıları
vә onların “Qadağan etmәk qadağan olunur!”
İnsanın hәdsiz bәdbәxtliklәrinin sәbәbini vә “Tanrı ölüb, Marks ölüb, mәn dә özümü
İonesko kollektivizmdә, onların qruplara yaxşı hiss etmirәm” kimi şüarlarını
bölünmәsindә, sürüyә çevrilmәsindә görür. dәstәklәdiyi üçün verilib. Bu açıq-saçıq
İoneskoya görә, insanlara yalqızlıq gәrәkdi. ziyalı tәnqidi İoneskonun ad-sanına heç bir
Amma yalqızlıq yoxdu. Başqalarının xәlәl gәtirmәdi, әksinә ona bir qәdәr dә
dirsәyinin böyrünü yağır elәdiyi yaxınlıq – kәskinlik әlavә etdi vә budur, o, artıq
qaragüruh yalqızlığı var. İnsan daim kütlәnin akademikdir. Ardınca da öz ironiya dolu
içindәdi, – kütlәninsә siması olmur, o fәrdi mülahizәsini söylәyir: “Bu institutun (Fransız
әlamәtlәrdәn mәhrumdu. Bu, qәddarlıqdır. akademiyasının – Y.B.) әhәmiyyәti onun
Yeri gәlmişkәn, bu haqda bir çox Qәrb tam mәnasızlığındadı. Akademiklәrin başlıca
filosofları yazıb.
“Mәn hәmişә sevdiyim insanların
әhatәsindә yalqız olmuşam, – İonesko
