Page 96 - "Xəzər"
P. 96
alçaldır, beynini mәhv edir, hissiyatını İonesko mәhz kәrgәdanı seçib? Dramaturq
korşaldır, düşünәn varlığı robota, ölüvay elә bir heyvan obrazı axtarıb ki, qorxunc vә
canlıya çevirir. İnsanları “yaxşı vәtәndaş”, inadcıl, hәm dә öz yolundan hәr şeyi vurub
“qanunları pozmayan”, “öz borclarını yerinә atmağa qadir olsun. Bir dәfә ensiklopediyanı
yetirәn”, “tәmiz vicdanlı” fәrz edәn qorxaq vәrәqlәrkәn, kәrgәdan şәklinә rast gәlib.
qadın Madlenin, әsassız olaraq özünü Onun sözlәrinә görә bu seçim heç dә uğurlu
aldadıb qanun keşikçisinә – polisә deyilmiş, daha çox qoyun uyğun gәlirmiş,
yumşaqlıq göstәrәn, sonra isә, mәnәvi amma bu heyvan da hәdsiz “yumşaqmış”
cәhәtdәn amansızcasına mәhv edilәn vә o saat Puşkin yada düşür:
Şuberin, hәtta “qanunu” rәdd edәn, amma Otlayın, dinc xalqlar, bu da ot payı!
özü onun әnәnәlәrinin ovsunlu hökmündәn Sizləri oyatmaz vicdan harayı...
qurtula bilmәyәn Nikolayın da başına eyni Әgər ki, nəslindən nəslinə ancaq
iş gәlir. Hakimiyyәt hәmişә qanunlara Miras boyunduruq, qamçı qalacaq –
söykәnәrәk vә tәbliğatın kömәyi ilә insanları Yunları qırxılan, başı kəsilən
özündәn aşağı tutmağa, alçaltmağa, sürüyə azadlıq verilir nədən?..
әzmәyә, itaәtkara çevirmәyә çalışır vә ya
bu gün dediyimiz kimi, cәmiyyәtin hәr bir “Qoyunu otarır, yununu qırxır vә kәsirlәr.
96 üzvünü, hәr bir seçicisini zombilәşdirir. Bu, onların alın yazısıdı. Mәnim kәrgә-
danlarımsa, – İonesko etiraf edir, – başına
2015 İoneskonun “Mәnfәәt üçün qәtl” pyesindә
Pip Ana seçicilәrә demaqoqcasına deyir:
“Söz verirәm ki, hәr şeyi dәyişәcәyәm. Hәr hava gәlmiş qoyunlardı. Onlar sağçı da ola
şeyi dәyişmәk üçünsә, heç nәyi dәyişmәk bilәr, solçu da, mәrkәzçi dә, faşist dә, kom-
lazım deyil. Mahiyyәt yox – adlar dәyişilir... munist dә, liberal da, mühafizәkar da. Onlar
Biz tәqib edәcәyik, hәm dә cәzalandıracağıq bütün rejimlәrdә mövcuddu”.
Maraqlıdı ki, İoneskonun “Kәrgә-
vә әdalәt mәhkәmәsindә hökm çıxaracağıq.
dan”ından yarım әsr sonra, 2005-ci ildә An-
Müstәmlәkәyә çevirmәyәcәyik, amma drey Voznesenski öz “Kәrgәdan”ını yazdı.
azadlıq vermәk üçün işğal edәcәyik. Mәcburi Doğrudu, o, öz fransız sәlәfinә istinad
iş könüllü adlanacaq. Müharibәyә sülh etmәdi.
deyilәcәk”.
Yuri Bezelyanski. Absurd klassiki Ejen İoneskonun şedevrlәrindәn biri, Tanrını unudub ömür sürürük.
insanların küt, tәhlükәli vә xain heyvana Mənzildə sıxlıq var.
çevrilmәsindәn bәhs edәn “Kәrgәdan” pye- İnsanlar – kərgədandı.
sidi. Bütün sәviyyәlәrdә, bu, totalitarizm Yoxdu insanlar.
metaforasıdı, “kollektiv” ideoloji epidemiyanın
tarixçәsidi, qatı “әminliyi” olan insanların Amma mütlәq “kәrgәdanlığa” hәlә çox
tarixçәsidi. İonesko kәrgәdanın timsalında, vardı vә o zaman, 60-cı illәrdә fikirlәri SSRİ-
hәr şeydәn öncә nasistlәri, hәm dә tәk dә yüksәk qiymәtlәndirilәn Elza Triole belә
onları deyil, başqalarını da nәzәrdә bir ideya irәli sürdü ki, “Kәrgәdan”ı Sovet
tutduğunu bәyan edir. “Kәrgәdanlıq” – bu, sәhnәsindә tamaşaya qoysunlar, guya, bu,
“ehkama”, “bütpәrәstliyә”, “yeni doktrinaya”, burjua cәmiyyәtini mәhv edә bilәn güclü
vә ya “yeni dinә”, kütlәlәri çuğlamış, kütlәvi tәnqidi әsәrdi. Pyesi dәrhal rus dilinә
psixozun tüğyan etdiyi faşist Almaniyası vә çevirdilәr vә İoneskonun özünün dә
Sovet Rusiyası tarixindәn bizә tanış olan qismәtinә yaşamaq yazılmış cәmiyyәtlә –
hәr cür ideologiyanı özündә birlәşdirir. Nәdәn Tanrı özün saxla! – heç bir gәrәksiz paralellәr
korşaldır, düşünәn varlığı robota, ölüvay elә bir heyvan obrazı axtarıb ki, qorxunc vә
canlıya çevirir. İnsanları “yaxşı vәtәndaş”, inadcıl, hәm dә öz yolundan hәr şeyi vurub
“qanunları pozmayan”, “öz borclarını yerinә atmağa qadir olsun. Bir dәfә ensiklopediyanı
yetirәn”, “tәmiz vicdanlı” fәrz edәn qorxaq vәrәqlәrkәn, kәrgәdan şәklinә rast gәlib.
qadın Madlenin, әsassız olaraq özünü Onun sözlәrinә görә bu seçim heç dә uğurlu
aldadıb qanun keşikçisinә – polisә deyilmiş, daha çox qoyun uyğun gәlirmiş,
yumşaqlıq göstәrәn, sonra isә, mәnәvi amma bu heyvan da hәdsiz “yumşaqmış”
cәhәtdәn amansızcasına mәhv edilәn vә o saat Puşkin yada düşür:
Şuberin, hәtta “qanunu” rәdd edәn, amma Otlayın, dinc xalqlar, bu da ot payı!
özü onun әnәnәlәrinin ovsunlu hökmündәn Sizləri oyatmaz vicdan harayı...
qurtula bilmәyәn Nikolayın da başına eyni Әgər ki, nəslindən nəslinə ancaq
iş gәlir. Hakimiyyәt hәmişә qanunlara Miras boyunduruq, qamçı qalacaq –
söykәnәrәk vә tәbliğatın kömәyi ilә insanları Yunları qırxılan, başı kəsilən
özündәn aşağı tutmağa, alçaltmağa, sürüyə azadlıq verilir nədən?..
әzmәyә, itaәtkara çevirmәyә çalışır vә ya
bu gün dediyimiz kimi, cәmiyyәtin hәr bir “Qoyunu otarır, yununu qırxır vә kәsirlәr.
96 üzvünü, hәr bir seçicisini zombilәşdirir. Bu, onların alın yazısıdı. Mәnim kәrgә-
danlarımsa, – İonesko etiraf edir, – başına
2015 İoneskonun “Mәnfәәt üçün qәtl” pyesindә
Pip Ana seçicilәrә demaqoqcasına deyir:
“Söz verirәm ki, hәr şeyi dәyişәcәyәm. Hәr hava gәlmiş qoyunlardı. Onlar sağçı da ola
şeyi dәyişmәk üçünsә, heç nәyi dәyişmәk bilәr, solçu da, mәrkәzçi dә, faşist dә, kom-
lazım deyil. Mahiyyәt yox – adlar dәyişilir... munist dә, liberal da, mühafizәkar da. Onlar
Biz tәqib edәcәyik, hәm dә cәzalandıracağıq bütün rejimlәrdә mövcuddu”.
Maraqlıdı ki, İoneskonun “Kәrgә-
vә әdalәt mәhkәmәsindә hökm çıxaracağıq.
dan”ından yarım әsr sonra, 2005-ci ildә An-
Müstәmlәkәyә çevirmәyәcәyik, amma drey Voznesenski öz “Kәrgәdan”ını yazdı.
azadlıq vermәk üçün işğal edәcәyik. Mәcburi Doğrudu, o, öz fransız sәlәfinә istinad
iş könüllü adlanacaq. Müharibәyә sülh etmәdi.
deyilәcәk”.
Yuri Bezelyanski. Absurd klassiki Ejen İoneskonun şedevrlәrindәn biri, Tanrını unudub ömür sürürük.
insanların küt, tәhlükәli vә xain heyvana Mənzildə sıxlıq var.
çevrilmәsindәn bәhs edәn “Kәrgәdan” pye- İnsanlar – kərgədandı.
sidi. Bütün sәviyyәlәrdә, bu, totalitarizm Yoxdu insanlar.
metaforasıdı, “kollektiv” ideoloji epidemiyanın
tarixçәsidi, qatı “әminliyi” olan insanların Amma mütlәq “kәrgәdanlığa” hәlә çox
tarixçәsidi. İonesko kәrgәdanın timsalında, vardı vә o zaman, 60-cı illәrdә fikirlәri SSRİ-
hәr şeydәn öncә nasistlәri, hәm dә tәk dә yüksәk qiymәtlәndirilәn Elza Triole belә
onları deyil, başqalarını da nәzәrdә bir ideya irәli sürdü ki, “Kәrgәdan”ı Sovet
tutduğunu bәyan edir. “Kәrgәdanlıq” – bu, sәhnәsindә tamaşaya qoysunlar, guya, bu,
“ehkama”, “bütpәrәstliyә”, “yeni doktrinaya”, burjua cәmiyyәtini mәhv edә bilәn güclü
vә ya “yeni dinә”, kütlәlәri çuğlamış, kütlәvi tәnqidi әsәrdi. Pyesi dәrhal rus dilinә
psixozun tüğyan etdiyi faşist Almaniyası vә çevirdilәr vә İoneskonun özünün dә
Sovet Rusiyası tarixindәn bizә tanış olan qismәtinә yaşamaq yazılmış cәmiyyәtlә –
hәr cür ideologiyanı özündә birlәşdirir. Nәdәn Tanrı özün saxla! – heç bir gәrәksiz paralellәr
