Page 124 - "Xəzər"
P. 124
nununu pozub, subay qalmağı ağlına da Cәnab fon Blayxrodenlә arvadı psixiatriya
gәtirmirdi. Fon Blayxroden ümid edirdi ki, müalicәxanasında tanış olduğumuz kәdәrli
arvadı onun köhnә, hәssas “mәn”ini hәyata fransız, iki rus, әr-arvad iki alman, ispan
qaytaracaq vә öz dünyasını tәrk etmәsinә ailәsi vә Tirollu iki qızla eyni stolda
ehtiyac qalmayacaq. Tezliklә, başa düşdü әylәşmişdilәr. Hәmişәki kimi söhbәtә
ki, gәlәcәk hәyatı iki tәmәl daşının üzәrindә başladılar. Günün vacib mәsәlәlәrindәn
intişar tapa bilәr – bunlardan biri özünün әn danışırdılar, lakin heç kәs qızışıb özündәn
mәhrәm hisslәrini belә etibar etdiyi qadınıdır; çıxmır, bir-birinin sözünü kәsmirdi.
bu qadın olmasa, özü dә, qurduğu dünya – Heç ağlıma da gәlmәzdi ki, yer üzündә
da mәhv olmağa mәhkumdur. Bir neçә aylıq bu cür gözәlliklәr ola bilәr, – cәnab fon
evlilikdәn sonra ondan ayrılmalı oldu… Bu, Blayxroden eyvanın açıq qapısından çölә
ona baha başa gәldi – sanki bir gözündәn baxa-baxa dedi.
olmuş, bir ciyәrini vә әlinin birini itirmişdi; – Tәbiәt hәr yerdә gözәldir, – alman
odur ki, azacıq çәtinә düşәn kimi başını sәslәndi, – sadәcә, әvvәllәr kor kimi
itirdi. olmuşuq.
Qızını ilk dәfә görәndә cәnab fon – Düzdür, – ingilis sözә qarışdı, – ancaq
Blayxrodenin içindә sanki nәsә canlandı, buralar daha gözәldir. Cәnablar, barbarların
124 özü bunu “tәbii qәlb” adlandırır vә tәlim- başına gәlәnlәri eşitmiş olarsınız. Den-
2015 tәrbiyәnin mәhsulu olan “ictimai qәlb”dәn Camanın zirvәsinә qalxıb, oradan Lak-Le-
fәrqlәndirirdi. O, hiss etdi ki, ailәsinә çox mana baxan barbarlara elә gәlib ki, sәma
bağlıdır, artıq ölmәyәcәk, çünki ölsә dә, yerә yapışıb, yerlә göy birlәşib. Barbarların
ruhu övladında yaşayacaq; birdәn-birә başa canına vәlvәlә düşüb, qorxub geri qayıdıblar.
düşdü ki, bәdәni fiziki proseslәrin nәticәsindә Bunları bәlәdçi kitabçasından da oxumaq
ölüb getsә dә, ruhu әbәdi olaraq yaşayacaq. olar.
Odur ki, yaşamağa vә ümid etmәyә borc- – Mәnә elә gәlir – ruslardan biri sözә
ludur. Ancaq sonra, vәcdә gәlmiş insanlar başladı, – nәfәs aldığımız bu hava yalan-
qәlәbәni faytonda oturub, döyüş meydanını palanla çirklәnmәdiyi üçün buralar bizә belә
müşahidә borusu ilә izlәyәn şәxslәrin gözәl görünür. Ancaq onu da inkar etmirәm
ayağına yazanda, yenidәn bәdbinliyә qapıldı. ki, tәbiәtin gözәlliyi bizim hissiyyat
Baxmayaraq ki, nikbin olmaq onun bir növ orqanlarımıza tәsir edir vә yanlış fikirlәrә
әsgәri borcu idi. Leytenant vәtәnә qayıtmağa düşmәyә qoymur. Qoy bir müddәt keçsin,
ürәk elәmirdi – tamamilә ruhdan düşüb, Müqәddәs ittifaqın varislәri ölüb qurtarandan
hәyatın dibinә yuvarlanmaqdan qorxurdu. vә hündür ağacların başı kәsilәndәn sonra,
Odur ki, istefa verib, kiçik sәrvәtini yerbәyer bizim çәmәnliyә dә gün düşәcәk.
Korifeylәr. Vicdan әzabı elәyәndәn sonra hәmişәlik İsveçrәdә
– Haqlısınız, – cәnab fon Blayxroden
mәskunlaşdı.
dedi, – ancaq ağacların başını kәsmәyә
ehtiyac yoxdur. Daha insani üsullar var. Bir
*** müәllif tanıyıram, onun miyanә bir pyesi
1872-ci il. Vevedә gözәl bir payız günü vardı. O, çox istәyirdi ki, pyesdә qadın
idi. “Sidr” adlanan kiçik pansionda yeddi rolunu tanınmış aktrisa oynasın, çünki başqa
dәfә dalbadal vuran zәng hamını ümumi cür uğur qazanmaq mümkün deyildi. O,
süfrәyә sәslәdi. Süfrә arxasına әylәşib, bir- teatrın primadonnasına yaxınlaşıb, xahiş-
biri ilә hal-әhval tutmağa başladılar – neytral minnәtlә rolu ona sırımaq istәmişdi. Pri-
torpaqdaydılar deyә, canbirqәlb yaşayırdılar. madonna nәm-nüm elәyәndә isә qadına
gәtirmirdi. Fon Blayxroden ümid edirdi ki, müalicәxanasında tanış olduğumuz kәdәrli
arvadı onun köhnә, hәssas “mәn”ini hәyata fransız, iki rus, әr-arvad iki alman, ispan
qaytaracaq vә öz dünyasını tәrk etmәsinә ailәsi vә Tirollu iki qızla eyni stolda
ehtiyac qalmayacaq. Tezliklә, başa düşdü әylәşmişdilәr. Hәmişәki kimi söhbәtә
ki, gәlәcәk hәyatı iki tәmәl daşının üzәrindә başladılar. Günün vacib mәsәlәlәrindәn
intişar tapa bilәr – bunlardan biri özünün әn danışırdılar, lakin heç kәs qızışıb özündәn
mәhrәm hisslәrini belә etibar etdiyi qadınıdır; çıxmır, bir-birinin sözünü kәsmirdi.
bu qadın olmasa, özü dә, qurduğu dünya – Heç ağlıma da gәlmәzdi ki, yer üzündә
da mәhv olmağa mәhkumdur. Bir neçә aylıq bu cür gözәlliklәr ola bilәr, – cәnab fon
evlilikdәn sonra ondan ayrılmalı oldu… Bu, Blayxroden eyvanın açıq qapısından çölә
ona baha başa gәldi – sanki bir gözündәn baxa-baxa dedi.
olmuş, bir ciyәrini vә әlinin birini itirmişdi; – Tәbiәt hәr yerdә gözәldir, – alman
odur ki, azacıq çәtinә düşәn kimi başını sәslәndi, – sadәcә, әvvәllәr kor kimi
itirdi. olmuşuq.
Qızını ilk dәfә görәndә cәnab fon – Düzdür, – ingilis sözә qarışdı, – ancaq
Blayxrodenin içindә sanki nәsә canlandı, buralar daha gözәldir. Cәnablar, barbarların
124 özü bunu “tәbii qәlb” adlandırır vә tәlim- başına gәlәnlәri eşitmiş olarsınız. Den-
2015 tәrbiyәnin mәhsulu olan “ictimai qәlb”dәn Camanın zirvәsinә qalxıb, oradan Lak-Le-
fәrqlәndirirdi. O, hiss etdi ki, ailәsinә çox mana baxan barbarlara elә gәlib ki, sәma
bağlıdır, artıq ölmәyәcәk, çünki ölsә dә, yerә yapışıb, yerlә göy birlәşib. Barbarların
ruhu övladında yaşayacaq; birdәn-birә başa canına vәlvәlә düşüb, qorxub geri qayıdıblar.
düşdü ki, bәdәni fiziki proseslәrin nәticәsindә Bunları bәlәdçi kitabçasından da oxumaq
ölüb getsә dә, ruhu әbәdi olaraq yaşayacaq. olar.
Odur ki, yaşamağa vә ümid etmәyә borc- – Mәnә elә gәlir – ruslardan biri sözә
ludur. Ancaq sonra, vәcdә gәlmiş insanlar başladı, – nәfәs aldığımız bu hava yalan-
qәlәbәni faytonda oturub, döyüş meydanını palanla çirklәnmәdiyi üçün buralar bizә belә
müşahidә borusu ilә izlәyәn şәxslәrin gözәl görünür. Ancaq onu da inkar etmirәm
ayağına yazanda, yenidәn bәdbinliyә qapıldı. ki, tәbiәtin gözәlliyi bizim hissiyyat
Baxmayaraq ki, nikbin olmaq onun bir növ orqanlarımıza tәsir edir vә yanlış fikirlәrә
әsgәri borcu idi. Leytenant vәtәnә qayıtmağa düşmәyә qoymur. Qoy bir müddәt keçsin,
ürәk elәmirdi – tamamilә ruhdan düşüb, Müqәddәs ittifaqın varislәri ölüb qurtarandan
hәyatın dibinә yuvarlanmaqdan qorxurdu. vә hündür ağacların başı kәsilәndәn sonra,
Odur ki, istefa verib, kiçik sәrvәtini yerbәyer bizim çәmәnliyә dә gün düşәcәk.
Korifeylәr. Vicdan әzabı elәyәndәn sonra hәmişәlik İsveçrәdә
– Haqlısınız, – cәnab fon Blayxroden
mәskunlaşdı.
dedi, – ancaq ağacların başını kәsmәyә
ehtiyac yoxdur. Daha insani üsullar var. Bir
*** müәllif tanıyıram, onun miyanә bir pyesi
1872-ci il. Vevedә gözәl bir payız günü vardı. O, çox istәyirdi ki, pyesdә qadın
idi. “Sidr” adlanan kiçik pansionda yeddi rolunu tanınmış aktrisa oynasın, çünki başqa
dәfә dalbadal vuran zәng hamını ümumi cür uğur qazanmaq mümkün deyildi. O,
süfrәyә sәslәdi. Süfrә arxasına әylәşib, bir- teatrın primadonnasına yaxınlaşıb, xahiş-
biri ilә hal-әhval tutmağa başladılar – neytral minnәtlә rolu ona sırımaq istәmişdi. Pri-
torpaqdaydılar deyә, canbirqәlb yaşayırdılar. madonna nәm-nüm elәyәndә isә qadına