Page 290 - "Xəzər"

zamanı mizansəhnəni dəyişdim, bu za- də ola bilər, yanlış da. Məşq ən yaxşı va-

man rejissor köməkçisi qəzəblə pıçılda- riantı seçməyə xidmət edir. Bu proses

dı: “Çexov, özbaşınalıq etməyin! Buna zamanı ümumi mühit, personajlar, sözlə-

görə cərimə olunacaqsınız!” Soruşdum rin tələffüzü, obrazları müəyyən edilir. Hər

ki, burada düz olmayan nədir axı? Cavab dəfə məşqə gələndə obrazın yeni məziy-

belə oldu: “Siz öz mizansəhnənizi anla- yətlərini, özəlliklərini nümayiş etdirməyə,

mısınız, bəs başqa aktyorlar nə etsin?” gözlənilməz çalarlar yaratmağa hazır ol-

Almaniyada səhnəyə çıxmaq mənim maq lazımdır. Peşəkar aktyor oyunun da-

üçün çox çətin idi, aktyorlar sanki korset ha yaxşı variantlarını düşünüb tapmağı

taxıblar, sərbəst hərəkət etmək imkanları bacarmalıdır.

yoxdur... Çalışma: pyesi təsəvvürdə canlandır-

maqla oxuyun.

Kütləvi səhnənin psixologiyası

Ziddiyyətlərin üstünlüyü

Kütləvi səhnələrdə aktyorların hamısı

eyni xətaya yol verir – gözlənilmədən fər- Gəlin otaqdakı əşyaların adını sada-

diliyi unudub kütləyə çevrilirlər. Nəticəni lamağa cəhd edək. Onları bir uzun cümlə

290 gözləmək əvəzinə, səhnəyə hamılıqla ha- ilə sadalamağa çalışın. Cümləni aramla
kim olmağa çalışır, hamısı eyni vaxtda başlayın, sonra tempi artırın. Әşyaların

2017 danışır, səs-küy salır və s. Çünki kütləvi adı dərhal daha qabarıq nəzərə çarpma-

səhnə eyni vaxtda baş verən çoxsaylı ha- ğa başlayır. Cümlənin sonuna yaxın on-

disələrin məkanıdır. Amma aktyorlar bu- lar bir qədər fizioloji hal alır. İndi oxu tər-

nu anlaya bilmir və səhnədəki kütləyə zini dəyişin: əvvəl sürətlə, sonra isə aram-

qoşulmağa can atır, qələbəlikdə, necə la oxuyun. Cümləni səlis və eyni tərzdə

deyərlər, “əriyib” itirlər. Әgər kütləvi səh- oxusanız da, heç nə alınmayacaq. Hətta

nədə fərdiliyi qoruyub saxlamağı bacar- bunu bilərəkdən də etsəniz, istənilən nə-

sanız, çox cəlbedici, orijinal oyun alınar. ticəni verməyəcək. Tapşırığı dəyişək.

Mixail Çexov. Peşəkar aktyorluq dərsləri Cümlənin əvvəlini aramla başlayın, get-

Məşqə yanaşma dikcə tempi azaldın. Әmin olacaqsınız ki,

bir çox keyfiyyətləri birləşdirməyə qadir-

Diqqət yetirməyə çalışdığımız ilk cə- siniz.

hət mühitdir. Təklif etmişdim ki, pyesin Cümlənin əvvəlini təəssüf hissi ilə oxu-

mətnini diqqətlə oxuyasınız. Təkcə məz- yun, sonra əşyaların adını elə çəkin ki,

munu öyrənməyə görə yox, bu, onsuz guya onlar sizi çox maraqlandırıb, əvvəl-

da, təbii olan bir şeydir. Mətni ona görə cə sürətlə başlayın, sonra tempi azaldın.

oxumaq lazımdır ki, pyesdəki hadisələr Baş verənləri müşahidə etmək dərhal ma-

təsəvvürdə canlansın. Çünki sözlər tə- raq doğurur. Sadəcə əşyaların adının qa-

ləffüz olunanda onlar təsəvvürdə canla- bardılması prosesinin özü maraqlıdır. Әş-

nır, pyesdəki hadisələrin gedişatını tə- yaların adını sadalamaqla belə maraqlı

xəyyül vasitəsilə görürsən. Bu yolla mətn səhnə yarada biliriksə, “Hamlet”də oyna-

sözlər yox, təsəvvür vasitəsilə qavranır. maq asan olacaq. Deməli, Şekspirin zid-

İlk oxunuşdan sonra tamaşa təsəvvür- diyyətlərlə zəngin əsərlərində də belə

də kifayət qədər canlanır, növbəti addım “fəndlərdən” istifadə etmək mümkündür.

isə bu təsəvvürləri ardıcıl birləşdirmək- Çalışmanı təkrar edək. Cümləni əvvəl

dən ibarətdir. Bu birləşmə prosesi düzgün ucadan və əsəbiliklə, sonra isə zəifləmiş