Page 214 - "Xəzər"

ki qaldı sözə, mənim fikrimcə, o, qara ca- sindən başqa, bir şey olmadığı üçün on-

maatdan çox, möminlərə yaraşır. lara, vəd edilmiş bəxşişlərin dadına bax-

67. Söz verdiyim kimi, bütün bunlar maq, qoxusunu duymaq izni verilmişdir.

daha aydın olsun deyə möminlərə vəd Bunun, əbədi səadət çeşməsindən gö-

olunmuş mükafatın, bir növ ağılsızlıqdan türülmüş bircə damcı olmasına baxma-

başqa, bir şey olmadığını qısaca sübuta yaraq, hətta bütün ölərilərin zövq-səfası-

yetirim. İlk növbədə nəzərə alın ki, Platon nı bir yerə cəmləsən belə, o, bədənin

bir vaxtlar “sevgililərin qəzəbi ən böyük bütün cismani həzlərini üstələyər. Odur

səadətdir”1 yazanda heyrət edirdi. Axı, ki, mənəvi olan cismanidən, gözəgö-

həqiqətən də, ehtirasla sevən hər kəs ar- rünməz isə gözlə görünəndən bu dərəcə-

tıq özündə yox, sevdiyi insanın varlığın- də yüksəkdədir. Peyğəmbər də məhz bu-

da yaşayır və bu varlıqla birləşməkdən nu vəd edirdi: “Tanrının onu sevənlərə

ötrü özündən nə qədər aralanırsa, buna nələr hazırladığını göz görməz, qulaq eşit-

fərəhinin iki misli qədər sevinir. Ruh san- məz, ürək də duymaz”2. Beləliklə, bu, Mo-

ki cisimdən ayrılıbmış kimi, artıq bədən riyanın bir hissəsidir, bir həyatdan o biri-

üzvlərini idarə edə bilmirsə, buna, sinə keçərkən ondan ayrılmır, əksinə, ar-

214 düşünmədən “özündən çıxmaq” demək tır. Bunu duymaq yer üzündə az adama

doğru olar. Elə deyilsə, o zaman: “özündə qismət olur, onlar bir növ dəliyə bənzəyir-
2017 deyil”, “özünə gəl” və ya “özünə gəldi” ki- lər, rabitəsiz, qeyri-adi insani sözlərlə, özü

mi xalq deyimləri nə deməkdir? Sevgi nə də mənasız səslər çıxararaq danışır, bir-

dərəcədə kamildirsə, coşqu bir o qədər dən-birə ağızlarını əyib müxtəlif sifətlər

güclü, bir o qədər fərəhlidir. Bəs o mömin göstərirlər. Gah şən, gah kədərli olur, gah

qəlblərin bu qədər həsrətlə arzuladıqları ağlayır, gah gülür, gah da ah çəkir və

səmavi həyat necə olacaq? Axı ruh güclü ümumiyyətlə, özlərində olmurlar. Birdən

və müzəffər olduğuna görə cismi uda- özlərinə gələndə harada olduqlarını bil-

Rotterdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifi caq. Özü də o, bunu qismən keçmiş hə- mirlər. Bilmirlər cisimlərindədirlər, yoxsa

yatında təmizlənib zəiflədiyinə, qismən kənardadırlar, oyaqdırlar, ya yuxudadır-

də belə bir çevrilmə üçün hazırlandığına lar. Eşitdiklərini, gördüklərini, dediklərini

görə asanlıqla edəcək. Sonra bu ruhun xatırlamırlar, hər şey onlara sanki duman

özü də yüksək idrak tərəfindən udulacaq, pərdəsi arxasında və ya röyadakı kimi

çünki onun qüdrəti sonsuz dərəcədə ali- görünür, yalnız xoşbəxt olduqlarını yada

dir. Beləcə, insan özgə səbəbdən yox, salır, bu halda səfehləyib-səfehləmədik-

məhz buna görə bütünlüklə özündən kə- lərini izah etməyə çətinlik çəkirlər. Ona

narda olacaq və ən yüksək məmnunluğa görə də ağılları başlarına gələndə pəri-

yetişəcək, çünki öz içindən çıxdıqdan son- şan olurlar. Bu cür dəliliyə daimi düçar ol-

ra o, dillə ifadə edilməsi mümkün olma- maqdan başqa, heç nəyin nisgilini çək-

yan hər şeyi özündə cəmləşdirən ən ali mirlər. Әbədi səadətin öncədən cüzi da-

səadəti duyacaq. Halbuki bu səadət yal- dılması bax elə budur.

nız ruhlar əvvəlki cisimləri ilə birləşib 68. Ancaq, deyəsən, bütün əndazə

ölməzlik qazanacaqları vaxt kamil sayıla və ölçüləri unutmağım çoxdan yadımdan

bilər. Ancaq mömin insanların həyatı əbə- çıxıb. Birdən ərz etdiklərim həddindən ar-

di həyat barədə düşüncə və onun kölgə- tıq qabalıq və ya boşboğazlıq kimi görünsə,