Page 212 - "Xəzər"

terdamlı Erazmus. Axmaqlığın tərifimətlər və küskünlüklə keçir. Həyata nifrət ğa başlamağı sayəsində olur. Çox vaxt
edir, yalnız ölümə can atırlar, qısası, hər müşahidə etdiyimiz kimi, ölüm ayağında
şeydə sağlam düşüncənin əksinə gedən olan insanların sanki ilahi nəfəsin təlqi-
kimi, sanki qəlbləri cisimlərində deyil, bir nindən, qəribə şeylər danışmaqlarının sə-
başqa yerdə qərar tutubmuş kimi görü- bəbinin də eyni mənbədən qaynaqlandı-
nürlər. Yaxşı, bəs onda bu dəlilik deyilsə, ğını güman edirəm. Digər tərəfdən, mömin-
nədir? Әgər bəzən apostollar camaata lik həmin o divanəliklə eyni olmayanda
təzə çaxırdan içib dəmləşmiş, Paulus da belə, ona o qədər yaxın olur ki, insanların
hakim Festusa1 dəlilik eləyən kimi gö- əksəriyyəti bir para insancığazların bütün
rünmüşdüsə, bundan sonra niyə məəttəl həyatları boyu yerdə qalan ölərilərdən se-
qalmayasan? Ancaq bir dəfə aslan dəri- çildiklərini görəndə onu sadəcə dəlilik he-
sinə girmişiksə2, bu qədər zəhmətlə qa- sab edirlər. Zənnimcə, bu, Platonun məş-
zanılmış xristian səadətinin özgə bir şey hur əfsanəsindəki kahada qolları qandallı
yox, ağılsızlığın və axmaqlığın hansısa oturub yalnız əşyaların kölgəsini seyr
bir növü olduğunu da açıqlayaq. Sözlə- edən insanları xatırladır, onlardan biri ba-
rimdən qəzəblənməyin, əksinə, onların yıra qaçdıqdan sonra qayıdıb həqiqi şey-
212 məğzini anlamağa çalışın. Әvvəla, xristi- lər gördüyünü, yoldaşlarının səhv anladı-
anlar platonçularla qəlb vücudun cismani ğını, miskin kölgələrdən başqa, heç nə
2017 zəncirləri ilə bağlıdır, onun kütləsində ba- tanımadıqlarını söyləyir. Həmin o aqil yol-
tıb qalmışdır və bu səbəbdən də həqiqi daşlarına acıyır, onların ağılsızlığına, be-
olanları az dərk etdiyindən, az da həzz lə böyük yanlışa yol verdiklərinə göz yaş-
ala bilir, məsələsində təxminən razılaşır- ları axıdır. Onlar isə öz növbələrində, də-
lar. Buna görə də Platon fəlsəfəni ölüm liliyinə gülərək, onu yanlarından qovurlar.
barəsində düşüncə adlandırır, çünki o, Bu, yalnız cismani şeylərlə məşğul olan
ruhu gözə görünən və cismani şeylərin sadə camaatın başqa şeylərin mövcud
üzərində yüksəldir ki, bunu da məhz ölüm ola biləcəyinə son dərəcə təəccüb etmə-
edə bilir. Beləliklə, ruh bədənin əzaların- yinə bənzəyir. Әksinə, möminlər bədənə,
dan nə qədər çox istifadə edirsə, bir o cismə aid olan hər şeyə nifrət edir, yalnız
qədər sağlam adlanır, ancaq nə vaxt bu- gözəgörünməz dünyanı seyr etməyə can
xovlarını qıraraq, sanki məhbəsdən qaç- atırlar. Belə ki, birinci qəbildən olanlar, ilk
maq fikri ilə azadlığa çıxmağı qət edirsə, növbədə var-dövlət yığmaq, sonra cis-
onda buna dəlilik deyirlər. Bu hal təsadü- mani tələblərini ödəmək, lap axırda isə
fən, xəstəlik və ya əza pozğunluğu nəti- ruhları barədə düşünürlər: bir də çoxları
cəsində baş vermişsə, hamının ümumi onu gözləri ilə görə bilmədiklərindən, var-
rəyi ilə dəlilik adlanır. Eyni zamanda bu lığına inanmırlar. Digərləri isə əksinə, ilk
qəbildən olan insanların gələcəkdən xə- növbədə varlıqların ən sadəsi olan Tanrı-
bər verməyi bacardıqlarını, heç vaxt öyrən- ya pənah aparırlar. Sonra ona hər şey-
mədikləri dilləri və elmləri bildiklərini, ümu- dən yaxın olan öz ruhları barədə düşü-
miyyətlə, bir növ ilahi varlıqlar kimi təq- nürlər: cisimlərinin qayğısına qalmır, sa-
dim olunduqlarını görürük. Şübhəsiz ki, man topası kimi puldan zəhlələri gedir,
bu, bədənin hökmündən qismən azad görəndə qaçırlar. Ya da bəzən bir işə əl
olan ruhun öz təbii gücünü üzə çıxarma- qatanda, onu güc-bəla ilə, – nələri varsa,