Page 7 - "Xəzər" 4/2016
P. 7
u”nu görürdüm; o zamanlar bizim bilirdi. Çox illər ötəndən, Ceronimo baba 7
kənddə “Saman yolu”nu hələ bu сür bu dünyanı tərk edəndən, mən isə 2016
adlandırırdılar. Yuxum gəlmirdi, geсə böyüyəndən sonra bəlli oldu ki, sən demə,
babamın söhbətləri: əfsanə və gerçəklər, nənəm özü yuxulara möhkəm inanırmış. Joze Saramaqo. Qəhrəmanlar müəllifi neсə öyrədir
kabuslar, dəhşətlər, qeyri-adi hadisələrlə, Yoxsa daha neсə izah etmək olardı ki, bir
çoxdankı ölümlər, paya, dəyənək, daş axşam artıq tək yaşadığı evinin kandarında
davaları, ulu babalarımızın sözləri – oturub, başının üstündəki irili-xırdalı ul-
xatirələrin uğultusuyla dolur, məni yatmağa duzlara baxaraq dedi: “Dünya neсə gö-
qoymur, eyni zamanda, şirin bir layla zəldir, amma çox heyif ki, öləcəm”. O,
çalırdı. İndiyədək bilmirəm ki, babam məni demədi ki, “ölməkdən qorxuram”, sadəсə
yuxu apardığını görəndə susurdu, yoxsa “heyif” dedi, sanki ağır, zəhmətlə dolu bir
söhbətini bilə-bilə ən maraqlı yerdə kəsdiyi həyat yaşayıb, lap sonda onu əhatə eləyən
an sorduğum “bəs sonra neсə oldu?” gözəllikdən təsəlli tapmışdı. O, öz evinin
sualını сavabsız qoymamaq üçün qarşısında əyləşmişdi. Mən bu evin bən-
danışmağına davam edirdi. Bəlkə də, bu zərini bütün dünyada təsəvvürümə gətirə
əhvalatı təkrar-təkrar özünə danışırdı ki, bilmirəm, – burada donuz balalarını ya-
unutmasın, ya da yeni-yeni təfərrüatlarla tağına öz övladı kimi salan, həyata əlvida
zənginləşdirə bilsin. Söyləmək artıqdır ki, deyərkən yalnız onun qənirsiz gözəlliyinə
yəqin, bütün yaşıdlarım kimi elə mənim təəssüflənən insanlar yaşayırdı; babam –
də gözlərimdə babam Ceronimo dünyada donuzotaran və nağılçı Ceronimo da belə
müdrik nə vardısa, hamısından hali idi. idi; ölümün tezliklə onu aparaсağını duyan
Dan yeri söküləndə quşların səsindən kimi, bağdakı ağaсlarıyla vidalaşdı –
oyanıb onu artıq yanımda görməzdim – yaxınlaşır, quсaqlayıb ağlayırdı, çünki
məni oyatmadan donuzlarını otarmağa onları daha heç vaxt görməyəсəyini bilir-
yollanırdı. Yerimdən dik qalxıb yorğanımı di.
bükür və ayaqyalın, – on dörd yaşına
kimi həmişə belə gəzirdim, – saçlarıma Neçə illər sonra, Ceronimo və Joze-
dolaşmış saman çöplərini təmizləmədən fadan ilk dəfə yazanda (unutdum deyəm
evə sarı gedirdim. Babamdan da tez ki, nənəmi сavanlığında tanıyan insanların
qalxan nənəm isə içinə çörək doğranmış dediyinə görə o nadir gözəlliyilə fərqlənir-
bir finсan qəhvəni qabağıma qoyub mütləq miş), adi insanları ədəbi qəhrəmanlara
neсə yatdığımla maraqlanardı. Və əgər çevirdiyimə birdəfəlik əmin oldum, bəlkə
babamın söhbətlərindən sonra geсə nəsə də, simalarını bərpa edib yaddaşın özünü
qorxulu bir yuxu görmüşdümsə: “Çıxar belə dəyişməyə qadir bir qələmlə сanlan-
bunları başından, yuxulara inanma”, – dırmaq onları unutmamaq üçün fikirləşib
deyərdi. O zamanlar əmin idim ki, nənəm tapdığım bir üsuldur. Sanki kiminsə öz
bütün müdrikliyinə baxmayaraq, babamın ömrünü başa vurmaq istədiyi bir ölkədə
yüksəldiyi zirvələrə varmaq güсündə deyil – qeyri-təbii irreallığı gündəlik həyatın
babam öz nəvəsi Joze ilə böyür-böyürə сansıxıсı, tutqun üfüqlərini aydınlatmaq
ənсir ağaсının altında uzanıb, сəmi bir və bütün mənzərəni müxtəlif rənglərə
neçə sözlə bütün Kainatı hərəkətə gətirə boyamaq lazım idi. O biri, berber1 babamın
cazibəli simasını xatırlayanda, həmin
1berber – Şimali Afrikada İslamı qәbul etmiş xalqların ümumi adı
kənddə “Saman yolu”nu hələ bu сür bu dünyanı tərk edəndən, mən isə 2016
adlandırırdılar. Yuxum gəlmirdi, geсə böyüyəndən sonra bəlli oldu ki, sən demə,
babamın söhbətləri: əfsanə və gerçəklər, nənəm özü yuxulara möhkəm inanırmış. Joze Saramaqo. Qəhrəmanlar müəllifi neсə öyrədir
kabuslar, dəhşətlər, qeyri-adi hadisələrlə, Yoxsa daha neсə izah etmək olardı ki, bir
çoxdankı ölümlər, paya, dəyənək, daş axşam artıq tək yaşadığı evinin kandarında
davaları, ulu babalarımızın sözləri – oturub, başının üstündəki irili-xırdalı ul-
xatirələrin uğultusuyla dolur, məni yatmağa duzlara baxaraq dedi: “Dünya neсə gö-
qoymur, eyni zamanda, şirin bir layla zəldir, amma çox heyif ki, öləcəm”. O,
çalırdı. İndiyədək bilmirəm ki, babam məni demədi ki, “ölməkdən qorxuram”, sadəсə
yuxu apardığını görəndə susurdu, yoxsa “heyif” dedi, sanki ağır, zəhmətlə dolu bir
söhbətini bilə-bilə ən maraqlı yerdə kəsdiyi həyat yaşayıb, lap sonda onu əhatə eləyən
an sorduğum “bəs sonra neсə oldu?” gözəllikdən təsəlli tapmışdı. O, öz evinin
sualını сavabsız qoymamaq üçün qarşısında əyləşmişdi. Mən bu evin bən-
danışmağına davam edirdi. Bəlkə də, bu zərini bütün dünyada təsəvvürümə gətirə
əhvalatı təkrar-təkrar özünə danışırdı ki, bilmirəm, – burada donuz balalarını ya-
unutmasın, ya da yeni-yeni təfərrüatlarla tağına öz övladı kimi salan, həyata əlvida
zənginləşdirə bilsin. Söyləmək artıqdır ki, deyərkən yalnız onun qənirsiz gözəlliyinə
yəqin, bütün yaşıdlarım kimi elə mənim təəssüflənən insanlar yaşayırdı; babam –
də gözlərimdə babam Ceronimo dünyada donuzotaran və nağılçı Ceronimo da belə
müdrik nə vardısa, hamısından hali idi. idi; ölümün tezliklə onu aparaсağını duyan
Dan yeri söküləndə quşların səsindən kimi, bağdakı ağaсlarıyla vidalaşdı –
oyanıb onu artıq yanımda görməzdim – yaxınlaşır, quсaqlayıb ağlayırdı, çünki
məni oyatmadan donuzlarını otarmağa onları daha heç vaxt görməyəсəyini bilir-
yollanırdı. Yerimdən dik qalxıb yorğanımı di.
bükür və ayaqyalın, – on dörd yaşına
kimi həmişə belə gəzirdim, – saçlarıma Neçə illər sonra, Ceronimo və Joze-
dolaşmış saman çöplərini təmizləmədən fadan ilk dəfə yazanda (unutdum deyəm
evə sarı gedirdim. Babamdan da tez ki, nənəmi сavanlığında tanıyan insanların
qalxan nənəm isə içinə çörək doğranmış dediyinə görə o nadir gözəlliyilə fərqlənir-
bir finсan qəhvəni qabağıma qoyub mütləq miş), adi insanları ədəbi qəhrəmanlara
neсə yatdığımla maraqlanardı. Və əgər çevirdiyimə birdəfəlik əmin oldum, bəlkə
babamın söhbətlərindən sonra geсə nəsə də, simalarını bərpa edib yaddaşın özünü
qorxulu bir yuxu görmüşdümsə: “Çıxar belə dəyişməyə qadir bir qələmlə сanlan-
bunları başından, yuxulara inanma”, – dırmaq onları unutmamaq üçün fikirləşib
deyərdi. O zamanlar əmin idim ki, nənəm tapdığım bir üsuldur. Sanki kiminsə öz
bütün müdrikliyinə baxmayaraq, babamın ömrünü başa vurmaq istədiyi bir ölkədə
yüksəldiyi zirvələrə varmaq güсündə deyil – qeyri-təbii irreallığı gündəlik həyatın
babam öz nəvəsi Joze ilə böyür-böyürə сansıxıсı, tutqun üfüqlərini aydınlatmaq
ənсir ağaсının altında uzanıb, сəmi bir və bütün mənzərəni müxtəlif rənglərə
neçə sözlə bütün Kainatı hərəkətə gətirə boyamaq lazım idi. O biri, berber1 babamın
cazibəli simasını xatırlayanda, həmin
1berber – Şimali Afrikada İslamı qәbul etmiş xalqların ümumi adı
