Page 119 - "Xəzər"
P. 119
əyə çalışsa, onda ancaq öz avto- jena Nemtsovanın (1820-1862) “Nənə” 119
portretini yazmış olacaq, pritçanın ona romanından danışır. Hadisələr 2015
necə təsir etdiyini yazmağa başlayacaq, Rizengebirqdə, kənddə, bir qəsrin ətra-
başqalarına necə təsir etdiyindən xəbəri fında baş verir. Kənd adamları çexcə, Uinston Hyu Oden. “Mən”i olmayan adam
olmayacaq. qəsr sakinləri almanca danışırlar. Her-
soginya – qalanın sahibəsi, xeyirxah
Real həyatda biz bəzən elə insan- və xoşxasiyyətdir, o, tez-tez səyahətə
larla qarşılaşırıq ki, düşünürük: “Bu çıxır. Həmin vaxtlarda dikbaş nökərlərin,
adam, elə bil Şekspirin, yaxud özündənrazı məmurların alçaq davra-
Dikkensin səhifələrindən düşüb”, ancaq nışları ucbatından, onunla yerli əhali
heç vaxt, heç kim həyatda Kafkanın arasında uçurum yaranmağa başlayır.
qəhrəmanlarıyla rastlaşmayıb. Digər Hersoginya anlaya bilmir ki, onun
tərəfdən, insan elə fərdi təcrübəyə idarəçiliyində olan yerlərdə nə baş
malik ola bilər ki, onu “kafkavari” verir. Nəhayət, romanın qəhrəmanı
adlandırar, lakin “şekspirvari”, yaxud saysız-hesabsız maneələrin öhdəsin-
“dikkensvari” fərdi təcrübə olmur. dən gəlib hersoginya ilə görüşür və
Müharibə illərində bir dəfə mən Pen- ona bütün həqiqətləri deyir, beləcə, ro-
taqonda uzun və yorucu bir gün man həppi-endlə (xoşbəxt sonluqla)
keçirdim. Tapşırığımı yerinə yetirib bitir.
uzun dəhlizin sonuna doğru addımlayır-
dım, yeganə arzum tezliklə evə dönmək Buradan aydın görünür ki, Nemtso-
idi. Turniketə çatanda yaxınlıqda vanın romanındakı qəsrin əyanları şəri
dayanmış ciddi görkəmli keşikçi təcəssüm etdirirlər. Odur ki, qəsrin
soruşdu: “Hara gedirsiniz?” Dedim: sakinlərini İlahi Düşüncənin vasitəçisi
“Bayıra çıxmaq istəyirəm”. O, cavab adlandırmış tənqidçilər açıq-aydın səhv
verdi: “Siz elə indi də bayırdasınız”. edirlər. Eyni zamanda doğru yanaşma-
Bir anlıq özümü Jozef K.-nın yerində lar da var. Məsələn, Erik Hellerinki
hiss etdim. kimi:
Söhbət adi romançı və ya dra- “Kafkanın Qəsri yaxşı möhkəmlən-
maturqdan gedirsə, onun yaradıcılığını dirilmiş qarnizona bənzəyir. Burada
anlamaq üçün şəxsi həyatıyla tanışlıq, həyəcanlı insanlara qarşı mübarizə
xarakteri barədə məlumatlar bizə heç aparan qnostisizm demonları yaşayır.
nə verməyəcək. Pritça müəllifinə Tənqidçilərin bu qəsri “göylər və ilahi
gəlincə (məsələn, Kafka), burada bio- xoşbəxtlik qanunu”nun monastırı kimi
qrafik məlumatlar bizim üçün əvəzsiz necə gördüklərini və bununla bağlı
köməkçi olur. Bu məlumatlar bizi yanlış hansısa müqəddəs ideya haqqında
oxulardan qoruyur. (“Düzgün” oxular söhbət açmalarını anlamıram. Qəsrin
həmişə az olur.) əyanları xeyirə qarşı tamamilə laqeyd,
qısası – əxlaqsızdırlar. Onların nə
Kafkanın bioqrafiyasının yeni fərmanlarında, nə də hərəkətlərində
nəşrində Maks Brod çex yazıçısı Bo-
portretini yazmış olacaq, pritçanın ona romanından danışır. Hadisələr 2015
necə təsir etdiyini yazmağa başlayacaq, Rizengebirqdə, kənddə, bir qəsrin ətra-
başqalarına necə təsir etdiyindən xəbəri fında baş verir. Kənd adamları çexcə, Uinston Hyu Oden. “Mən”i olmayan adam
olmayacaq. qəsr sakinləri almanca danışırlar. Her-
soginya – qalanın sahibəsi, xeyirxah
Real həyatda biz bəzən elə insan- və xoşxasiyyətdir, o, tez-tez səyahətə
larla qarşılaşırıq ki, düşünürük: “Bu çıxır. Həmin vaxtlarda dikbaş nökərlərin,
adam, elə bil Şekspirin, yaxud özündənrazı məmurların alçaq davra-
Dikkensin səhifələrindən düşüb”, ancaq nışları ucbatından, onunla yerli əhali
heç vaxt, heç kim həyatda Kafkanın arasında uçurum yaranmağa başlayır.
qəhrəmanlarıyla rastlaşmayıb. Digər Hersoginya anlaya bilmir ki, onun
tərəfdən, insan elə fərdi təcrübəyə idarəçiliyində olan yerlərdə nə baş
malik ola bilər ki, onu “kafkavari” verir. Nəhayət, romanın qəhrəmanı
adlandırar, lakin “şekspirvari”, yaxud saysız-hesabsız maneələrin öhdəsin-
“dikkensvari” fərdi təcrübə olmur. dən gəlib hersoginya ilə görüşür və
Müharibə illərində bir dəfə mən Pen- ona bütün həqiqətləri deyir, beləcə, ro-
taqonda uzun və yorucu bir gün man həppi-endlə (xoşbəxt sonluqla)
keçirdim. Tapşırığımı yerinə yetirib bitir.
uzun dəhlizin sonuna doğru addımlayır-
dım, yeganə arzum tezliklə evə dönmək Buradan aydın görünür ki, Nemtso-
idi. Turniketə çatanda yaxınlıqda vanın romanındakı qəsrin əyanları şəri
dayanmış ciddi görkəmli keşikçi təcəssüm etdirirlər. Odur ki, qəsrin
soruşdu: “Hara gedirsiniz?” Dedim: sakinlərini İlahi Düşüncənin vasitəçisi
“Bayıra çıxmaq istəyirəm”. O, cavab adlandırmış tənqidçilər açıq-aydın səhv
verdi: “Siz elə indi də bayırdasınız”. edirlər. Eyni zamanda doğru yanaşma-
Bir anlıq özümü Jozef K.-nın yerində lar da var. Məsələn, Erik Hellerinki
hiss etdim. kimi:
Söhbət adi romançı və ya dra- “Kafkanın Qəsri yaxşı möhkəmlən-
maturqdan gedirsə, onun yaradıcılığını dirilmiş qarnizona bənzəyir. Burada
anlamaq üçün şəxsi həyatıyla tanışlıq, həyəcanlı insanlara qarşı mübarizə
xarakteri barədə məlumatlar bizə heç aparan qnostisizm demonları yaşayır.
nə verməyəcək. Pritça müəllifinə Tənqidçilərin bu qəsri “göylər və ilahi
gəlincə (məsələn, Kafka), burada bio- xoşbəxtlik qanunu”nun monastırı kimi
qrafik məlumatlar bizim üçün əvəzsiz necə gördüklərini və bununla bağlı
köməkçi olur. Bu məlumatlar bizi yanlış hansısa müqəddəs ideya haqqında
oxulardan qoruyur. (“Düzgün” oxular söhbət açmalarını anlamıram. Qəsrin
həmişə az olur.) əyanları xeyirə qarşı tamamilə laqeyd,
qısası – əxlaqsızdırlar. Onların nə
Kafkanın bioqrafiyasının yeni fərmanlarında, nə də hərəkətlərində
nəşrində Maks Brod çex yazıçısı Bo-
