Page 41 - "Xəzər" 4/2016
P. 41
rkərdəsinin Başı elə bil aylarla, illərlə da məğlub olub Peterburqa qaçdı və yed- 41
davam edən bu vuruşların, bu yuxusuz di-səkkiz il bundan qabaq elə o yad ellərdə 2016
gecələrin, bu hakimiyyət ehtiraslarının, də Allahın dərgahına yollandı. Abbas Mirzə
torpaq davalarının, günlərlə, hətta aylarla Mürtəzaqulu xanı görməmişdi, bilmirdi ki, Elçin. Baş
çöllərdə, dərələrdə, təpələrdə qurulmuş necə insan idi, düzdür, o, Ağa Məhəmməd
hərbi çadırlarda yaşamaq məcburiyyətinin şah kimi bir qardaşla vuruşurdu və Ağa
miskinliyindən xəbər verirdi. Hərdən ge- Məhəmməd şah da Vəliəhdin qürur duy-
cələr yuxuya getməzdən əvvəl özünü duğu, fəxr etdiyi sevimli əmisi idi. Nadir
atasının taxtında təsəvvür etməsi və o şahın qardaşı oğlu Әli Adil şah taxta
gözəl mənzərənin hərarəti içində yuxuya çıxandan sonra öz hökmranlığını gələcək
getməsi indi o Başla təkbətək dayanmış iddiaçılardan sığortalamaq üçün altıyaşlı
Vəliəhd üçün dünyanın ən əbləh bir va- Ağa Məhəmmədi axtalatdırdı – axta kimsə
qeəsi kimi görünürdü. Sonra nə olacaq? şah ola bilməzdi, ancaq Ağa Məhəmməd
Әvvəl-axır ölüb gedəcəksən. Səndən heç adi “kimsə” deyildi və Firəngistanda
nə qalmayacaq. Nə qalacaq? Səltənət? Napoleon özü tacı başına qoyduğu kimi,
Dünya bina olandan bu tərəfə nə qədər Ağa Məhəmməd ondan hələ on il əvvəl
səltənətlər qurulub, sonra da yox olub ağlı və qılıncı ilə əldə etdiyi tacı özü öz
gedib… İndicə çadırdan çıxan o bakılı başına qoydu, Adil şahın isə hökmranlığı
bəy bütün türklərin birləşib böyük türk bir ildən artıq çəkmədi, Allah-taala özü
dövləti yaradılmasından dəm vururdu. altıyaşlı uşağın hayıfını ondan aldı: qardaşı
Cahil insan! Türk birliyindən dəm vuran İbrahim onu taxtdan saldı, əvvəlcə gözlərini
əbləh bakılı bəy! Sən görmürsən ki, çıxartdırdı, sonra da onu Məşhəddə edam
Azərbaycanın bu cırtdan xanlıqları bir- etdilər. Ağa Məhəmməd şah Qacarlar
birinin başına nə oyun açır? Ağa Məhəm- sülaləsini yaratdı, qardaşı oğlu Baba xanı
məd şah kimi bir fateh çalışırdı ki, bütün varis təyin etdi və hələ o vaxt – Abbas
Azərbaycan xanlıqlarını birləşdirsin, amma Mirzə kiçik uşaq olarkən onu gələcəyin
nə oldu? Şuşada onu kim qətlə yetirdi? vəliəhdi elan etdi. Bəli, bütün bunlar belə
Sən cahil də xəstə xəyalında böyük türk idi, ancaq məsələ bunda deyildi, məsələ
dövləti qurursan! Sənin türkbazlığın onda idi ki, tarixdə ürəyindən taxt-taca
arvadbazlıq, şərabbazlıq, quşbazlıq kimi sahib olmaq istəyi keçməyən, hətta oğul
bir şeydir, axmaq oğlu, axmaq! və qardaş belə tapmaq çətin məsələ idi.
Axmaq bakılı bəy! Bir atanın belindən
Abbas Mirzənin Başla üzbəüz durduğu törəmiş qardaşlar hakimiyyət uğrunda bir-
həmin anlarda çadırın içində elə bil bir biri ilə ölüm-dirim davası aparır, bir-birinin
havasızlıq yaranmışdı və yanan şamların gözünü çaxartdırır, edam etdirir, bu axmaq
qoxusu da elə bil o havasızlığı daha artıq bəy isə bütün dünyadakı türkləri birləşdir-
bulanıq edirdi. mək istəyir. Sən istəməyində ol, bəs dün-
ya özü buna nə deyir? Türk bir-biri ilə heç
Və bu anlarda əmisi Mürtəzaqulu xan vaxt birləşməyəcək, çünki dünya bina olu-
Vəliəhdin yadına düşdü. nanda, hakimiyyət hərisliyi də onunla
birlikdə bina olunub və hakimiyyət hərisliyi
Mürtəzaqulu xan taxt-tac uğrunda qar-
daşı Ağa Məhəmməd şahla mübarizəyə
başladı, əvvəlcə fars Zəndlərə qoşuldu,
sonra rus gavurlarla müttəfiq oldu, axırda
davam edən bu vuruşların, bu yuxusuz di-səkkiz il bundan qabaq elə o yad ellərdə 2016
gecələrin, bu hakimiyyət ehtiraslarının, də Allahın dərgahına yollandı. Abbas Mirzə
torpaq davalarının, günlərlə, hətta aylarla Mürtəzaqulu xanı görməmişdi, bilmirdi ki, Elçin. Baş
çöllərdə, dərələrdə, təpələrdə qurulmuş necə insan idi, düzdür, o, Ağa Məhəmməd
hərbi çadırlarda yaşamaq məcburiyyətinin şah kimi bir qardaşla vuruşurdu və Ağa
miskinliyindən xəbər verirdi. Hərdən ge- Məhəmməd şah da Vəliəhdin qürur duy-
cələr yuxuya getməzdən əvvəl özünü duğu, fəxr etdiyi sevimli əmisi idi. Nadir
atasının taxtında təsəvvür etməsi və o şahın qardaşı oğlu Әli Adil şah taxta
gözəl mənzərənin hərarəti içində yuxuya çıxandan sonra öz hökmranlığını gələcək
getməsi indi o Başla təkbətək dayanmış iddiaçılardan sığortalamaq üçün altıyaşlı
Vəliəhd üçün dünyanın ən əbləh bir va- Ağa Məhəmmədi axtalatdırdı – axta kimsə
qeəsi kimi görünürdü. Sonra nə olacaq? şah ola bilməzdi, ancaq Ağa Məhəmməd
Әvvəl-axır ölüb gedəcəksən. Səndən heç adi “kimsə” deyildi və Firəngistanda
nə qalmayacaq. Nə qalacaq? Səltənət? Napoleon özü tacı başına qoyduğu kimi,
Dünya bina olandan bu tərəfə nə qədər Ağa Məhəmməd ondan hələ on il əvvəl
səltənətlər qurulub, sonra da yox olub ağlı və qılıncı ilə əldə etdiyi tacı özü öz
gedib… İndicə çadırdan çıxan o bakılı başına qoydu, Adil şahın isə hökmranlığı
bəy bütün türklərin birləşib böyük türk bir ildən artıq çəkmədi, Allah-taala özü
dövləti yaradılmasından dəm vururdu. altıyaşlı uşağın hayıfını ondan aldı: qardaşı
Cahil insan! Türk birliyindən dəm vuran İbrahim onu taxtdan saldı, əvvəlcə gözlərini
əbləh bakılı bəy! Sən görmürsən ki, çıxartdırdı, sonra da onu Məşhəddə edam
Azərbaycanın bu cırtdan xanlıqları bir- etdilər. Ağa Məhəmməd şah Qacarlar
birinin başına nə oyun açır? Ağa Məhəm- sülaləsini yaratdı, qardaşı oğlu Baba xanı
məd şah kimi bir fateh çalışırdı ki, bütün varis təyin etdi və hələ o vaxt – Abbas
Azərbaycan xanlıqlarını birləşdirsin, amma Mirzə kiçik uşaq olarkən onu gələcəyin
nə oldu? Şuşada onu kim qətlə yetirdi? vəliəhdi elan etdi. Bəli, bütün bunlar belə
Sən cahil də xəstə xəyalında böyük türk idi, ancaq məsələ bunda deyildi, məsələ
dövləti qurursan! Sənin türkbazlığın onda idi ki, tarixdə ürəyindən taxt-taca
arvadbazlıq, şərabbazlıq, quşbazlıq kimi sahib olmaq istəyi keçməyən, hətta oğul
bir şeydir, axmaq oğlu, axmaq! və qardaş belə tapmaq çətin məsələ idi.
Axmaq bakılı bəy! Bir atanın belindən
Abbas Mirzənin Başla üzbəüz durduğu törəmiş qardaşlar hakimiyyət uğrunda bir-
həmin anlarda çadırın içində elə bil bir biri ilə ölüm-dirim davası aparır, bir-birinin
havasızlıq yaranmışdı və yanan şamların gözünü çaxartdırır, edam etdirir, bu axmaq
qoxusu da elə bil o havasızlığı daha artıq bəy isə bütün dünyadakı türkləri birləşdir-
bulanıq edirdi. mək istəyir. Sən istəməyində ol, bəs dün-
ya özü buna nə deyir? Türk bir-biri ilə heç
Və bu anlarda əmisi Mürtəzaqulu xan vaxt birləşməyəcək, çünki dünya bina olu-
Vəliəhdin yadına düşdü. nanda, hakimiyyət hərisliyi də onunla
birlikdə bina olunub və hakimiyyət hərisliyi
Mürtəzaqulu xan taxt-tac uğrunda qar-
daşı Ağa Məhəmməd şahla mübarizəyə
başladı, əvvəlcə fars Zəndlərə qoşuldu,
sonra rus gavurlarla müttəfiq oldu, axırda
