Page 259 - "Xəzər" 2017
P. 259
Dəfələrlə belə bir faktla qarşılaşmı- Konsentrasiya 259
şam: aktyor hazırlıq prosesində rol ilə heç 2017
bir əlaqəsi olmayan kitab oxuyur. Qəribə- – Hisslərimi sadə kibrit qutusunun
dir, aktyor bütün fikrini rol üzərində cəm- üzərində cəmləşdirməyə məcbur edə Mixail Çexov. Peşəkar aktyorluq dərsləri
ləşdirir, birdən hiss edir ki, yaradacağı ob- bilərəm. Amma bu konsentrasiya tək-
raz ondan bu kitabı oxumağı «tələb» edir, cə kibrit qutusu ilə bağlı olmamalıdır.
başqa sözlə desək, yəni əgər aktyor hə- Düşüncələrim həmin kibrit qutusu ilə
yatda Hamlet olsaydı, məhz bu kitabı əlaqəli olan başqa nəyinsə üzərində
mütaliə edərdi. Bunu aktyorla obrazın qar- cəmləşməlidir ki, məndə maraq doğur-
şıdurmasına bənzətmək olar. Lakin bu sun, qəlbimi riqqətə gətirsin. Sadə bir
halda obraz daha güclüdür və şübhəsiz, əşya – yalnız kibrit qutusu daxilimdəki
üstün gəlir, aktyor əvvəl-axır kitabı bir kə- hissləri oyada bilməz.
nara qoyub obraz üzərində işləməyə baş-
layır. Obraz, hətta real varlıqdan da güc- – Әgər obyekt yalnız əşyadırsa, bu,
lüdür, aktyor təxəyyülünü elə bir səviyyə- konsentrasiyanın inkişafı üçün təcrübə ro-
yə qaldırır ki, artıq obraza «yox» deyə bil- lunu oynayır. Siz bu əşyanı görür və müşa-
mirsən. hidə edirsiniz. Hiss və duyğuların obyekt
üzərində cəmləşdirmənin iki əsas variantı
Amma bu təxəyyülün yaranma üsulla- var. Әslində isə bu variantların sayı çox-
rı bilavasitə konsentrasiyanın növündən dur. Məqsədə nail olmaq üçün konsentra-
və gücündən asılıdır. Aktyor bütün varlığı siyadan istifadə etdikdə, bir çox mətləbləri
ilə obrazın daxilinə girir, rolun məziyyətlə- dərk edəcəksiniz. Bu mətləblər qarşınıza
rini, səs tembrini müəyyən edərək sanki çıxdıqca onların bir-birindən fərqli olduğu-
onlarla qovuşur. İndi aktyor yalnız cisma- nu görəcəksiniz. Lakin real konsentrasi-
ni cəhətdən özüdür, bütün qəlbi, hissləri yaya tam yiyələnmək üçün mühazirədə
və düşüncələri isə obraza məxsusdur. Rol söylədiyimiz bütün «otaqlardan» mərhə-
üzərində işləyərkən konsentrasiyaya ge- lə-mərhələ keçmək lazımdır. Konsentra-
niş məkan vermək də olmaz, fikirlərin siyaya yetişəcəyimiz yollar da müxtəlifdir
cəmləşdirilməsi aktyorun daxilini tamami- – gah bu yolu, gah da digərini seçmək
lə dəyişməməlidir. Әgər hissləriniz sizə məcburiyyətində qalacaqsınız. Seçim ne-
konsentrasiyanın müəyyən nöqtəsinə çat- cə olursa-olsun, sonda istədiyiniz düzgün
dığınıza işarə edirsə, bu proses dərhal nöqtəyə – məqsədə yetişəcəksiniz.
dayandırılmalıdır, yəni obraza nəzarət et-
məyə başlamalısınız. Bundan sonra səh- Məsələn, sadə bir əşya üzərində fikir-
nədə hər şey öz axarı ilə davam edəcək, lərinizi cəmləşdirmək sahəsində müntə-
siz danışır, gəzir, siqaret çəkir, yemək ye- zəm məşq etsəniz, bir müddətdən sonra
yirsiniz, konsentrasiya sizə əsla mane ol- konsentrasiya sayəsində, hətta öz şəxsi
mayacaq, mühitlə, şəraitlə ahəng təşkil həyatınızı da görə bilərsiniz: necə yaşa-
edəcək. yırsınız, necə hərəkət edirsiniz, kimlərlə
necə təmas qurursunuz. Deməli, həyatı-
nızı, yaşam tərzinizi dəyərləndirmək im-
kanı qazanırsınız. Xeyr, bu, heç də ağıl-
sızlıq, yaxud dəlilik əlaməti deyil. Sadəcə
şam: aktyor hazırlıq prosesində rol ilə heç 2017
bir əlaqəsi olmayan kitab oxuyur. Qəribə- – Hisslərimi sadə kibrit qutusunun
dir, aktyor bütün fikrini rol üzərində cəm- üzərində cəmləşdirməyə məcbur edə Mixail Çexov. Peşəkar aktyorluq dərsləri
ləşdirir, birdən hiss edir ki, yaradacağı ob- bilərəm. Amma bu konsentrasiya tək-
raz ondan bu kitabı oxumağı «tələb» edir, cə kibrit qutusu ilə bağlı olmamalıdır.
başqa sözlə desək, yəni əgər aktyor hə- Düşüncələrim həmin kibrit qutusu ilə
yatda Hamlet olsaydı, məhz bu kitabı əlaqəli olan başqa nəyinsə üzərində
mütaliə edərdi. Bunu aktyorla obrazın qar- cəmləşməlidir ki, məndə maraq doğur-
şıdurmasına bənzətmək olar. Lakin bu sun, qəlbimi riqqətə gətirsin. Sadə bir
halda obraz daha güclüdür və şübhəsiz, əşya – yalnız kibrit qutusu daxilimdəki
üstün gəlir, aktyor əvvəl-axır kitabı bir kə- hissləri oyada bilməz.
nara qoyub obraz üzərində işləməyə baş-
layır. Obraz, hətta real varlıqdan da güc- – Әgər obyekt yalnız əşyadırsa, bu,
lüdür, aktyor təxəyyülünü elə bir səviyyə- konsentrasiyanın inkişafı üçün təcrübə ro-
yə qaldırır ki, artıq obraza «yox» deyə bil- lunu oynayır. Siz bu əşyanı görür və müşa-
mirsən. hidə edirsiniz. Hiss və duyğuların obyekt
üzərində cəmləşdirmənin iki əsas variantı
Amma bu təxəyyülün yaranma üsulla- var. Әslində isə bu variantların sayı çox-
rı bilavasitə konsentrasiyanın növündən dur. Məqsədə nail olmaq üçün konsentra-
və gücündən asılıdır. Aktyor bütün varlığı siyadan istifadə etdikdə, bir çox mətləbləri
ilə obrazın daxilinə girir, rolun məziyyətlə- dərk edəcəksiniz. Bu mətləblər qarşınıza
rini, səs tembrini müəyyən edərək sanki çıxdıqca onların bir-birindən fərqli olduğu-
onlarla qovuşur. İndi aktyor yalnız cisma- nu görəcəksiniz. Lakin real konsentrasi-
ni cəhətdən özüdür, bütün qəlbi, hissləri yaya tam yiyələnmək üçün mühazirədə
və düşüncələri isə obraza məxsusdur. Rol söylədiyimiz bütün «otaqlardan» mərhə-
üzərində işləyərkən konsentrasiyaya ge- lə-mərhələ keçmək lazımdır. Konsentra-
niş məkan vermək də olmaz, fikirlərin siyaya yetişəcəyimiz yollar da müxtəlifdir
cəmləşdirilməsi aktyorun daxilini tamami- – gah bu yolu, gah da digərini seçmək
lə dəyişməməlidir. Әgər hissləriniz sizə məcburiyyətində qalacaqsınız. Seçim ne-
konsentrasiyanın müəyyən nöqtəsinə çat- cə olursa-olsun, sonda istədiyiniz düzgün
dığınıza işarə edirsə, bu proses dərhal nöqtəyə – məqsədə yetişəcəksiniz.
dayandırılmalıdır, yəni obraza nəzarət et-
məyə başlamalısınız. Bundan sonra səh- Məsələn, sadə bir əşya üzərində fikir-
nədə hər şey öz axarı ilə davam edəcək, lərinizi cəmləşdirmək sahəsində müntə-
siz danışır, gəzir, siqaret çəkir, yemək ye- zəm məşq etsəniz, bir müddətdən sonra
yirsiniz, konsentrasiya sizə əsla mane ol- konsentrasiya sayəsində, hətta öz şəxsi
mayacaq, mühitlə, şəraitlə ahəng təşkil həyatınızı da görə bilərsiniz: necə yaşa-
edəcək. yırsınız, necə hərəkət edirsiniz, kimlərlə
necə təmas qurursunuz. Deməli, həyatı-
nızı, yaşam tərzinizi dəyərləndirmək im-
kanı qazanırsınız. Xeyr, bu, heç də ağıl-
sızlıq, yaxud dəlilik əlaməti deyil. Sadəcə
