Page 75 - "Xəzər" 2017
P. 75
nız 1801-ci ildə İbrahim Xəlil xanın qı- acından ölən, şikəst olan, oğlu itən, əri 75
zı Ağabəyim Ağa Qarabağdan Tehrana zindana salınan – ərizələrini, dərd-sər 2017
gəlin gəldikdən sonra onun simasında məktublarını şahdan da çox, ona yazırdı-
tapdı – Fətəli şahın Baş hərəmi Ağabə- lar və Baş hərəm də kömək üçün əlindən Elçin. Baş
yim Ağa Tehran sakinləri üçün bacı – Ağa gələni əsirgəmirdi, çox zaman da istəyi-
bacı oldu. nə nail olurdu – şah yalnız onun gözəlliyi-
ni yox, ağlını, savadını, təmkinini və təd-
O vaxt ki, Ağa Məhəmməd şah Şuşa- birini də uca tuturdu – kiminsə ölüm hökmü
da qətlə yetirildi, İbrahim Xəlil xan şahın dəyişirdi, kiməsə xəzinədən yardım edi-
nəşini böyük hörmət-izzət və matəm tən- lirdi, kimsə əsirlikdən qurtarırdı, kimsə əfv
tənəsi ilə Tehrana göndərdi – Fətəli şah olunurdu, hansı xoşbəxtsə də edam olun-
İbrahim Xəlilin bu hərəkətindən razı qaldı – murdu. Tehran camaatı bunu da bilirdi ki,
əmisinin nəşinə qarşı hər cürə hörmətsiz- hələ qız vaxtı, Şuşada olarkən, İbrahim
lik, hətta pislik baş verə bilərdi – və Qara- Xəlil xan nəyə görəsə qəzəblənib, kimisə
bağ xanlığına elçi göndərib, sədaqətlərini dibi daşlı-kəsəkli bir yarğan olan Xəznə
sübut və əbədi etmək üçün sorağını eşit- qayasından tullamağı əmr edəndə, Ağa-
diyi Ağabəyim Ağanı istədi. İbrahim Xəlil bəyim Ağa atasına yalvarıb neçə bəd-
xanın çox sevdiyi Ağabəyim Ağanı yad el- bəxti o dəhşətli ölümdən xilas etmişdi.
lərə, fitnə-fəsad yuvası olan saraya göndər-
məkdən başqa, çarəsi qalmadı – Şuşanı Qurani-Kərimi birinci ayədən sonun-
və külli-Qarabağı Qacarlardan qorumaq cu ayəyədək əzbər bilən, Azərbaycan di-
lazım idi, Ağa Məhəmməd şahın nəşini lindən başqa, fars dilində də şeirlər ya-
təmtəraqla Tehrana göndərməklə məsələ zan, – o,İbrahim Xəlil xanın vəziri, məş-
həll olunmurdu – və atasının vəziyyəti- hur şair və siyasət adamı, rəhmətlik Mol-
nibaşa düşən, Qarabağı sidqi-ürəkdən və la Pənah Vaqifin şagirdi idi – ərəb, fran-
cani-dildən sevən Ağabəyim Ağa da buiz- sız və rus dillərini də mükəmməl öyrən-
divacı rədd edə bilmədi. miş Ağabəyim Ağa Avropanın və Rusiya-
nın ülyahəzrətləri ilə – Napoleonun zövcə-
Tehran camaatı arasında belə bir duy- si Jozefina ilə də, Aleksandrın zövcəsi
ğusal şayiə – kim bilir, bəlkə də, həqiqət Yelizavetta ilə də məktublaşırdı və ülya-
idi – gəzirdi ki, Ağabəyim Ağa əmisi Meh- həzrət Yelizavetta Sankt-Peterburqdan
ralı bəyin oğlu Məhəmməd bəyə könüllü Ağabəyim Ağaya göndərdiyi məktubları-
imiş və bu nakam məhəbbət söhbəti elə nın birində «Ey bəyim, Siz öz zəkanızla
bil Ağabacını əhaliyə daha artıq məhrəm şahın tale ulduzusunuz» – yazmışdı. Bütün
etmişdi, hətta qadınlar bir-biri ilə gizlincə – Qacar şahzadələri və Azərbaycan xan-
Tehranda divarların da qulağı var idi, zadələri bunu da bilirdilər ki, İrəvan xanı
söhbət gedib saraya çata bilərdi – bu na- Məhəmməd xanın ruslara əsir düşmüş
kam məhəbbətdən danışanda gözləri do- qardaşı Həsən xanı Arazın o tayındakı
lurdu, ağlamaqdan özlərini güclə saxla- qəddar rus sərdarı Sisianov heç vəchlə
yırdılar, Ağa bacının bu nakam məhəb- azad etmirdi, yalnız Ağabəyim Ağa ülya-
bəti artıq Tehran sakinlərinin yaratdığı həzrət Yelizavettaya təvəqqe məktubu
gözəl və təsirli bir dastana çevrilmişdi. yazmağı sayəsində Həsən xan əsirlikdən
azad edildi. Bu da Tehranda ağızdan-a-
Ağabəyim Ağa sadə tehranlıların, xüsu-
sən qadınların pənah yeri idi, xəstəsi olan,
zı Ağabəyim Ağa Qarabağdan Tehrana zindana salınan – ərizələrini, dərd-sər 2017
gəlin gəldikdən sonra onun simasında məktublarını şahdan da çox, ona yazırdı-
tapdı – Fətəli şahın Baş hərəmi Ağabə- lar və Baş hərəm də kömək üçün əlindən Elçin. Baş
yim Ağa Tehran sakinləri üçün bacı – Ağa gələni əsirgəmirdi, çox zaman da istəyi-
bacı oldu. nə nail olurdu – şah yalnız onun gözəlliyi-
ni yox, ağlını, savadını, təmkinini və təd-
O vaxt ki, Ağa Məhəmməd şah Şuşa- birini də uca tuturdu – kiminsə ölüm hökmü
da qətlə yetirildi, İbrahim Xəlil xan şahın dəyişirdi, kiməsə xəzinədən yardım edi-
nəşini böyük hörmət-izzət və matəm tən- lirdi, kimsə əsirlikdən qurtarırdı, kimsə əfv
tənəsi ilə Tehrana göndərdi – Fətəli şah olunurdu, hansı xoşbəxtsə də edam olun-
İbrahim Xəlilin bu hərəkətindən razı qaldı – murdu. Tehran camaatı bunu da bilirdi ki,
əmisinin nəşinə qarşı hər cürə hörmətsiz- hələ qız vaxtı, Şuşada olarkən, İbrahim
lik, hətta pislik baş verə bilərdi – və Qara- Xəlil xan nəyə görəsə qəzəblənib, kimisə
bağ xanlığına elçi göndərib, sədaqətlərini dibi daşlı-kəsəkli bir yarğan olan Xəznə
sübut və əbədi etmək üçün sorağını eşit- qayasından tullamağı əmr edəndə, Ağa-
diyi Ağabəyim Ağanı istədi. İbrahim Xəlil bəyim Ağa atasına yalvarıb neçə bəd-
xanın çox sevdiyi Ağabəyim Ağanı yad el- bəxti o dəhşətli ölümdən xilas etmişdi.
lərə, fitnə-fəsad yuvası olan saraya göndər-
məkdən başqa, çarəsi qalmadı – Şuşanı Qurani-Kərimi birinci ayədən sonun-
və külli-Qarabağı Qacarlardan qorumaq cu ayəyədək əzbər bilən, Azərbaycan di-
lazım idi, Ağa Məhəmməd şahın nəşini lindən başqa, fars dilində də şeirlər ya-
təmtəraqla Tehrana göndərməklə məsələ zan, – o,İbrahim Xəlil xanın vəziri, məş-
həll olunmurdu – və atasının vəziyyəti- hur şair və siyasət adamı, rəhmətlik Mol-
nibaşa düşən, Qarabağı sidqi-ürəkdən və la Pənah Vaqifin şagirdi idi – ərəb, fran-
cani-dildən sevən Ağabəyim Ağa da buiz- sız və rus dillərini də mükəmməl öyrən-
divacı rədd edə bilmədi. miş Ağabəyim Ağa Avropanın və Rusiya-
nın ülyahəzrətləri ilə – Napoleonun zövcə-
Tehran camaatı arasında belə bir duy- si Jozefina ilə də, Aleksandrın zövcəsi
ğusal şayiə – kim bilir, bəlkə də, həqiqət Yelizavetta ilə də məktublaşırdı və ülya-
idi – gəzirdi ki, Ağabəyim Ağa əmisi Meh- həzrət Yelizavetta Sankt-Peterburqdan
ralı bəyin oğlu Məhəmməd bəyə könüllü Ağabəyim Ağaya göndərdiyi məktubları-
imiş və bu nakam məhəbbət söhbəti elə nın birində «Ey bəyim, Siz öz zəkanızla
bil Ağabacını əhaliyə daha artıq məhrəm şahın tale ulduzusunuz» – yazmışdı. Bütün
etmişdi, hətta qadınlar bir-biri ilə gizlincə – Qacar şahzadələri və Azərbaycan xan-
Tehranda divarların da qulağı var idi, zadələri bunu da bilirdilər ki, İrəvan xanı
söhbət gedib saraya çata bilərdi – bu na- Məhəmməd xanın ruslara əsir düşmüş
kam məhəbbətdən danışanda gözləri do- qardaşı Həsən xanı Arazın o tayındakı
lurdu, ağlamaqdan özlərini güclə saxla- qəddar rus sərdarı Sisianov heç vəchlə
yırdılar, Ağa bacının bu nakam məhəb- azad etmirdi, yalnız Ağabəyim Ağa ülya-
bəti artıq Tehran sakinlərinin yaratdığı həzrət Yelizavettaya təvəqqe məktubu
gözəl və təsirli bir dastana çevrilmişdi. yazmağı sayəsində Həsən xan əsirlikdən
azad edildi. Bu da Tehranda ağızdan-a-
Ağabəyim Ağa sadə tehranlıların, xüsu-
sən qadınların pənah yeri idi, xəstəsi olan,
