Page 669 - antologiya - poeziya_175x250_Layout 1

Seyid Höseyn

Hansı bir şey axıradәk bir hal ilә qalmışdır ki... Hacı Aslan ölüb getdi.
Bütün küçә xalqı onun matәmindә ağladı. Hәr yerdә, hәr kәs onun
fәzilәtindәn, böyüklüyündәn bәhs edirdi. Bu küçә xalqı özünün “ağa”sını,
“rәhbәr”ini itirmişdi. Lakin bir iş vardı ki, o “ağa”sız, “rәhbәr”siz qalmırdı.
Hacı Aslan özünün toxumlarını bu küçәyә geniş sürәtdә sәpmişdi. Hәr
tinbaşı Hacı Aslan xasiyyәt vә tәbiәtindә, Hacı Aslan taktikasında “adamlar”
ortaya çıxmışdı. Bunların hәr biri küçә içәrisindә, xalq arasında “Hacı
Aslan” olmaq istәyirdi. Onlar get-gedә böyüyür, inkişaf edir, qol-qanad
açırdılar. Lakin bir hal vardı ki, zamanın cәrәyanı başqa bir cәhәtә idi. Bu
“toxum”lar hәr nә qәdәr böyüyür, yarpaqlanırdılarsa da, özlәrini göstәrә
bilmirdilәr. Bunun üçün böyük bir tarixi hadisә lazım idi. Bu hadisә 1917-ci
ilin Fevral inqilabı idi.
Fevral inqilabı bu mübariz toxumlara inkişaf üçün bu küçәdә müsaid
bir zәminә hazırladı. İndi “Mәdәniyyәt sarayı” adlanan sabiq “İsmailliyә”dә 93
bütün Qafqaz müsәlmanlarının birinci qurultayı toplanmışdı. Burada Hacı
Aslanın qol-qanad açmaq istәyәn toxumlarından bәzilәri “millәt nüma -
yәndәsi” olaraq iştirak edirdilәr. Qurultay Azәrbaycan türklәrinin gәlәcәk
müqәddәratını hәll etmәk istәyirdi. O mәclisdә başıçadrasız bir qadının
çıxışı böyük bir gurultuya sәbәb olmuşdu. Qurultay iki yerә bölünmüşdü.
Bir qismi başıaçıq qadının bir an әvvәl kәnar edilmәsini, ikinci qismi onun
axıradәk qurultayda iştirakını istәyirdi. Hacı Aslanın toxum larına özlәrini
göstәrmәk, mövqeyә hakim olmaq zamanı yetişmişdi.
Qurultay nümayәndә qadının “çadra” mәsәlәsini “hәll” etmәklә
uğraşarkәn, Hacı Aslan vaxtı ilә xam tazılarına dovşan tutmaq tәlim etdiyi
küçәdә, onun daha yaxşı açılmamış kiçik toxumları, başıçadralı qadın vә
qızların ayaqlarından çәkmәlәrini çıxartdırıb başmaq geydirirdilәr.
Hәr yerdә hacı aslanalar baş qaldırmışdılar.
Fevral inqilabını Oktyabr inqilabı tәqib etdi.
Bir çox kölgәli qüvvәlәr Oktyabr inqilabının bu küçәyә keçmәsinә
mane oldu. Hacı Aslanın toxumları indi başqa dürlü rәngdә görünmәk
istәyirdilәr. Ayaqlarının altı daha möhkәm deyildi. Öz gәlәcәklәrindәn
tamamilә arxayın deyildilәr. “Yenilәr” ilә bir növ “rәftar” edirdilәr. Bәzi
vaxt çarpışır, hücuma keçirdilәr. “Din”, “şәriәt”, “Quran” onların әlindә
böyük bir vasitә idi. Belә qeyri-müәyyәn bir zamanda bu küçәnin üzәrindәki
qalın kölgәlәr qalxdı. İki il yarım sonra Oktyabr inqilabının dalğaları Xәzәr
dәnizini aşaraq coşqun bir sel kimi bu küçәnin hәr yerinә, hәr tәrәfinә
yayıldı. Hәr bir şeyi alt-üst etdi. Әsrlәrdәn bәri kök atmış qocaman ağacları
bütünә sasından qoparıb atdığı kimi, Hacı Aslanın “böyük”, “kiçik”
toxumlarını da kökündәn çıxarıb gedәr-gәlmәz diyarına sövq etdi.