Page 8 - "Xəzər"
P. 8
üzən suları görürdü – o suları ki, dayazlıqlarında ona elə mənasız və dağıdıcı göründü ki,
2016 kəkilini qabardıb harasa çəpəki baxaraq, üzərində ciddi düşünməyin artıq heç bir
hərəkətsiz durmuş əyri, eybəcər dimdikli quşlar əhəmiyyəti yox idi. Lakin buna baxmayaraq,
Tomas Mann. Venesiyada ölüm vardı; bambukun düyünlü gövdələri arasında o, bu gözlənilməz həvəsin hansı zəmindən
qığılcımları oynayan işıqları – marığa yatmış qaynaqlandığını da çox yaxşı bilirdi. Öz-özünə
pələngin gözlərini görürdü və dəhşətdən, deyirdi ki, qaçmaq həvəsi üzaq diyarları
ehtirasının şiddətindən, ürəyi az qalırdı görmək, yenilik yaşamaq, çiyinlərindən yükü
ağzından çıxa. Sonra bu xəyalları söndü və atıb, özünü unutmaq xiffətindən doğur – o
Aşenbax başını bulayıb, daşyonma əslində öz işindən qaçır, usandırıcı gündəlik
emalatxanalarının hasarlarının dibiylə yenidən qayğılara bütün ehtirasını verməkdən can
addımladı. qurtarmaq istəyirdi. Düzdür, o gördüyü işi
sevirdi və nəinki öz işini, hətta özünün qürurlu,
Hələ lap çoxdan, ən azından maddi inadkar, sınaqlardan çıxmış iradəsiylə getdikcə
vəziyyətinin ona istədiyi vaxt dünyanı gəzib- artan yorğunluğu arasında hər gün təzələnən
dolaşmaq imkanı verdiyi zamanlardan bəri, mücadiləni də sevirdi. O mücadiləni ki,
o, səyahətə gigiyenik, təmizləyici bir tədbir varlığından kimsə xəbər tutmamalıydı və
kimi baxırdı, bilirdi ki, bunu zaman-zaman, ağırlığından doğan fəsadlar yaradıcılığına heç
hətta arzu və meyillərinə rəğmən, mütləq bir vəchlə öz təsirini göstərməməliydi. Lakin
gerçəkləşdirməlidir. Bir avropalı ruhunun və hər bir halda oxun yayını həddindən artıq
öz eqosunun qarşısında qoyduğu vəzifələrə tarım çəkmək, içindəki belə canlı və israrlı
başı həddən ziyadə qarışmış, yaradıcılıq arzunu tərslik edib, boğmaq da ağıllı bir şey
planlarıyla tam yükləndiyindən dağınıqlıqdan, deyildi. O, öz işi barədə – elə dünənki kimi,
başıpozuqluqdan qaçan, elə buna görə də bu gün də ilişib-qaldığı yer haqqında
səs-küylü, rəngarəng dünyanı sevmək düşünməyə başladı, amma durduğu nöqtə
iqtidarında olmayan Aşenbax, yerin üzündə gücə, təzyiqə eyni dərəcədə və açıq-aşkar
gördüklərini seyr etməklə kifayətləndiyindən, müqavimət göstərirdi. O, qarşısındakı maneəni
adət etdiyi çevrədən çıxmağa ehtiyac duy- dağıdıb keçməyə, onu yoldan götürməyə cəhd
murdu, içində Avropanı tərk edib getmək meyli göstərir, lakin hər dəfə ürpənir və qəzəblə
heç vaxt baş qaldırmırdı. O vaxtdan bəri geri çəkilirdi. Demək olmazdı ki, qarşısına
həyatı qüruba doğru gedirdi, artıq yaradıcı nəsə fövqəladə bir çətinlik çıxmışdı. Yox, ona
insanlara xas olan yetişməmək, çatdırmamaq mane olan, artıq özünə nisbətdə daimi
qorxusunu, günlərin birində, boynuna düşən bədgümanlığa çevrilən ən vasvası bir
vəzifələri tam yerinə yetirməyə özünü büsbütün qətiyyətsizlik idi. Düzdür, gənc yaşlarında o,
sərf etməyə macal tapmamış, zaman saatının həmin bu bədgümanlığı istedadın mahiyyəti
dayanacağı barədə həyəcanını boş bir şey və təbiəti hesab edir, onun naminə geri
kimi içindən qovmağa müvəffəq ola bilmirdi. çəkilərək, hisslərini cilovlayırdı. Çünki bilirdi –
Zahiri mövcudiyyəti artıq onun üçün az qala o bədgümanlıq bir təxminilik və yarımçıq
bir vətənə çevrilmiş bu gözəl şəhər və dağlarda bitkinliklə qane olmağa meyillidir. İndi,
tikdiyi, yağışlı yay aylarını keçirdiyi sadə bir doğrudanmı bir zamanlar qula çevirdiyin
evlə məhdudlaşırdı. hisslərin sənin sənətini gələcəkdə belə
pərvazlandırmaqdan imtina etməklə, öz
Vücudunu indi, belə vaxtsız, belə qəfil intiqamını alırdı? Yəni o hisslər forma və
çulğayan bu duyğuları az sonra, gəncliyindən ifadələrin bəxş etdiyi bütün heyranlığı və
bəri yiyələndiyi özününəzarət hissi cilovladı. sevinci də özüylə aparıb? Pis yazdığını demək
O, dağlara köçənədək, həyatının mənası olan olmazdı; yaşının üstünlüyü ən azından bu idi
əsərini bəlli bir nöqtəyə çatdırmaq qərarına ki, illərdən bəri içində öz ustalığına sakit bir
gəldi. Dünyanı dolaşmaq və deməli, işinə
uzun aylar boyu fasilə vermək ideyası indi
2016 kəkilini qabardıb harasa çəpəki baxaraq, üzərində ciddi düşünməyin artıq heç bir
hərəkətsiz durmuş əyri, eybəcər dimdikli quşlar əhəmiyyəti yox idi. Lakin buna baxmayaraq,
Tomas Mann. Venesiyada ölüm vardı; bambukun düyünlü gövdələri arasında o, bu gözlənilməz həvəsin hansı zəmindən
qığılcımları oynayan işıqları – marığa yatmış qaynaqlandığını da çox yaxşı bilirdi. Öz-özünə
pələngin gözlərini görürdü və dəhşətdən, deyirdi ki, qaçmaq həvəsi üzaq diyarları
ehtirasının şiddətindən, ürəyi az qalırdı görmək, yenilik yaşamaq, çiyinlərindən yükü
ağzından çıxa. Sonra bu xəyalları söndü və atıb, özünü unutmaq xiffətindən doğur – o
Aşenbax başını bulayıb, daşyonma əslində öz işindən qaçır, usandırıcı gündəlik
emalatxanalarının hasarlarının dibiylə yenidən qayğılara bütün ehtirasını verməkdən can
addımladı. qurtarmaq istəyirdi. Düzdür, o gördüyü işi
sevirdi və nəinki öz işini, hətta özünün qürurlu,
Hələ lap çoxdan, ən azından maddi inadkar, sınaqlardan çıxmış iradəsiylə getdikcə
vəziyyətinin ona istədiyi vaxt dünyanı gəzib- artan yorğunluğu arasında hər gün təzələnən
dolaşmaq imkanı verdiyi zamanlardan bəri, mücadiləni də sevirdi. O mücadiləni ki,
o, səyahətə gigiyenik, təmizləyici bir tədbir varlığından kimsə xəbər tutmamalıydı və
kimi baxırdı, bilirdi ki, bunu zaman-zaman, ağırlığından doğan fəsadlar yaradıcılığına heç
hətta arzu və meyillərinə rəğmən, mütləq bir vəchlə öz təsirini göstərməməliydi. Lakin
gerçəkləşdirməlidir. Bir avropalı ruhunun və hər bir halda oxun yayını həddindən artıq
öz eqosunun qarşısında qoyduğu vəzifələrə tarım çəkmək, içindəki belə canlı və israrlı
başı həddən ziyadə qarışmış, yaradıcılıq arzunu tərslik edib, boğmaq da ağıllı bir şey
planlarıyla tam yükləndiyindən dağınıqlıqdan, deyildi. O, öz işi barədə – elə dünənki kimi,
başıpozuqluqdan qaçan, elə buna görə də bu gün də ilişib-qaldığı yer haqqında
səs-küylü, rəngarəng dünyanı sevmək düşünməyə başladı, amma durduğu nöqtə
iqtidarında olmayan Aşenbax, yerin üzündə gücə, təzyiqə eyni dərəcədə və açıq-aşkar
gördüklərini seyr etməklə kifayətləndiyindən, müqavimət göstərirdi. O, qarşısındakı maneəni
adət etdiyi çevrədən çıxmağa ehtiyac duy- dağıdıb keçməyə, onu yoldan götürməyə cəhd
murdu, içində Avropanı tərk edib getmək meyli göstərir, lakin hər dəfə ürpənir və qəzəblə
heç vaxt baş qaldırmırdı. O vaxtdan bəri geri çəkilirdi. Demək olmazdı ki, qarşısına
həyatı qüruba doğru gedirdi, artıq yaradıcı nəsə fövqəladə bir çətinlik çıxmışdı. Yox, ona
insanlara xas olan yetişməmək, çatdırmamaq mane olan, artıq özünə nisbətdə daimi
qorxusunu, günlərin birində, boynuna düşən bədgümanlığa çevrilən ən vasvası bir
vəzifələri tam yerinə yetirməyə özünü büsbütün qətiyyətsizlik idi. Düzdür, gənc yaşlarında o,
sərf etməyə macal tapmamış, zaman saatının həmin bu bədgümanlığı istedadın mahiyyəti
dayanacağı barədə həyəcanını boş bir şey və təbiəti hesab edir, onun naminə geri
kimi içindən qovmağa müvəffəq ola bilmirdi. çəkilərək, hisslərini cilovlayırdı. Çünki bilirdi –
Zahiri mövcudiyyəti artıq onun üçün az qala o bədgümanlıq bir təxminilik və yarımçıq
bir vətənə çevrilmiş bu gözəl şəhər və dağlarda bitkinliklə qane olmağa meyillidir. İndi,
tikdiyi, yağışlı yay aylarını keçirdiyi sadə bir doğrudanmı bir zamanlar qula çevirdiyin
evlə məhdudlaşırdı. hisslərin sənin sənətini gələcəkdə belə
pərvazlandırmaqdan imtina etməklə, öz
Vücudunu indi, belə vaxtsız, belə qəfil intiqamını alırdı? Yəni o hisslər forma və
çulğayan bu duyğuları az sonra, gəncliyindən ifadələrin bəxş etdiyi bütün heyranlığı və
bəri yiyələndiyi özününəzarət hissi cilovladı. sevinci də özüylə aparıb? Pis yazdığını demək
O, dağlara köçənədək, həyatının mənası olan olmazdı; yaşının üstünlüyü ən azından bu idi
əsərini bəlli bir nöqtəyə çatdırmaq qərarına ki, illərdən bəri içində öz ustalığına sakit bir
gəldi. Dünyanı dolaşmaq və deməli, işinə
uzun aylar boyu fasilə vermək ideyası indi
